Showing Revision 12 created 11/14/2019 by Cihan Ekmekçi.

1. Title:
   Karanlık madde bulmacasını çözebilir misiniz? - Dan Finkel
2. Description:

   Tüm dersi görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/can-you-solve-the-dark-matter-fuel-riddle-daniel-finkel

   İnanılmaz bir keşif: öncü teknolojisiyle terk edilmiş bir uzaylı uzay istasyonu. Şimdi galaksideki her tür oraya ulaşan ilk tür olmak için yarış içerisinde ama bir problemin var. Uzay gemin oraya ulaşabilmek için yeterli yakıt depolayamıyor, tabii belirli noktalarda bir kısmını boşaltıp yakıt için geri dönmezsen. Uzaylı uzay istasyonuna ulaşabilecek misin? Dan Finkel cevabını veriyor.

3. Speaker:
   Dan Finkel
4. 7121 0:07 - 0:09
   Bu inanılmaz bir keşif:
5. 8832 0:09 - 0:14
   Öncü teknolojiyle dolu eski,
   terk edilmiş bir uzaylı uzay istasyonu.
6. 14398 0:14 - 0:20
   Ama şimdi galaksideki her tür,
   oraya ulaşıp alan talep edebilmek için
7. 19808 0:20 - 0:22
   çılgınca bir koşuşturma içinde.
8. 22108 0:22 - 0:25
   Ve tam şu an bir probleminiz var.

   ¶

9. 24694 0:25 - 0:29
   Uzay geminiz, 'ışıktan-hızlı-sıçrama' ile
   gittiği her parsek için
10. 28987 0:29 - 0:32
    1 birim yakıt tüketiyor
11. 31835 0:32 - 0:35
    ve gemi sadece 15 birim yakıt alıyor.
12. 35263 0:35 - 0:39
    Ama uzay istasyonu 23 parsek uzakta
13. 38773 0:39 - 0:43
    ve iki yer arası sadece boşluktan ibaret.
14. 42871 0:43 - 0:45
    Yine de, size yardımcı olacak bir şey var:

    ¶

15. 44946 0:45 - 0:48
    Derin uzayda
    karanlık madde yakıtı sabittir.
16. 48019 0:48 - 0:51
    Yani yakıt odanızdan delik açarak
    bir miktarını salabilir
17. 51270 0:51 - 0:54
    ve sonra geri gelip alabilirsin.
18. 54405 0:54 - 0:58
    Gemi sadece 15 birim yakıt alsa da
19. 57595 0:58 - 1:03
    mevcut konumunuzda tüm
    45 birimi kullanma hakkın var.
20. 62565 1:03 - 1:05
    Yol boyunca
    stratejik bir yakıt yedekleme ile
21. 65301 1:05 - 1:09
    23 parsek yolun tamamını gidebilirsin.
22. 68969 1:09 - 1:12
    Öyleyse uzaylı uzay istasyonuna
    nasıl ulaşılabilir?

    ¶

23. 72345 1:12 - 1:15
    Cevap için 3,
24. 75501 1:16 - 1:17
    2,
25. 77261 1:17 - 1:19
    1,
26. 80445 1:20 - 1:25
    Bu bulmacayı en az iki
    yedekleme noktasıyla çözmek mümkün,

    ¶

27. 85305 1:25 - 1:29
    tabii daha fazlasıyla çözümler de mevcut.
28. 88572 1:29 - 1:31
    Nasıl başladığının önemi yok,
29. 90503 1:31 - 1:35
    asıl mesele rota üzerinde tam olarak
    nerede yedekleme yapacağın.
30. 95483 1:35 - 1:38
    Uzaylı uzay istasyonundan
    geri giderek düşünelim.

    ¶

31. 98337 1:38 - 1:40
    23 parseke ulaşmak için
32. 100188 1:40 - 1:45
    dolu bir yakıt deposuyla birlikte
    8-parsek noktasını aşmalısın.
33. 104558 1:45 - 1:49
    Şu an 8-parsek noktası yedekleme için
    başlangıçtan çok uzak;
34. 109499 1:49 - 1:54
    oraya sıçrayabilirsin, ancak başlangıca
    dönmek için ne yeterli yakıt kalır
35. 113662 1:54 - 1:56
    ne de yolun gerisi için depo.
36. 116044 1:56 - 2:01
    Bu durumda başlangıç ve 8-parsek arasında
    bir yedekleme bulmak gerek.
37. 120934 2:01 - 2:02
    Ama neresi?
38. 122027 2:02 - 2:04
    Yararı olabilecek ilginç bir model var.

    ¶

39. 124320 2:04 - 2:07
    Başlangıçta tam 3 depoluk yakıtın var.
40. 127405 2:07 - 2:10
    8 parsekte ise sadece 1 depo gerekmekte.
41. 130365 2:10 - 2:15
    X diye nitelendireceğimiz, herhangi bir
    noktada, tam 2 depo bulunabilir mi?
42. 136039 2:16 - 2:21
    Bu işe yarar, çünkü o halde boş bırakmadan
    tüm yakıt kapasiteni kullanarak
43. 140749 2:21 - 2:25
    iki kere yakıt doldurma yapabilirsin.
44. 144994 2:25 - 2:27
    X noktası nerede olursa olsun

    ¶

45. 146744 2:27 - 2:29
    oradan ileri iki kere sıçrayacaksın:
46. 149190 2:29 - 2:35
    İlki 8-parsekte biraz yakıt bırakmak için
    ve ikincisi yararlanmak için.
47. 154770 2:35 - 2:40
    Yani X ve 8-parsek noktasından
    tam 3 kere sıçrayacaksın.
48. 160132 2:40 - 2:46
    X noktasında 2 deponuz varken, 8-parsek
    noktasında 1 depo bırakman gerekir,
49. 166112 2:46 - 2:52
    ki 1 depoyu -- 15 birimi -- gidip gelmek
    için kullanabilesin.
50. 171601 2:52 - 2:55
    15 birimi 3'e bölersek 5 olacağından,
51. 175240 2:55 - 3:00
    bu iki yedekleme noktasını 5 parsek
    aralıklar ile koyabiliriz.
52. 179774 3:00 - 3:04
    Daha uzak olursa, uzaylı uzay istasyonuna
    varmak için yeterli yakıtın kalmaz.
53. 184284 3:04 - 3:08
    Bu yüzden X noktasını en yakın
    koyabileceğimiz yer 3-parsek noktası.

    ¶

54. 189102 3:09 - 3:14
    30 birim yakıtı oraya göndermemiz
    mümkün mü? Hadi deneyelim.
55. 193782 3:14 - 3:17
    15 birimle başladın.

    ¶

56. 196527 3:17 - 3:21
    3 parsek atlayıp, 9 birimi yedekleme
    noktasında bırakarak,
57. 200657 3:21 - 3:25
    geri dönmek için 3 birimle sıçrayarak
    boş bir depoyla dönmüş olursun.
58. 205145 3:25 - 3:30
    Bu işlemin tekrarında yedekleme
    noktasında 18 birim yakıtın bulunmakta
59. 209805 3:30 - 3:36
    ve başka bir sıçrayış sizi 3-parsek
    noktasına toplam 30 birimle bırakıyor.
60. 215837 3:36 - 3:38
    Şimdilik çok iyi!
61. 217548 3:38 - 3:40
    Sonra, 8-parsek noktasına sıçrayarak

    ¶

62. 220149 3:40 - 3:44
    5 birim yakıt bırakıp, 3-parsek noktasına
    geri sıçrıyorsun.
63. 223784 3:44 - 3:48
    Deponu doldurarak,
    10 birim kalacak şekilde,
64. 227554 3:48 - 3:51
    tekrar ileri sıçrıyorsun.
65. 230930 3:51 - 3:53
    Ve şimdi, kara göründü.

    ¶

66. 232830 3:53 - 3:58
    Derin uzaydan kalan 5 birim yakıtla
    deponu doldurup,
67. 238141 3:58 - 4:01
    son durağının
    koordinatlarını giriyorsun
68. 241291 4:01 - 4:05
    15-parseklik bir sıçrama
    sizi dumanlar içinde bırakacak olsa da
69. 244685 4:05 - 4:08
    bu öncü uzay istasyonuna
    demir atıyorsun.
70. 247935 4:08 - 4:10
    Şimdi, bu uzaylı teknolojisini kullanarak

    ¶

71. 250217 4:10 - 4:13
    galaksideki herkesin hayatını
    iyileştirebilirsin.