Jane Fonda: Trzeci akt życia

W ciągu zaledwie jednego pokolenia zyskaliśmy dodatkowe 30 lat życia, których nie można traktować jak patologii czy nic nieznaczącego epizodu. Na konferencji TEDxWomen Jane Fonda zastanawia się, jak traktować tę nową fazę życia.

Ostatnie stulecie to czas wielu rewolucji,

Ostatnie stulecie to czas wielu rewolucji,

ale bodaj najważniejszą z nich

jest rewolucja długowieczności.

Przeciętnie żyjemy dziś 34 lata dłużej

niż pokolenie naszych pradziadków.

Tylko pomyślcie.

To cały okres dorosłości

dodany do długości naszego życia.

Mimo to nasza kultura przeważnie nie wie,

jak sobie z tym poradzić.

Wciąż panuje model krzywej wieku jako łuku.

Wciąż panuje model krzywej wieku jako łuku.

Jest to przestarzała metafora.

Rodzisz się, w wieku średnim osiągasz szczyt,

a potem już tylko niedołężniejesz.

(Śmiech)

Wiek jako patologia.

Jednak wiele osób --

filozofów, artystów, lekarzy, naukowców --

na nowo przygląda się ostatnim trzem dekadom życia,

które będę nazywać trzecim aktem.

Mają świadomość, że to kolejna faza rozwoju,

równie ważna jak wiek średni,

choć od niego różna,

tak jak dojrzewanie różni się od dzieciństwa.

Pytania, jakie stawiają, są ważne dla nas wszystkich:

Jak wykorzystać ten czas?

Jak najlepiej go przeżyć?

Jaka metafora najlepiej opisze starzenie się?

Jaka metafora najlepiej opisze starzenie się?

Spędziłam cały poprzedni rok na badaniu tego tematu.

Za najlepszą metaforę starzenia się uznałam schody,

Za najlepszą metaforę starzenia się uznałam schody,

schody - symbol wspinaczki ludzkiego ducha,

schody - symbol wspinaczki ludzkiego ducha,

ku mądrości, pełni i autentyczności.

ku mądrości, pełni i autentyczności.

Starość to nie patologia;

starość to potencjał.

Na dodatek jest to potencjał dostępny

nie tylko dla szczęśliwych wybrańców.

Okazuje się, że większość ludzi po pięćdziesiątce,

Okazuje się, że większość ludzi po pięćdziesiątce,

czuje się lepiej, jest mnie zestresowana,

mniej agresywna i mniej się zamartwia.

Bardziej dostrzegamy to, co nas łączy,

niż to, co nas dzieli.

Niektóre z badań mówią nawet,

że jesteśmy szczęśliwsi.

Wierzcie mi, nie tego się spodziewałam.

Wywodzę się z rodziny z długą historią depresji.

Kiedy zbliżałam się do pięćdziesiątki,

tuż po przebudzeniu dopadały mnie czarne myśli.

tuż po przebudzeniu dopadały mnie czarne myśli.

Przeraziło mnie to.

Myślałam: O Boże,

zamieniam się w starą, zrzędliwą babę.

Teraz, dokładnie w połowie mojego trzeciego aktu,

uświadamiam sobie, że nigdy nie byłam szczęśliwsza.

Mam silne poczucie szczęścia.

Odkryłam, że kiedy wkroczy się w starość,

Odkryłam, że kiedy wkroczy się w starość,

a nie tylko przygląda się z boku,

strach ustępuje.

Zdajesz sobie sprawę, że jesteś sobą --

może nawet bardziej niż dotychczas.

Picasso powiedział: „Trzeba bardzo dużo czasu aby stać się młodym”.

(Śmiech)

Nie chcę gloryfikować starości.

Oczywiście nie ma gwarancji,

że będzie to czas rozwoju i spełnienia.

Często to kwestia przypadku.

Część to geny - 1/3.

Część to geny - 1/3.

Niewiele możemy z tym zrobić.

Oznacza to również, że w 2/3

powodzenie w trzecim akcie zależy od nas.

powodzenie w trzecim akcie zależy od nas.

Pomówimy teraz o tym, co można zrobić,

aby te dodatkowe lata były udane

i należycie wykorzystane.

Pozwólcie, że wrócę na chwilę do schodów,

nawet jeśli wydają się one dziwną metaforą dla seniorów,

którzy często mają problem z wchodzeniem po schodach.

(Śmiech)

Mnie to również dotyczy.

Jak zapewne wiecie,

całym światem rządzą uniwersalne prawa:

entropia i druga zasada termodynamiki.

Entropia oznacza, że wszystko na świecie,

jest w stanie upadku i rozkładu, to jak łuk.

jest w stanie upadku i rozkładu, to jak łuk.

Jest tylko jeden wyjątek od tej uniwersalnej zasady

a jest nim ludzki duch,

który może się ciągle rozwijać,

to schody prowadzące nas

do pełni, autentyczności i mądrości.

do pełni, autentyczności i mądrości.

Oto przykład:

Ta wspinaczka na szczyt może odbywać się nawet

w warunkach ekstremalnych wyzwań fizycznych .

Trzy lata temu w New York Times ukazał się artykuł.

Trzy lata temu w New York Times ukazał się artykuł.

Jego bohaterem był Neil Selinger,

57-letni emerytowany prawnik,

który na kursie pisania w Sarah Lawrence College

odnalazł swój talent pisarski.

Dwa lata później zdiagnozowano u niego

stwardnienie zanikowe boczne, chorobę Lou Gehriga.

Jest to straszna śmiertelna choroba.

Wyniszcza ciało, ale umysł pozostaje nietknięty.

W tym artykule pan Selinger opisał swoje przeżycia.

W tym artykule, pan Selinger opisał swoje przeżycia.

Cytuję:

„Podczas gdy mięśnie słabły,

jako pisarz stałem się silniejszy.

Gdy powoli traciłem mowę,

zyskałem głos.

Słabnąc, rosłem w siłę.

Straciłem tak wiele,

że w końcu odnalazłem siebie”.

Neil Selinger jest dla mnie

uosobieniem wejścia na szczyt schodów

w trzecim akcie życia.

Wszyscy rodzimy się z duchem,

ale czasami ulega on osłabieniu

pod nadmiarem wyzwań życia,

przemocy, wykorzystywania i zaniedbania.

Może nasi rodzice cierpieli na depresję.

Może nie byli w stanie nas kochać,

jeśli trudno było się nami pochwalić.

Być może nadal cierpimy

z powodu bólu i ran psychicznych.

Może nie wszystkie relacje zostały całkiem zamknięte.

Może przez to czujemy się niepełni.

Być może zadaniem trzeciego aktu

jest dokończenie pracy nad samym sobą.

U mnie zaczęło się to z nadejściem trzeciego aktu,

w dniu moich 60. urodzin.

Jak powinnam żyć?

Co powinnam osiągnąć w tym finalnym akcie?

Zrozumiałam, że chcąc wiedzieć dokąd zmierzam,

muszę wiedzieć skąd przychodzę.

Wróciłam do analizy pierwszego i drugiego aktu,

próbując zobaczyć kim wtedy byłam,

próbując zobaczyć kim wtedy byłam,

kim naprawdę byłam --

nie jaką chcieli mnie widzieć rodzice czy inni ludzie,

czy jak odbierali mnie inni.

Kim byłam? Kim byli moi rodzice? --

nie jako rodzice, ale jako ludzie.

Kim byli moi dziadkowie?

Jak traktowali moich rodziców?

I inne pytania tego typu.

Parę lat później odkryłam,

że proces, przez który przechodziłam,

psychologia określa mianem

„rewizji własnego życia”.

Może ona sprawić,

że życie nabierze nowego sensu i znaczenia.

że życie nabierze nowego sensu i znaczenia.

Być może tak jak ja odkryjecie,

że wiele rzeczy, o które się obwinialiście,

wiele wyobrażeń na swój temat,

nie miało z wami nic wspólnego.

To nie była wasza wina; wy jesteście w porządku.

Możecie więc wrócić i przebaczyć,

wybaczyć innym,

i wybaczyć sobie.

Możecie uwolnić się od przeszłości.

Możecie uwolnić się od przeszłości.

Możecie zmienić stosunek do przeszłości.

Możecie zmienić stosunek do przeszłości.

Kiedy pisałam o tym,

natknęłam się na książkę Viktora Frankla,

„Człowiek w poszukiwaniu sensu”.

Viktor Frankl był niemieckim psychiatrą,

który spędził 5 lat w nazistowskim obozie koncentracyjnym.

Napisał, że już w obozie widział,

kto da sobie radę na wolności, a kto nie,

kto da sobie radę na wolności, a kto nie,

o ile w ogóle uda im się odzyskać wolność.

Napisał te słowa:

„Wszystko w twoim życiu może zostać ci odebrane,

za wyjątkiem jednej rzeczy -

twojej wolności dokonania wyboru,

wyboru swojej postawy w każdych okolicznościach.

wyboru swojej postawy w każdych okolicznościach.

To właśnie determinuje

jakość naszego życia,

a nie to, czy jesteśmy bogaci czy biedni,

znani czy nieznani,

zdrowi czy cierpiący.

To, co determinuje jakość naszego życia,

to nasz odbiór rzeczywistości,

nadawane jej znaczenie,

nasz stosunek do niej,

stan umysłu na jaki sobie pozwalamy”.

Być może kluczowym celem trzeciego aktu

jest próba powrotu i, jeśli potrzeba, zmiany

naszego stosunku do przeszłości.

naszego stosunku do przeszłości.

Badania kognitywne wykazują,

że jeśli nam się uda,

zmiana objawia się neurologicznie --

w mózgu powstają połączenia nerwowe.

Jeśli negatywnie reagujecie

na jakieś zdarzenia i ludzi z przeszłości,

sygnały chemiczne i elektryczne w mózgu

tworzą drogi nerwowe, które z czasem

stają się częścią układu nerwowego,

stają się normą,

nawet jeśli to dla nas szkodliwe,

ponieważ powoduje stres i nerwowość.

Jeśli jednak potrafimy cofnąć się

i zmienić swoje podejście,

stworzyć inną wizję relacji i wydarzeń z przeszłości,

stworzyć inną wizję relacji i wydarzeń z przeszłości,

nasze drogi nerwowe mogą się zmienić.

Jeśli potrafimy utrzymać

pozytywne nastawienie do przeszłości,

stanie się ono nową normą.

To jak wyregulowanie termostatu.

To nie doświadczenia sprawiają,

że jesteśmy mądrzejsi,

lecz sposób w jaki o nich myślimy --

lecz sposób w jaki o nich myślimy --

a to pomaga nam stać się całością,

przynosi mądrość i autentyczność.

Pomaga nam stać się tym, kim mogliśmy się stać.

My kobiety zaczynamy życie odważnie.

Jako dziewczynki mamy charakter -- „A kto mi zabroni?”

Mamy środki.

Jesteśmy podmiotem własnego życia.

Jednak wchodząc w okresie dojrzewania często

zaczynamy się zamartwiać - chcemy być popularne

i nie chcemy odstawać od reszty.

Stajemy się obiektem i przedmiotem w życiu innych.

Ale teraz, podczas trzeciego aktu,

mamy szansę na zatoczenie koła

i powrót na linię startu,

po raz pierwszy świadomie.

Jeśli nam się uda, wszyscy na tym skorzystają.

Jeśli nam się uda, wszyscy na tym skorzystają.

Starsze kobiety są największą

grupą demograficzną na świecie.

Jeśli uda nam się ponownie zdefiniować siebie

i stać się całością,

spowoduje to zmianę kulturową na świecie,

i da przykład młodszym pokoleniom,

jak inaczej pojmować długość życia.

Dziękuję bardzo.

(Brawa)