Showing Revision 1 created 01/24/2011 by Anna Bojarska.

1. Title:
   Rodowici Amerykanie jako jeńcy wojenni
2. Description:

   Próbując fotografować oblicze amerykańskiej biedy, Aaron Huey trafia do rezerwatu Pine Ridge. Losy rodowitych Dakotów, ludności zatrważającej i w ogromnej mierze lekceważonej, skłaniają go do zmiany obiektu zainteresowań. Po pięciu latach pracy, w odważnym przemówieniu dla TEDxDU, wygłasza szokującą lekcję historii, przeplatając ją swoimi przeraźliwymi fotografiami.

3. 0 0:00 - 0:03
   Jestem tu dziś, aby pokazać moje zdjęcia Lakotów.
4. 4000 0:04 - 0:06
   Wielu z was mogło już słyszeć o Lakotach
5. 6000 0:06 - 0:08
   albo przynajmniej o większej grupie plemion
6. 8000 0:08 - 0:10
   zwanej Siuksami.
7. 10000 0:10 - 0:13
   Lakoci to jedno z wielu plemion, które zostały wyparte z własnych ziem
8. 13000 0:13 - 0:15
   i zamknięte w obozach dla jeńców wojennych,
9. 15000 0:15 - 0:17
   które teraz nazywa się rezerwatami.
10. 17000 0:17 - 0:19
    Rezerwat Pine Ridge, który jest
11. 19000 0:19 - 0:21
    tematem dzisiejszego pokazu,
12. 21000 0:21 - 0:23
    leży około 120 km na południowy wschód od
13. 23000 0:23 - 0:25
    Gór Czarnych w Dakocie Południowej.
14. 25000 0:25 - 0:27
    Czasem nazywa się go
15. 27000 0:27 - 0:30
    Obozem dla Jeńców Wojennych nr 334.
16. 30000 0:30 - 0:33
    Właśnie tam żyją dziś Lakoci.
17. 33000 0:33 - 0:35
    Jeśli ktokolwiek słyszał o AIM,
18. 35000 0:35 - 0:37
    Ruchu Indian Amerykańskich,
19. 37000 0:37 - 0:39
    albo o Russellu Means
20. 39000 0:39 - 0:41
    Leonardzie Peltier
21. 41000 0:41 - 0:43
    czy też o Incydencie w Oglala,
22. 43000 0:43 - 0:46
    to wie, że Pine Ridge jest punktem zero
23. 46000 0:46 - 0:49
    w kwestiach rdzennej Ameryki.
24. 49000 0:49 - 0:51
    Poproszono mnie, abym opowiedział trochę

    ¶

25. 51000 0:51 - 0:53
    o moich związkach z Lakotami.
26. 53000 0:53 - 0:55
    To dla mnie trudne, ponieważ --
27. 55000 0:55 - 0:57
    jak już pewnie zauważyliście --
28. 57000 0:57 - 0:59
    jestem biały,
29. 59000 0:59 - 1:02
    a to stanowi ogromną barierę w rezerwacie.
30. 64000 1:04 - 1:06
    Zobaczycie wielu ludzi na moich fotografiach,
31. 66000 1:06 - 1:09
    z którymi bardzo się zżyłem i którzy przyjęli mnie jak rodzinę.
32. 69000 1:09 - 1:11
    Mówili do mnie bracie albo wójku
33. 71000 1:11 - 1:13
    i przez pięć lat nieustannie zapraszali.
34. 73000 1:13 - 1:15
    Jednak w Pine Ridge
35. 75000 1:15 - 1:18
    zawsze będę tzw. "wasichu".
36. 78000 1:18 - 1:21
    "Wasichu" to słowo w języku Lakotów,
37. 81000 1:21 - 1:23
    które oznacza nie-Indianina.
38. 83000 1:23 - 1:25
    Ale inna wersja tego słowa oznacza
39. 85000 1:25 - 1:29
    "człowieka, który najlepsze mięso bierze dla siebie."
40. 89000 1:29 - 1:31
    I to jest to, na czym chcę się skupić --
41. 91000 1:31 - 1:33
    ten, który zgarnia najlepszą część mięsa.
42. 93000 1:33 - 1:35
    To znaczy, że jest chciwy.
43. 96000 1:36 - 1:38
    Rozejrzyjcie się wokół tej auli.
44. 98000 1:38 - 1:41
    Jesteśmy w prywatnej szkole w zachodnich USA,
45. 101000 1:41 - 1:44
    siedzimy na czerwonych, aksamitnych krzesłach,
46. 104000 1:44 - 1:46
    a w kieszaniach mamy pieniądze.
47. 106000 1:46 - 1:48
    Jeśli jednak przyjrzymy się naszemu życiu,
48. 108000 1:48 - 1:50
    to okaże, się że naprawdę
49. 110000 1:50 - 1:52
    wzięliśmy najlepszą część mięsa.
50. 112000 1:52 - 1:55
    Przyjrzyjmy się więc tym fotografiom
51. 115000 1:55 - 1:57
    ludzi, którzy stracili,
52. 117000 1:57 - 1:59
    abyśmy my mogli zyskać.
53. 119000 1:59 - 2:02
    Pamiętajmy, że patrząc na twarze tych ludzi
54. 122000 2:02 - 2:05
    widzimy nie tylko oblicze Lakotów,
55. 125000 2:05 - 2:08
    lecz wszystkich amerykańskich tubylców.
56. 130000 2:10 - 2:12
    Na tej kartce historia

    ¶

57. 132000 2:12 - 2:14
    zapisana jest tak, jak ją usłyszałem
58. 134000 2:14 - 2:17
    od moich lakockich przyjaciół i rodziny.
59. 137000 2:17 - 2:19
    Przedstawię linię czasową
60. 139000 2:19 - 2:22
    zawartych i zerwanych traktatów,
61. 142000 2:22 - 2:24
    a także rzezi upozorowanych na bitwy.
62. 144000 2:24 - 2:26
    Zacznę w 1824.
63. 146000 2:26 - 2:28
    To, co znamy jako Biuro do Spraw Indian,
64. 148000 2:28 - 2:30
    powstało jako część Departamentu Wojny,
65. 150000 2:30 - 2:32
    wprowadzając atmosferę agresji
66. 152000 2:32 - 2:34
    do naszych stosunków z rdzennymi Amerykanami.
67. 154000 2:34 - 2:36
    1851:
68. 156000 2:36 - 2:38
    Pierwszy traktat w Fort Laramie ściśle
69. 158000 2:38 - 2:41
    określił granice Państwa Lakotów.
70. 161000 2:41 - 2:43
    Zgodnie z traktatem,
71. 163000 2:43 - 2:45
    ziemie te stanowiły suwerenne państwo.
72. 165000 2:45 - 2:47
    Jeżeli granice określone w traktacie zostałyby zachowane,
73. 167000 2:47 - 2:50
    a podstawa prawna mówi, że powinny --
74. 170000 2:50 - 2:53
    to dziś USA wyglądałyby tak.
75. 175000 2:55 - 2:57
    10 lat później
76. 177000 2:57 - 3:00
    podpisana przez prezydenta Licolna ustawa o gospodartwach rolnych
77. 180000 3:00 - 3:03
    wywołała napływ białych osadników na tereny tubylcze.
78. 183000 3:03 - 3:05
    1863:
79. 185000 3:05 - 3:07
    Powstanie Siuksów Santee w Minnesocie
80. 187000 3:07 - 3:10
    kończy się powieszeniem 38 mężczyzn z plemienia,
81. 190000 3:10 - 3:13
    największą masową egzekucją w historii Stanów.
82. 194000 3:14 - 3:16
    Obyła się na rozkaz prezydenta Lincolna, który
83. 196000 3:16 - 3:18
    zaledwie 2 dni wcześniej
84. 198000 3:18 - 3:21
    podpisał Proklamację Emancypacji.
85. 202000 3:22 - 3:25
    1866, początki budowy Pierwszej Koleji Transkontynentalnej

    ¶

86. 205000 3:25 - 3:27
    i nowej ery.
87. 207000 3:27 - 3:29
    Zawłaszczyliśmy ziemię w samym sercu
88. 209000 3:29 - 3:32
    Państwa Lakotów, aby skrócić trasę pociągów.
89. 212000 3:32 - 3:34
    Traktaty wylądowały za oknem.
90. 214000 3:34 - 3:37
    W odpowiedzi trzy plemiona pod przywódctwem Czerwonej Chmury
91. 217000 3:37 - 3:40
    kilkukrotnie zaatakowały i pokonały armię USA.
92. 220000 3:40 - 3:42
    Pragnę powtórzyć tę część.
93. 222000 3:42 - 3:45
    Lakoci pokonali armię USA.
94. 225000 3:45 - 3:48
    1868: Drugi traktat w Fort Laramie
95. 228000 3:48 - 3:51
    wyraźnie zapewnia niepodległość Wielkiemu Państwu Siuksów
96. 231000 3:51 - 3:54
    oraz przynależność świętych Gór Czarnych do Lakotów.
97. 234000 3:54 - 3:56
    Rząd obiecuje również ziemie i prawa do polowania
98. 236000 3:56 - 3:58
    na terenie sąsiednich stanów.
99. 238000 3:58 - 4:00
    Obiecujemy, że hrabstwo Powder River
100. 240000 4:00 - 4:03
     będzie odtąd zamknięte dla białych.
101. 243000 4:03 - 4:05
     Traktat wydawał się być całkowitym zwycięstwem
102. 245000 4:05 - 4:07
     Czerwonej Chmury i Siuksów.
103. 247000 4:07 - 4:10
     Faktycznie - była to jedyna wojna w historii Ameryki,
104. 250000 4:10 - 4:13
     w której rząd wynegocjował pokój,
105. 253000 4:13 - 4:16
     przystając na wszystkie warunki wroga.
106. 258000 4:18 - 4:20
     1869:

     ¶

107. 260000 4:20 - 4:22
     Zakończono budowę Koleji Transkontynentalnej.
108. 262000 4:22 - 4:25
     Rozpoczęto m.in. zbiorowy transport myśliwych,
109. 265000 4:25 - 4:28
     którzy zaczęli masowo wybijać bawoły,
110. 268000 4:28 - 4:31
     elimimując źródło pożywienia, odzieży i schronienia dla Siuksów.
111. 271000 4:31 - 4:33
     1871:
112. 273000 4:33 - 4:35
     Ustawa o Przywłaszczeniu Indian
113. 275000 4:35 - 4:38
     czyni wszystkich Indian poddanymi rządu federalnego.
114. 278000 4:38 - 4:41
     Co więcej, wojsko wydało zakazy
115. 281000 4:41 - 4:44
     opuszczania rezerwatów przez zachodnich Indian.
116. 284000 4:44 - 4:46
     W tym momencie wszyscy zachodni Indianie
117. 286000 4:46 - 4:48
     stali się jeńcami wojennymi.
118. 288000 4:48 - 4:50
     Również w 1871
119. 290000 4:50 - 4:52
     skończyliśmy podpisywanie traktatów.
120. 292000 4:52 - 4:55
     Problem polegał na tym, że traktaty uznawały suwerenność plemion,
121. 295000 4:55 - 4:57
     na co nie mogliśmy pozwolić.
122. 297000 4:57 - 4:59
     Mieliśmy plany.
123. 299000 4:59 - 5:01
     1874:

     ¶

124. 301000 5:01 - 5:04
     Generał George Custer ogłosił znalezienie złota na terytorium Lakotów,
125. 304000 5:04 - 5:06
     a szczególnie w Górach Czarnych.
126. 306000 5:06 - 5:08
     Wiadomość o złocie wywołuje masowy napływ białych osadników
127. 308000 5:08 - 5:10
     do Państwa Lakotów.
128. 310000 5:10 - 5:12
     Custer radzi, aby Kongers znalazł sposób
129. 312000 5:12 - 5:14
     na jak najszybsze unieważnienie
130. 314000 5:14 - 5:16
     traktatów z Lakotami.
131. 316000 5:16 - 5:19
     1875: Wybucha wojna z Lakotami
132. 319000 5:19 - 5:22
     wywołana naruszeniem traktatu w Fort Laramie.
133. 322000 5:22 - 5:24
     1876:
134. 324000 5:24 - 5:26
     26 lipca,
135. 326000 5:26 - 5:28
     podczas próby zaatakowania wioski Lakotów,
136. 328000 5:28 - 5:30
     Siódma Kawaleria Custera została rozbita
137. 330000 5:30 - 5:32
     w bitwie nad Little Big Horn.
138. 332000 5:32 - 5:34
     1877:
139. 334000 5:34 - 5:37
     Wielki wódz i wojownik Lakotów, Szalony Koń,
140. 337000 5:37 - 5:39
     ogłosił kapitulację pod Fort Robinson.
141. 339000 5:39 - 5:42
     Później został zamordowany w areszcie.
142. 345000 5:45 - 5:48
     1877 to także rok, kiedy znaleźlismy sposób
143. 348000 5:48 - 5:50
     na obejście traktatów z Fort Laramie.
144. 350000 5:50 - 5:53
     Nową umowę przedstawiono wodzom Siuksów
145. 353000 5:53 - 5:56
     jako kampanię pod hasłem "sprzedaj lub głoduj".
146. 356000 5:56 - 5:59
     Podpisz albo twoje plemię nie będzie miało co jeść.
147. 359000 5:59 - 6:02
     Jedynie 10 procent męskiej populacji podpisało.
148. 362000 6:02 - 6:04
     Traktat z Fort Laramie mówił,
149. 364000 6:04 - 6:06
     że co najmniej trzy czwarte plemienia musi
150. 366000 6:06 - 6:08
     zrzec się ziem.
151. 368000 6:08 - 6:10
     Tę klauzulę oczywiście zignorowano.
152. 370000 6:10 - 6:13
     1887: Ustawa Dawesa.

     ¶

153. 373000 6:13 - 6:16
     Koniec własności komunalnej terenów rezewatu.
154. 376000 6:16 - 6:19
     Obszary 160-hektarowe przydzielono
155. 379000 6:19 - 6:21
     indywidualnym Indianom,
156. 381000 6:21 - 6:23
     a nadwyżkę rozdysponowano.
157. 383000 6:23 - 6:26
     Plemiona straciły miliony hektarów.
158. 386000 6:26 - 6:28
     Amerykańskie marzenie o własności prywatnej
159. 388000 6:28 - 6:30
     okazało się bardzo sprytnym sposobem
160. 390000 6:30 - 6:33
     na całkowity podział rezerwatu.
161. 393000 6:33 - 6:35
     Ten krok zrujnował rezerwaty,
162. 395000 6:35 - 6:38
     ułatwiając dalszy podział i sprzedaż
163. 398000 6:38 - 6:41
     wraz z przemijającymi pokoleniami.
164. 401000 6:41 - 6:43
     Większość nadwyżki oraz wiele parceli
165. 403000 6:43 - 6:45
     zlokalizowanych w granicach rezerwatu
166. 405000 6:45 - 6:48
     dostaje się w ręce białych farmerów.
167. 408000 6:48 - 6:51
     Znowu całe bogactwo trafia do wasichu.
168. 412000 6:52 - 6:54
     1890. Myslę, że w tym pokazie

     ¶

169. 414000 6:54 - 6:57
     to najważniejszy rok.
170. 417000 6:57 - 6:59
     Wtedy doszło do masakry nad Wounded Knee.
171. 419000 6:59 - 7:01
     29 grudnia wojska USA
172. 421000 7:01 - 7:04
     otoczyły obóz Siuksów nad zatoką Wounded Knee.
173. 424000 7:04 - 7:06
     Zamordowali wodza Wielką Stopę
174. 426000 7:06 - 7:08
     i 300 jeńców wojennych,
175. 428000 7:08 - 7:10
     korzystając z nowej broni szybkostrzelnej
176. 430000 7:10 - 7:12
     z eksplodującymi pociskami
177. 432000 7:12 - 7:14
     zwanej karabinem Hotchkiss.
178. 434000 7:14 - 7:16
     Za tę "bitwę" Siódma Kawaleria
179. 436000 7:16 - 7:19
     otrzymała za swoje męstwo 20 Medali Honoru.
180. 439000 7:19 - 7:22
     otrzymała za swoje męstwo 20 Medali Honoru.
181. 442000 7:22 - 7:24
     Do dziś dnia
182. 444000 7:24 - 7:27
     to najwyższa liczba Medali Honoru
183. 447000 7:27 - 7:30
     kiedykolwiek przyznanych za jedną bitwę.
184. 450000 7:30 - 7:32
     Za to masowe morderstwo kobiet i dzieci
185. 452000 7:32 - 7:34
     wręczono więcej medali niż
186. 454000 7:34 - 7:36
     za jakąkolwiek bitwę w czasie I Wojny Światowej,
187. 456000 7:36 - 7:38
     II Wojny Światowej,
188. 458000 7:38 - 7:40
     wojny w Korei, Wietnamie
189. 460000 7:40 - 7:43
     Iraku czy Afganistanie.
190. 464000 7:44 - 7:46
     Masakrę nad Wounded Knee
191. 466000 7:46 - 7:49
     uznaje się za koniec wojen indiańskich.
192. 469000 7:49 - 7:51
     Za każdym razem, kiedy odwiedzam
193. 471000 7:51 - 7:53
     masowy grób nad Wounded Knee,
194. 473000 7:53 - 7:55
     widzę nie tylko grób
195. 475000 7:55 - 7:57
     Lakotów czy Siuksów,
196. 477000 7:57 - 8:00
     ale też pomnik wszystkich ludów tubylczych.
197. 483000 8:03 - 8:05
     Święty człowiek, Czarny Łoś, powiedział:

     ¶

198. 485000 8:05 - 8:07
     "Wtedy nie wiedziałem, jak bardzo
199. 487000 8:07 - 8:09
     wszystko się skończyło."
200. 489000 8:09 - 8:11
     Kiedy teraz patrzę wstecz,
201. 491000 8:11 - 8:13
     z wysokiej góry mego sędziwego wieku,
202. 493000 8:13 - 8:15
     wciąż widzę zarżnięte kobiety i dzieci
203. 495000 8:15 - 8:17
     leżące na stosie i porozrzucane
204. 497000 8:17 - 8:20
     po wyboistych terenach wąwozu.
205. 503000 8:23 - 8:25
     Widzę tak wyraźnie, jak wtedy, gdy
206. 505000 8:25 - 8:28
     me oczy były młode.
207. 511000 8:31 - 8:34
     I wiem, że w tym krwawym błocie coś jeszcze umarło
208. 515000 8:35 - 8:38
     i zostało przysypane śniegiem.
209. 519000 8:39 - 8:42
     Umarło ludzkie marzenie,
210. 522000 8:42 - 8:45
     a marzenie to było piękne."
211. 526000 8:46 - 8:48
     To wydarzenie zapoczątkowało

     ¶

212. 528000 8:48 - 8:51
     nową erę w historii rdzennej Ameryki.
213. 532000 8:52 - 8:54
     Wszystko można odnieść do czasu
214. 534000 8:54 - 8:57
     przed i po Wounded Knee.
215. 537000 8:57 - 8:59
     Bo właśnie w chwili, w której
216. 539000 8:59 - 9:02
     palce spoczęły na spuście karabinu Hotchkiss
217. 542000 9:02 - 9:06
     rząd USA otwarcie określił swoją pozycję względem praw tubylców.
218. 546000 9:06 - 9:08
     Zmęczyli się traktatami.
219. 548000 9:08 - 9:10
     Zmęczyli się świętymi górami.
220. 550000 9:10 - 9:13
     Zmęczyli się tańcami duchów.
221. 553000 9:13 - 9:16
     Zmęczyły ich te wszystkie kłopoty z Siuksami.
222. 556000 9:16 - 9:19
     Tak więc wprowadzili swoje zasady.
223. 560000 9:20 - 9:23
     "Dalej chcesz być Indianinem?" mówili,
224. 563000 9:23 - 9:25
     trzymając palec na spuście.
225. 570000 9:30 - 9:32
     1900:
226. 572000 9:32 - 9:35
     Populacja indiańska osiąga najniższą liczebność --
227. 576000 9:36 - 9:38
     poniżej 250,000,
228. 578000 9:38 - 9:40
     w porównaniu do szacowanych ośmiu milionów
229. 580000 9:40 - 9:42
     z roku 1492.
230. 584000 9:44 - 9:46
     Przewińmy do przodu.

     ¶

231. 586000 9:46 - 9:48
     1980:
232. 588000 9:48 - 9:50
     Najdłuższa sprawa sądowa w historii USA,
233. 590000 9:50 - 9:53
     Państwo Siuksów kontra Stany Zjednoczone,
234. 593000 9:53 - 9:56
     zotała rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy USA.
235. 597000 9:57 - 10:00
     Sąd orzekl, że kiedy Siuksowie zostali wysiedleni do rezerwatów
236. 600000 10:00 - 10:03
     i siedem milionów hektarów ich ziem
237. 603000 10:03 - 10:06
     udostępniono poszukiwaczom i osadnikom,
238. 606000 10:06 - 10:08
     postanowienia drugiego traktatu z Fort Laramie
239. 608000 10:08 - 10:10
     zostały pogwałcone.
240. 610000 10:10 - 10:12
     Sąd orzekł,
241. 612000 10:12 - 10:14
     że Góry Czarne zawłaszczono nielegalnie
242. 614000 10:14 - 10:16
     i początkowo oferowana cena wraz z odsetkami
243. 616000 10:16 - 10:18
     powinna zostać wypłacona Siuksom.
244. 618000 10:18 - 10:20
     Sąd wycenił, że Siuksowie
245. 620000 10:20 - 10:23
     otrzymają za Góry Czarne jedynie
246. 623000 10:23 - 10:25
     106 milionów dolarow.
247. 625000 10:25 - 10:28
     Oni odmówili pieniędzy, jednogłośnie wołając, że
248. 628000 10:28 - 10:31
     "Góry Czarne nie są na sprzedaż."
249. 631000 10:31 - 10:33
     2010:

     ¶

250. 633000 10:33 - 10:36
     Dzisiejsze statystki dla rdzennej populacji,
251. 636000 10:36 - 10:39
     ponad wiek po masakrze nad Wounded Knee,
252. 639000 10:39 - 10:41
     ujawniają dziedzictwo kolonizacji,
253. 641000 10:41 - 10:43
     wymuszonej migracji
254. 643000 10:43 - 10:45
     oraz naruszeń traktatowych.
255. 645000 10:45 - 10:48
     Bezrobocie w rezerwacie Pine Ridge
256. 648000 10:48 - 10:51
     waha się między 85 a 90 procent.
257. 651000 10:51 - 10:54
     Urząd kwaterunkowy nie może wybudować nowych domów,
258. 654000 10:54 - 10:56
     a te istniejące rozpadają się.
259. 656000 10:56 - 10:58
     Jest wielu bezdomnych,
260. 658000 10:58 - 11:00
     a reszta tłoczy się w gnijących budynkach,
261. 660000 11:00 - 11:02
     zamieszkiwanych przez 5 rodzin.
262. 662000 11:02 - 11:04
     39 procent domostw w Pine Ridge
263. 664000 11:04 - 11:06
     nie ma prądu.
264. 666000 11:06 - 11:09
     Co najmniej 60 procent domów
265. 669000 11:09 - 11:11
     zaatakowała czarna pleśń.
266. 671000 11:11 - 11:13
     Ponad 90 procent populacji
267. 673000 11:13 - 11:16
     żyje poniżej granicy ubóstwa.
268. 676000 11:16 - 11:19
     Wskaźnik zachorowań na gruźlicę
269. 679000 11:19 - 11:22
     jest mniej więcej 8 razy wyższy niż średnia USA.
270. 682000 11:22 - 11:24
     Umieralność noworodków
271. 684000 11:24 - 11:26
     jest najwyższa na kontynencie
272. 686000 11:26 - 11:29
     i około 3 razy wyższa niż średnia USA.
273. 689000 11:29 - 11:31
     Rak szyjki macicy występuje 5 razy
274. 691000 11:31 - 11:33
     częściej niż w Stanach.
275. 693000 11:33 - 11:36
     70 procent ludności porzuca szkołę.
276. 696000 11:36 - 11:38
     Rotacja wśród nauczycieli
277. 698000 11:38 - 11:41
     8 razy przewyższa średnią krajową USA.
278. 701000 11:41 - 11:44
     Dziadkowie często wychowują wnuki,
279. 704000 11:44 - 11:47
     gdyż alkoholizm, przemoc domowa i
280. 707000 11:47 - 11:49
     ogólna apatia uniemożliwia rodzicom
281. 709000 11:49 - 11:51
     opiekę nad dziećmi.
282. 712000 11:52 - 11:55
     50 procent ludności w wieku powyżej 40 lat
283. 715000 11:55 - 11:57
     cierpi na cukrzycę.
284. 717000 11:57 - 11:59
     Średnia długość życia mężczyzn
285. 719000 11:59 - 12:01
     waha się między 46
286. 721000 12:01 - 12:04
     a 48 lat --
287. 724000 12:04 - 12:06
     mniej więcej tyle
288. 726000 12:06 - 12:09
     co w Afganistanie i Somalii.
289. 730000 12:10 - 12:13
     Ostatni rozdział każdego pomyślnego ludobójstwa

     ¶

290. 733000 12:13 - 12:15
     to moment, w którym oprawca
291. 735000 12:15 - 12:18
     może umyć ręce i powiedzieć:
292. 738000 12:18 - 12:21
     "Mój Boże, co ci ludzie sobie robią?
293. 741000 12:21 - 12:23
     Zabijają się wzejemnie.
294. 743000 12:23 - 12:25
     Zabijają się, podczas gdy my
295. 745000 12:25 - 12:28
     patrzymy jak umierają."
296. 748000 12:28 - 12:31
     Tak właśnie weszliśmy w posiadanie USA.
297. 751000 12:31 - 12:33
     To jest dziedzictwo koncepcji
298. 753000 12:33 - 12:35
     "Boskiego Przeznaczenia".
299. 755000 12:35 - 12:37
     Więźniowie wciąż rodzą się
300. 757000 12:37 - 12:39
     w obozach dla jeńców,
301. 759000 12:39 - 12:42
     długo po odejściu strażników.
302. 764000 12:44 - 12:46
     To są kości, które zostały
303. 766000 12:46 - 12:49
     po tym, jak najlepsze mięso zostało zjedzone.
304. 771000 12:51 - 12:53
     Dawno temu
305. 773000 12:53 - 12:55
     cykl wydarzeń został wprawiony w ruch
306. 775000 12:55 - 12:58
     przez ludzi takich jak ja, przez wasichu,
307. 778000 12:58 - 13:00
     ludzi chciwych ziemi i wody
308. 780000 13:00 - 13:03
     oraz złota z gór.
309. 783000 13:03 - 13:05
     Te wydarzenia wywołały efekt domina
310. 785000 13:05 - 13:07
     który jednak musi się skończyć.
311. 787000 13:07 - 13:11
     My, społeczństwo panujące, czujemy dystans

     ¶

312. 792000 13:12 - 13:15
     wobec masakry z roku 1890
313. 795000 13:15 - 13:18
     czy też serii pogwałconych 150 lat temu traktatów.
314. 799000 13:19 - 13:21
     Jednak muszę zadać wam pytanie:
315. 801000 13:21 - 13:24
     Co powinniście czuć, widząc obecne statystyki?
316. 805000 13:25 - 13:27
     Jaki jest związek
317. 807000 13:27 - 13:29
     między tymi obrazami cierpienia
318. 809000 13:29 - 13:31
     a historią, którą właśnie wam przeczytałem?
319. 811000 13:31 - 13:33
     Do jakiej części tej historii
320. 813000 13:33 - 13:35
     w ogóle się przyznacie?
321. 815000 13:35 - 13:38
     Czy jesteście dziś choć po części odpowiedzialni?
322. 819000 13:39 - 13:42
     Powiedziano mi, że musi być coś, co my możemy zrobić.
323. 822000 13:42 - 13:45
     Trzeba wzywać do działania.
324. 825000 13:45 - 13:48
     Bo zbyt długo staliśmy na uboczu,
325. 828000 13:48 - 13:50
     zadowoleni z bycia świadkiem,
326. 830000 13:50 - 13:53
     robiąc jedynie zdjęcia.
327. 833000 13:53 - 13:56
     Wydaje się, że rozwiązanie leży w dalekiej przeszłości.
328. 836000 13:56 - 13:58
     Jedynie maszyna czasu pozwoliłaby
329. 838000 13:58 - 14:00
     po nie sięgnąć.
330. 840000 14:00 - 14:02
     Cierpienie tubylcow to nie sprawa

     ¶

331. 842000 14:02 - 14:05
     którą można łatwo naprawić.
332. 846000 14:06 - 14:08
     To nie jest coś, co możemy pozostawić w tyle,
333. 848000 14:08 - 14:10
     tak jak zostawiliśmy ratowanie Hatiti,
334. 850000 14:10 - 14:13
     walkę z AIDS czy głodem.
335. 853000 14:13 - 14:15
     Tzw. naprawa może być
336. 855000 14:15 - 14:18
     znacznie trudniejsza dla społeczeństwa panującego
337. 858000 14:18 - 14:20
     niż, powiedzmy, 50-dolarowy czek,
338. 860000 14:20 - 14:22
     wycieczka kościelna
339. 862000 14:22 - 14:24
     w celu zamalowania graffiti
340. 864000 14:24 - 14:26
     czy też paczka niechcianej odzieży
341. 866000 14:26 - 14:29
     darowana przez rodzinę z przedmieść.
342. 869000 14:29 - 14:31
     Więc co możemy zrobić?
343. 871000 14:31 - 14:34
     Wzruszać ramionami w ciemnościach?
344. 874000 14:34 - 14:36
     Stany Zjednoczone

     ¶

345. 876000 14:36 - 14:38
     wciąż na porządku dziennym
346. 878000 14:38 - 14:40
     naruszają postanowienia
347. 880000 14:40 - 14:42
     traktatów podpisanych z Lakotami
348. 882000 14:42 - 14:45
     w 1851 i 1868 w Fort Laramie.
349. 885000 14:45 - 14:47
     Dziś ja wzywam do działania --
350. 887000 14:47 - 14:50
     Moje życzenie TED brzmi następująco:
351. 891000 14:51 - 14:53
     Respektujcie traktaty.
352. 893000 14:53 - 14:55
     Oddajcie Góry Czarne.
353. 895000 14:55 - 14:58
     To nie wasza sprawa, co z nimi zrobią.
354. 900000 15:00 - 15:06
     (Brawa)

     ¶