Vajza ime, Malala

Mesuesi Pakistanez Ziauddin Yousafzai na kujton boten e nje te vertete te vogel qe shume vete nuk duan te degjojne: Grate e burrat meritojne shanse te njejta per edukim, autonomi dhe identitet te pavarur. Ai tregon historine nga jeta e tij dhe jeta e vajzes se tij, Malala, i cili u qellua nga Talebanet ne 2012 thjeshte sepse guxoi te shkonte ne shkolle. "Pse vajza ime eshte kaq e forte?" pyet Yousafzai. "Sepse une nuk i preva flatrat e saj."

Ne shume shoqeri patriakale dhe tribale

baballaret njihen zakonisht prej djemve te tyre,

por une jam nje nga te paktet baballare

i cili njihet prej vajzes se tij,

dhe jam krenar per kete.

(Duartrokitje)

Malala e nisi fushaten e saj per edukimin

dhe u ngrit per te drejtat e saj ne 2007,

dhe kur perpjekjet e saj u nderuan ne 2011,

e ju dha çmimi kombetar i paqes per te rinjte

e ajo u be shume e famshme

nje vajze e re shume e famshme
ne vendin e saj.

Perpara kesaj, ajo ishte vajza ime,

por tani une jam babai i saj.

Zonja e Zoterinj

nese verejme historine njerezore,

historia e gruas

eshte historia e padrejtesise,

e pabarazise,

e dhunes dhe e shfrytezimit.

Ju vini re,

ne shoqerite patriarkale

qe fare ne fillim,

kur nje vajze lind,

lindja e saj nuk festohet.

Ajo nuk eshte e mireseardhur,

as nga babai e as nga nena.

Fqinjet vijne

dhe meshirojne me nene,

dhe asnje nuk e uron babain.

Dhe nje nene ndihet jo mire

qe ka lindur nje femije vajze.

Ku ajo lind femijen e pare vajze,

bija e pare, ajo eshte e trishte.

Kur ajo lind vajzen e dyte,

ajo shokohet,

dhe ne pritshmerine e nje djali,

kur ajo lind vajzen e trete,

ajo ndihet fajtore si nje kriminel.

Jo vetem nena vuan,

por edhe vajza, vajza e sapolindur,

kur ajo rritet,

ajo vuan gjithashtu.

Ne moshen pese vjeçare,

ndersa ajo duhet te shkoje ne shkolle,

ajo rri ne shtepi

dhe vellezerit e saj regjistrohen ne nje shkolle.

Deri ne moshen 12 vjeçare, disi,

ajo ka nje jete te mire.

Ajo mund te zbavitet.

Ajo mund te luaje me miqte neper rruge,

dhe ajo mund te levize neper rruge

si nje flutur.

Por kur ajo futet ne adoleshence,

kur ajo mbush 13 vjeç,

asaj i ndalohet te dale nga shtepia e saj

pa nje shoqerues mashkull.

Ajo eshte e kufizuar brenda
kater mureve te shtepise se saj.

Ajo nuk eshte me nje individ i lire.

Ajo behet i ashtuquajturi nder

i babait dhe vellezerve te saj,

dhe i familjes se saj

dhe nese ajo kundershton

kodin e te ashtuquajturit nder,

ajo mundet edhe te vritet.

Dhe, eshte interesante po ashtu
qe i ashtuquajturi

kod i nderit,

nuk ndikon vetem jeten e nje vajze,

por gjithashtu ndikon jeten

e pjestareve meshkuj te familjes.

Une njoh nje familje
me shtate motra dhe nje vella,

dhe ai nje vella,

ka emigruar ne vendet e Golfit

per te fituar jetesen per shtate motrat e tij

dhe prinderit,

sepse ai mendon qe do te ishte poshteruese

nese shtate motrat e tij
do te mesonin nje aftesi

dhe do te dilnin prej shtepie

edhe te fitonin jetesen.

Ndaj ky vella,

sakrifikon gezimet e jetes se tij

dhe lumturine e motrave te tij

per te ngritur ne altar
te ashtuquajturin nder.

Dhe ka edhe nje norme tjeter

te shoqerive patriarkale

qe quhet bindje.

Nje vajze e mire supozohet te jete

shume e urte, shume e perulur

dhe shume e nenshtruar.

Ky eshte kriteri.

Vajza e mire model duhet te jete
shume e urte.

Ajo supozohet te jete e heshtur

dhe ajo supozohet te pranoje vendimet

e babait dhe nenes se saj

dhe vendimet e me te vjeterve,

edhe nese ajo nuk i pelqen ato.

Nese ajo martohet me nje burre
qe nuk i pelqen

apo nese ajo martohet
me nje burre te vjeter,

ajo duhet te pranoje,

sepse ajo nuk do te konsiderohet

si e pabindur.

Nese ajo martohet shume heret,

ajo duhet te pranoje.

Ne te kundert, ajo do te quhet e pabindur.

Dhe çfare ndodh ne fund?

Me fjalet e nje poeteshe

ajo martohet, shtrohet,

pastaj lind me shume djem e vajza.

Dhe ironia e kesaj situate eshte qe

kjo nene,

ajo i meson te njejtin mesim bindjeje

vajzes se saj

dhe te njejtin mesim nderi djemve te saj.

Dhe ky rreth vicios, vazhdon e vazhdon.

Zonja e Zoterinj,

kjo gjendje e veshtire e miliona grave

mund te ndryshohet

nese ne mendojme ndryshe,

nese grate dhe burrat mendojne ndryshe,

nese burrat dhe grate
ne shoqerite tribale dhe patriarkale

ne vendet ne zhvillim,

nese do te mund te thyenin disa norma

te familjes e te shoqerise

nese do te mund te shfuqizonin
disa ligje diskriminuese

te sistemeve ne shtetet e tyre,

te cilat shkojne kunder
te drejtave bazike njerezore

te gruas.

Te dashur vellezer e motra,
kur Malala lindi,

dhe per here te pare,

besomeni,

mua nuk me pelqejne femijet e porsalindur,
te jem i sinqerte,

por kur shkova dhe pashe ne syte e saj,

besomeni,

une isha jashtezakonisht i nderuar.

E shume me perpara se ajo te lindte,

kisha menduar per emrin e saj,

dhe isha i magjepsur me nje legjende

heroike te nje luftetareje lirie ne Afganistan.

Emri i saj ishte Malalai i Maiwand,

dhe une ia vura emrin vajzes time sipas saj.

Disa dite pas lindjes se Malalas

vajza ime lindi,

e kusheriri im erdhi--

dhe qe nje rastesi--

ai erdhi ne shtepine time

dhe solli nje peme te familjes

nje peme familajre te familjes Yousafzai,

dhe kur e pashe pemen familjare

gjurmonte paraardhesit tane
deri 300 vjet me pare.

Por kur e pashe, te gjithe ishin burra,

dhe mora shkronjesin tim

vizatova nje vije prej emrit tim

dhe shkruajta, "Malala".

Dhe kur ajo u rrit,

kur ajo ishte kater vjeç e gjysem,

e pranova ate ne shkollen time.

Ju po pyesni se perse duhet t'a permend

pranimin ne shkolle te nje vajze?

Po, duhet t'a permend kete gje.

Shihet si nje e drejte ne Kanada,

ne Amerike, ne shume vende te zhvilluara,

por ne vendet e varfera,

ne shoqerite patriarkale, ne shoqerite tribale,

eshte nje ngjarje e madhe per jeten e nje vajze.

Regjistrimi ne nje shkolle do te thote

njohje e identitetit te saj dhe emrit te saj.

Pranimi ne shkolle do te thote

qe ajo ka hyre ne boten e enderrave

dhe te aspirimeve

ku ajo mund te eksploroje potencialet e saj

per te jeten e saj te ardhme.

Une kam pese motra,

dhe asnje nga ato nuk mundi
te shkoje ne shkolle,

dhe ju do te mbeteni te habitur,

dy jave me pare,

kur po plotesoja formularin e vizes Kanadeze,

dhe po plotesoja pjesen ne formular mbi familjen

nuk mund te kujtoja

disa nga mbiemrat e motrave te mija.

E arsyeja ishte

qe nuk kam pare kurre, kurre emrat

e motrave te mija te shkruara
ne ndonje dokument.

Kjo ishte arsyeja perse

e vleresova vajzen time.

Ate çka babai im nuk mund t'ua jepte
motrave te mija

dhe vajzave te tij,

une mendova se duhej t'a ndryshoja.

Une e vleresoja inteligjencen

dhe shkelqimin e vajzes time.

E inkurajoja ate te ulej me mua

kur miqte e mij vinin.

E inkuraroja ate te vinte me mua
ne takime te ndryshme.

E te gjitha keto vlera te mira,

u mundova t'ia ngulisja
ne personalitetin e saj.

Dhe kjo nuk ishte vetem ajo, vetem Malala.

Une i ndava te gjitha keto vlera te mira

ne shkollen time, studenteve
vajza e djem gjithashtu.

Une e perdora edukimin per emancipim,

I mesova vazjat e mija,

I mesova vajzat e mija studnete,

ta ç'mesonin leksionin e bindjes.

I mesova studentet e mij djem

t'a çmesonin leksionin
e te ashtu-quajturit pseudo-nder.

Te dashur vellezer e motra,

ne po mundoheshim per me shume
te drejta per grate,

dhe ne po mundoheshim te kishim me shume,

shume e me shume hapesire
per grate ne shoqeri.

Por ne ndeshem nje fenoment te ri.

Ishte vdekje prurese per te drejtat njerezore

dhe veçanerisht per te drejtat e grave.

Quhej Talibanizim.

Do te thote nje mohim i plote

i pjesemarrjes se gruas

ne te gjithe aktivitetet politike,
ekonomike dhe sociale.

Qindra shkolla u mbyllen.

Vajzave iu ndalua te shkonin ne shkolle.

Grate u detyruan te vishin perçe

dhe iu ndalua te dilnin ne tregje.

Muzika u pushua,

vajzat u fshikulluan

dhe kengentaret u vrane.

Miliona po vuanin,

por shume pak folen,

dhe ishte gjeja me e frikshme

kur ju keni rrotull njerez te tille

qe vrasin dhe qe fshikullojne

dhe ju flisni per te drejtat tuaja.

Eshte me te vertete gjeja me e frikshme.

Ne moshen 10 vjeçare,

Malala u ngrit per te drejten

e edukimit.

Ajo shkruajti ditarin e saj per blogun e BBC-se,

ajo doli vullnetare

per dokumentarin e New York Times

dhe ajo foli per çdo platforme qe mundt'te.

Dhe zeri i saj ishte zeri me i fuqishem.

Perhapej si nje "crescendo" ne te gjithe boten.

E kjo qe arsyeja qe Talebanet

nuk mund t'a toleronin fushaten e saj

dhe ne 9 Tetor 2012,

ajo u qellua ne koke
nga nje distance shume e vogel.

Ishte fundi i botes
per familjen time dhe per mua.

Bota u shnderrua
ne nje vrime te madhe te zeze.

Nderkohe qe vajza ime

ishte midis jetes e vdekjes,

Une pershperita ne veshin e gruas time,

" A duhet te fajsohem per çka i ndodhi

vajzes time dhe vajzes tende?"

E ajo befas me tha,

"Mos e fajso veten.

Ti qendrove per nje kauze te drejte.

Vendose jeten tende ne rrezik

per kauzen e te vertetes

per kauzen e paqes,

per kauzen e edukimit,

dhe vajza jote e frymezuar nga ti

t'u bashkua.

Ju te dy ishit ne rrugen e duhur

dhe Zoti do t'a mbroje ate."

Keto pak fjale kishin
domethenie te madhe per mua,

dhe nuk e bere me kurre ate pyetje.

Kur Malala ishte ne spital,

dhe po kalonte dhimbje shume te forta

dhe kishte dhimbje shume te forta koke

per shkak se nervi i saj facial ishte prere,

une shikoja nje hije te zeze

qe perhapej ne fytyren e sime shoqe.

Por vajza ime nuk u ankua kurre.

Ajo na thoshte,

"Jam ne rregull me buzeqeshjen
time te shtrember

dhe me pandjesine time ne fytyre.

Do te behem mire. Ju lutem, mos u shqetesoni."

Ajo ishte nje lehtesim per ne,

dhe ajo na ngushellonte.

Te dashur vellezer e motra,

ne mesuam nga ajo si te jemi te qendrueshem,

ne kohet me te veshtira,

dhe jam i lumtur t'a ndaj me ju

qe pavaresisht te qenurit nje ikone

per te drejtat e femijeve dhe te grave

ajo eshte si çdo 16 vjeçare tjeter.

Ajo qan kur s'ka mbaruar detyrat te shtepise.

Ajo grindet me vellezerit e saj,

dhe une jam shume i lumtur per kete.

Njerezit me pyesin,

çfare veçantie ka ne mentorimin tim

qe e ka bere Malalan kaq te forte

dhe ka guximtare dhe kaq te zeshme
e te gatshme?

U them atyre, mos me pyesni çfare kam bere.

Me pyesni çfare nuk kam bere.

Une nuk i preva flatrat e saj, vetem kaq.

Faleminderit shume.

(Duartrokitje)

Faleminderit. Faleminderit shume. Faleminderit. (Duartrokitje)