زما لور: ملاله

پاکستانى د تعليمي چارو کارپوه ضياءالدين يوسفزى د هغو سپينو خبرو يادونه کوي، چي ډېر خلک يې اورېدل نه غواړي: ټول سړي او ښځې د يو ډول تعليم، خپلواکۍ او د شخصيت پېژندنې حق لري. هغه د خپل ژوند او د خپلې لور د ژوند داستان اوروي. ملاله، چي ښوونځي ته د تګ له امله د ٢٠١٢م کال په نومبر کې طالبانو په ډزو و ويشته. "زما لور ولې دومره پياوړې ده؟" يوسفزى پوښتنه کوي، "ځکه چي ما د دې وزر ور ونه تړل".

په ډېرو نرواکو او قبايلي ټولنو کې

پلرونه معمولاً په زامنو پېژندل کېږي

خو زه يو له هغو څو پلرونو يم

چي د خپلې لور په نامه پېژندل کېږي

او زه په دې وياړم

(چـــــکچــــکــــې)

ملالې د تعليم لپاره مبارزه پيل کړه

او په ٢٠٠٧م کې د خپل حق لپاره را پاڅېده

او چي هڅې يې په ٢٠١١م کال کې وستايل شوې

او د سولې قومي ايوارډ ورکړل شو

او په خپل هېواد کې د ډېرې کم عمره

نجلۍ په توګه و پېژندل شوه

تر هغه مخکې دا زما لور وه

خو اوس زه د دې پلار يم

ښاغليو آغليو!

که موږ انساني تاريخ و ګورو

د ښځې داستان

د ښځې داستان د ستم او تېري

د نابرابرۍ

تشدد او محروميت داستان دى

تاسې و ګورئ!

په نرواکو ټولنو کې

بنسټيزو حقونو ته پام وکړئ

کله چي يوه نجلۍ و زېږي

پر زېږېدو يې خوشالي نه کېږي

نړۍ ته د راتګ هرکلى يې نه کېږي

نه د پلار او نه هم د مور له خوا

څنګلوري راځي

له مور سره خواخوږي کوي

او پلار ته هيڅوک هم مبارکي نه ورکوي

او مور يې ځان ډېر ناارامه ګڼي

چي ګواکې لور يې زېږولې ده

کله يې چي لومړى اولاد نجلۍ وي

لور و زېږوي، نو غمجنه شي

کله چي دويمه هم لور و زېږوي

نو ټکان و خوري

او چي د زوى په هيله يې

دريمه لور و زېږي

نو ځان د مجرمې غوندې ګناهګاره ګڼي

نه يواځې يې مور ستونځې ګالي

لور يې هم، زېږولې لور يې هم

چي لويه شي

ستونځې ګالي

چي لا پينځه کلنه وي

او بايد ښوونځي ته لاړه شي

دا په کور کې ناسته وي

او وروڼه يې په ښوونځي کې داخل شي

تر دوولس کلنۍ يې لا ژوند

ښه وي

شوخي کولاى ش

له خوندکيو سره

په کوڅو کې شاوخوا ګرځېداى شي

لکه پتنګ

خو چي پېغلتوب يې پيل شي

چي کله دا ديارلس کلنه شي

نو له نارينه محافظ پرته يې

له کوره پر وتلو بنديز و لګېږي

د کور په څلورو دېوالونو کې بندۍ شي

دا نوره يوه ازاده انسانه نه وي

دا د خپل پلار، ورور او کورنۍ
تش په نامه پت او عزت وګرځي

او که دا له دې تش په نامه عزته سرغړونه وکړي

نو حتى وژل کېداى هم شي

او دا هم ډېره جالبه ده چي دا تش په نامه پت

نه يواځې د نجلۍ ژوند اغېزمنوي

د کورنۍ د نارينوو ژوند هم اغېزمنوي

زه يوه کورنۍ پېژنم

اووه خويندې دي، يو ورور يې دى

او هغه يو ورور يې، د خليج هېوادونو مسافر دى

د خپلو اوو خويندو، مور و پلار د ساتنې لپاره

ځکه دى فکر کوي، چي دا به سپکاوى وي

که يې اووه خويندې تعليم او هنر زده کړي
او له کوره دباندې ووځي

او ځان ته څه پيسې و ګټي

نو دغه ورور د خپل ژوند خوند قربانوي

او د خويندو خوشالي په اوبو لاهو کوي

د تش په نامه پت او عزت د قربانۍ پر ډګر

او د نرواکې ټولنې يو بل دود دى

چي اطاعت او فرمانبرداري بلل کېږي

يوه ښه نجلۍ هغه نجلۍ ګڼل کېږي

چي ډېره پټخولې، ډېره عاجزه

او ډېره د خبرې منونکې وي

دا يو نرخ دى چي اصيله نجلۍ
بايد ډېره پټخولې وي

دا مجبوره وي چي پټه خوله و اوسي

او د خپل پلار، مور او مشرانو پرېکړه ومني

حتى که يې خوښه هم نه وي

که دا داسې چاته ودېږي چي خوښ يې نه وي

او که پر زاړه سړي ودېږي، بايد ويې مني

ځکه دا نه غواړي چي سرغړوونکې وبلل شي

که په کم عمرۍ ودېږي بايد ويې مني

که نه وي سپين سترګې او نامنونکې به بلل کېږي

او نتيجه يې څه وي؟

يوه شاعره وايي: نجلۍ ودېږي، مجبورېږي
او بيا ډېر زامن او لوڼې راوړي

او دا عجيبه د ملنډو يو حالت دى

دغه مور خپلې لور ته هم

د ځان غوندې د اطاعت درس ورکوي

او زوى ته هم د غيرت همدغه درس ورکوي

او د شومو ارمانونو دا پهيه روانه- روانه وي

ښاغليو او آغليو!

د ميلينونو مېرمنو دا بد حالت بدلېداى شي

که موږ لږ بېل فکر وکړو

که ښځه او نارينه لږ بېل فکر وکړي

که نارينه او ښځه په نرواکو- قبايلي ټولنو کې
په پرمختلونکيو هېوادونو کې

که دوى د خپلې کورنۍ او ټولنې
ځينې [تاواني] دودونه ماتولاى شي

که دوى توپيري قوانين له منځه يوسي

چي د دوى د هېوادونو د نظامونو برخه دي

او د ښځو د اساسي حقونو خلاف دي

ګرانو ورورڼو او خويندو!

ملاله چي زېږېدلې وه

په لومړي ځل ___ باور وکړئ
له زړه وايم نوى زېږېدلى ماشوم مي نه خوښېږي

هـــاهـــاهـــا

خو زه چي ورغلم او د دې سترګې مي وليدې

باور وکړئ

ډېر زيات وياړ مي وکړ

او د دې تر زوکړې ډېر مخکې

ما د دې پر نامه فکر کاوه

او زما زړه د افغانستان د ازادۍ د جګړې
له اتلې سره تړلى وو

چي د ميوند ملالۍ نومېدله

او ما پر خپلې لور همدغه نوم کښېښوو

د ملالې تر زېږېدو څو ورځې وروسته

زما يو تربور زموږ کور ته راغى
او دا هسې يو ناڅاپي خبره وه

ده زموږ د ټبر شجره راوړه

د يوسفزيو د ټبر شجره

ما چي دغه شجره وکتله

زموږ د تېرو درې سوه کلونو
د پلرونو- نيکونو نومونه پکې ليکلي وو

خو ما چي وکتل، ټول سړي وو

ما خپل قلم را واخيست

زما له نامه مي کرښه و ايستله

او ومي ليکل: ملاله

او کله چي دا لږ را لويه شوه

چي لا د څلورنيمو کلونو وه

نو ما پخپل ښوونځي کې داخله کړه

تاسې به واياست چي ولې په ښوونځي کې
د نجلۍ د داخلېدو ذکر کوم

هو، دا يادونه زه بايد وکړم

کېداى شي دا يو ساده رسمي کار وي

په کينېډا، امريکا او ډېرو پرمختلليو وطنو کې

خو په غريبو هېوادونو کې

په نرواکو او قبايلي ټولنو کې

دا د نجلۍ د ژوند يوه ډېره لويه پېښه ده

په ښوونځي کې داخلېدل، مانا

د نجلۍ خپل ځان او خپل نوم پېژندل

په ښوونځي کې داخلېدل مانا
دا د خوبونو او الهامونو نړۍ ته داخله شوه

چي هلته دا له خپل استعداده کار اخيستلاى شي

د خپل راتلونکي ژوند لپاره

زما پينځه خويندې دي

خو يوې هم ښوونځى نه دى ويلى

تاسې به حيران ياست _ کله چي ما فارم ډکاوه

دوې اوونۍ مخکې چي مي
د کېنېډا د ويزې فارم ډکاوه

او ما په فارم کې د خپلې کورنۍ برخه ډکوله

ماته د خپلو ځينو خويندو نومونه نه را يادېدل

ځکه چي ما کله هم د خپلو خويندو نومونه
په ليکلې بڼه پر هيڅ کوم کاغذ نه وو ليدلي

همدغه سبب وو، چي

ما خپله لور قدرمنه راکړه

څه چي زما پلار زما خويندو ته
يانې خپلو لوڼو ته ور نه کړل

زه فکر کوم، زه يې بايد ضرور بدل کړم

ما به د خپلې لور استعداد او ځيرکتيا ستايل

ما به دا هڅوله چي له ما سره کښېني
چي زما ملګري به ماته راتلل

ما هڅوله چي مختلفو غونډو ته راسره لاړه شي

ما هڅوله چي مختلفو غونډو ته راسره لاړه شي

او داسې ټول ارزښتونه، ما غوښتل
چي د دې د شخصيت برخه شي

او دا يواځې دا، يواځې ملاله نه وه

ما دغه ټول غوره ارزښتونه، د خپل ښوونځي
نجونو او هلکانو زده کوونکو ته هم ور و سپارل

ما تعليم د ازادۍ لپاره و کاراوه

ما خپلو نجونو شاګردانو ته درس ورکړ،
چي د اطاعت او غلامۍ سبق هېر کړي

ما خپلو هلکانو شاګردانو ته درس ورکړ

چي د تش په نامه درواغجن پت سبق هېر کړي

ګرانو وروڼو او خويندو!

موږ د ښځو د لا نورو حقونو لپاره مبارزه کوله

او موږ هڅه کوله چي په ټولنه کې
د ښځې لپاره نور او نور ځاى پيدا کړو

خو موږ له يوه نوي رجحان سره مخامخ شوو

چي د انساني حقونو، خصوصاً
د ښځو د حقونو لپاره مرګونى وو

او هغه رجحان طالبانيت نومېږي

مانا دا چي د ښځې د برخې اخيستو بشپړ مخنيوى

په ټولو سياسي، اقتصادي او ټولنيزو چارو کې

سلګونه ښوونځي په بمونو والوځول شول

ښوونځيو ته د نجونو د تګ مخنيوى وشو

په ښځو په زوره چادرۍ واغوستل شوې

او بازار ته پر تلو يې بنديز ولګېد

موسيقاران پټه خوله کړاى شول

نجونې په لښتو- په دُرو و وهل شوې

او سندرغاړي و وژل شول

ميلينونه خلک رنځېدل، خو ځينو ږغ اوچت کړ

او دا ډېر ډاروونکى حالت وو

چي شاوخوا ته داسې خلک وي

چي خلک وژني، په دُرو يې وهي او ته
د خپل حق خبره وکړې، دا ډېر ډاروونکى وخت وي

ملاله په لس کلنۍ کې را پاڅېده
او د تعليم د حق لپاره را پاڅېده

دې د بي بي سي د بلاګ لپاره ډايري وليکله

دې د نيويارک ټايمز په ډاکومينټريو کې
پخپله خوښه برخه واخيسته

او په هر ځاى کې چي امکان وو، خبره يې وکړه

او د دې ږغ ډېر زورور ږغ وو

لکه ازانګه په ټوله نړۍ کې خپره شوه

ځکه نو طالبانو د دې مبارزه نه شواى زغملاى

او پر ٩ نومبر ٢٠١٢م له نيژدې
پر سر په ډزو و ويشتل شوه

دا زما کورنۍ او ماته د محشر ورځ وه

نړۍ راته په لويې تيارې خونې بدله شوه

هغه وخت چي لور مي د مرګ او ژوند تر منځ وه

زه د خپلې مېرمنې پر غوږ ور پرېوتم

زما او ستا له لور سره چي څه وشول
آيا دا زما ملامتيا نه ده؟

دې سمدستي راته وويل

مهرباني وکه ته ولې ځان ملامتوې

ته خو د ښه کار لپاره را پاڅېدې

تا خو خپل ژوند له ريښتيا، امن
او تعليم سره پيوند کړ

او لور دي له تا الهام واخيست، ستا ملګرې شوه

ستاسې دواړو لاره سمه وه
او خداى به دا و ژغوري

دغو څو توريو ماته ډېره مانا لرله

او دا پوښتنه مي بيا ترې ونه کړه

ملاله چي په روغتون کې وه

او دا په شديد درد اخته وه

سر يې شديد دردونه کول

ځکه چي د مخ رګونه يې غوڅ وو

ما ليدل د مېرمنې پر مخ مي تور سيورى خپور وو

خـو

لور مي هيڅ شکايت ونه کړ

دې موږ ته ويل، چي

زه له دې کږې موسکا او بې حسې څېرې سره ښه يم

زه به ښه شم ګورئ تاسې اندېښنه مه کوئ

دا موږ ته يو ډاډ وه او موږ ته يې تسلي راکړه

ګرانو وروڼو او خويندو!

موږ له دې زده کړل، چي په سختۍ کې
څوک څنګه بايد هيله من و اوسي

خوشالېږم چي له تاسې سره دا خبره شريکوم

ملاله، پرته له دې چي د ماشومانو
او د ښځو د حقونو لپاره يو مثال ده

دا د هرې شپاړس کلنې نجلۍ غوندې نجلۍ ده

دا د هرې شپاړس کلنې نجلۍ غوندې نجلۍ ده

دا ژاړي چي د کور کار يې نه وي کړى

دا له خپلو وروڼو سره جګړې کوي
او زه په دې ډېر خوشاله يم

خلک له ما پوښتنه کوي

زما په لارښوونه کې خاص څه وو

چي ملاله يې زړوره، باجرئته،
خولوره او درنه کړه

زه ورته وايم، دا مه پوښته چي څه مي وکړل

دا و پوښته چي څه مي و نه کړل

ما د دې وزر ور ونه تړل

بس همدومره مي وکړل

له تاسې ډېره مننه

مننه ډېره مننه

ژباړه: بارکوال مياخېل