Gerçekten de hava durumu daha ekstrem hale mi geliyor?

Tam dersi görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/is-the-weather-becoming-more-extreme-r-saravanan

2016'dan 2019'a kadar,dünya rekor kıran sıcak hava dalgalarına,kontrol edilemeyen yangınlara ve ve kaydedilen en uzun süren 5.kategori tropik hortuma şahitlik etti. Ekstrem hava olaylarının sayısı son 40 yıldır artmakta ve güncel tahminler bu akımın devam edeceğini yönünde. Peki bu doğal afetler sadece kötü hava koşulları mı yoksa bizlerin iklimi değiştirmesinden ötürü mü? R. Saravanan inceliyor.

Ders: R.Saravanan, Yöneten: Hype CG

2016'dan 2019'a kadar

meteorolojistler dünya genelinde
rekor kıran sıcak hava dalgalarına,

Kaliforniya ve Avustralya'da
kontrol edilemeyen yangınlara

ve kaydedilmiş, en uzun süren
5.kategori tropik hortuma şahitlik etti.

Ekstrem hava olaylarının sayısı
son 40 yıldır artmakta

ve güncel tahminler bu akımın
devam edeceği yönünde.

Peki bu doğal afetler
sadece kötü hava durumu mu,

yoksa bizlerin iklimi
değiştirmesinden ötürü mü?

Bu soruyu cevaplamak için

iklim ve hava durumu farklılıklarını,
ne olduklarını,nasıl öngördüğümüzü

ve bu öngörülerin bizlere
ne söyleyebileceğini anlamamız gerekiyor.

Meteorolojistler hava durumunu
belli bir zamanda ve yerdeki

atmosfer koşulları olarak tanımlıyor.

Günümüzde, araştırmacılar bir bölgenin
gelecek haftaki hava durumunu

%80 doğruluk payı ile öngörebilirler.

İklim bir bölgenin bir aylık
veya daha uzun süreli

atmosfer koşullarını tanımlar.

İklimsel öngörüler on yıllar sonraki
ortalama sıcaklıkları kestirebilir,

ancak bizi kesin olarak hangi
hava olaylarının beklediğini söyleyemez.

Bu iki tip öngörü
farklı verilere dayandığından dolayı

böylesine farklı bilgiler veriyor.

Hava durumu tahmini yapmak için

meteorolojistlerin atmosferin
başlangıç koşullarını ölçmesi gerekiyor.

Bunlar bir bölgenin hava durumunu
belirleyen yağışın güncel seviyeleri,

hava basıncı, nem oranı
rüzgar hızı ve rüzgar yönüdür.

Günde iki kez, dünya genelinde 800'ün
üzerinde istasyondan,

meteorolojistler atmosfere
balonlar bırakır.

Bu balonlar radyosonda denilen
aletler taşır.

Bu aletler başlangıç koşullarını ölçer

ve sonuçları uluslararası
hava merkezlerine iletir.

Daha sonra meteorolojistler verileri
nihai hava durumu tahminlerini veren

fizik modelleri
aracılığıyla işlemden geçirir.

Maalesef bu küresel veri ağının
mükemmel öngörüler vermesini

engelleyen bir şey var:

hava durumu esas olarak
kaotik bir sistemdir.

Bu onun inanılmaz derecede hassas olduğu
ve sistemin bütün elementlerini bilmeden

mükemmel derecede hava durumu tahmini
vermenin imkansız olduğu anlamına geliyor.

Sadece on günlük periyotta

çok küçük bozukluklar bile atmosfer
koşullarını ağır şekilde etkileyebilir.

Bu da iki haftadan öte hava durumunu
güvenilir öngörmemizi imkansız kılıyor.

İklimsel öngörüler, diğer yandan,
daha az değişken.

Bu kısmen bir bölgenin ikliminin
tanımsal olarak,

tüm hava durumu verilerinin
ortalaması olmasından ötürüdür.

Bununla birlikte iklim tahminlerinin
güncel olarak

atmosferde ne olduğunu görmezden gelmesi

ve yaşanabileceklere odaklanmasından
dolayıdır.

Bu parametreler sınır koşulları
olarak biliniyor

ve isminden anlaşıldığı üzere iklim
ve hava durumu üzerinde kısıtlayıcıdırlar.

Sınır koşulunun bir örneği
solar radyasyondur.

Bir konum ile güneş arasındaki kesin
mesafenin ve açının analiz edilmesiyle,

o alanın alacağı ısı miktarını
belirleyebiliriz.

Ayrıca güneşin yıl boyunca nasıl
davrandığını bilmemizden ötürü,

sıcaklık üzerindeki etkisini
doğru bir şekilde öngörebiliriz.

Yıllar boyunca alınan veri ortalaması

mevsimleri de içeren periyodik düzenleri
ortaya çıkarır.

Birçok sınır koşulları yavaşca değişen,
mevcutsa, sınırları belli değerlere sahip.

Bu araştırmacıların gelecekteki iklimi
güvenilirce öngörmesine imkan sağlar.

Şimdi hangi noktada yanıltıcı
olduğunu görelim.

Bu sınır koşullarındaki ufak
değişimler bile

kaotik hava durumu sistemi için
çok daha büyük bir kayma anlamına gelir.

Örneğin, Dünya'nın yüzey sıcaklığı
geçtiğimiz 150 yılda

neredeyse 1 santigrat derece arttı.

Bu küçük bir değişim gibi görünebilir

fakat bu 1 derecelik değişim

kabaca 1 milyon nükleer başlığa
denk enerjiyi atmosfere kattı.

Bu muazzam enerji artışı sıcak hava
dalgası, kuraklık ve fırtına dalgası

sayılarında belirgin artışa sebep oldu.

Ekstrem hava durumundaki artış rastlantı
mı yoksa iklimi değiştirmekten mi?

Bunun cevabı şu:

Hava durumu her zaman kaotik bir sistem
olacak iken

iklimimizdeki değişimler ektrem hava
olaylarının olasılığını arttırır.

Bilim insanları iklimin değiştiği
ve insan aktivitelerinin

bu değişimleri hızlandırdığı konusunda
evrensel olarak nerdeyse hemfikir.

Ancak neyse ki

hangi sınır koşullarının değiştiğinin
takibiyle, hangi insan davranışlarının

iklimi en çok etkilediğini
ortaya çıkarabiliyoruz.

Yani bir ay sonraki hava durumu her zaman
bir gizem olabilecekken

iklimimizi gelecek yüzyıllar boyunca
korumak için birlikte çalışabiliriz.