Showing Revision 17 created 10/15/2020 by Rysia Wand.

1. Title:
   Czy pogoda naprawdę staje się ekstremalna? - R. Saravanan
2. Description:

   Obejrzyj pełną lekcję: https://ed.ted.com/lessons/is-the-weather-becoming-more-extreme-r-saravanan

   W latach 2016 do 2019 meteorologowie zanotowali rekordowe
   fale upałów na całym świecie, szalejące pożary w Kalifornii czy Australii i najdłuższą w historii serię tropikalnych cyklonów piątego stopnia. Liczba skrajnych zdarzeń pogodowych zwiększa się od 40 lat, a obecne prognozy wskazują na to, że przyrost ten będzie się utrzymywał. Czy te kataklizmy to jedynie zła pogoda, czy też skutek zmian klimatycznych? R. Saravanan bada tę sprawę.

   Lekcja: R. Saravanan, reżyseria: Hype CG.

3. Speaker:
   R. Saravanan
4. 6446 0:06 - 0:09
   W latach 2016 do 2019
5. 9026 0:09 - 0:13
   meteorolodzy zanotowali rekordowe
   fale upałów na całym świecie,
6. 13321 0:13 - 0:17
   szalejące pożary w Kalifornii i Australii
7. 16821 0:17 - 0:22
   i najdłuższą w historii serię tropikalnych
   cyklonów piątego stopnia.
8. 21801 0:22 - 0:27
   Liczba skrajnych wypadków pogodowych
   zwiększa się od 40 lat,
9. 26611 0:27 - 0:31
   a obecne prognozy wskazują na to,
   że wzrost ten będzie się utrzymywał.
10. 30521 0:31 - 0:34
    Jednak czy te kataklizmy
    to jedynie zła pogoda?
11. 34021 0:34 - 0:37
    Czy może skutek zmian klimatycznych?
12. 37451 0:37 - 0:39
    By znaleźć na to odpowiedź,
13. 38751 0:39 - 0:43
    trzeba pojąć różnice
    między pogodą a klimatem:
14. 42511 0:43 - 0:48
    czym są, jak je prognozować,
    a następnie interpretować.
15. 48022 0:48 - 0:52
    Meteorolodzy definiują pogodę
    jako stan atmosferyczny

    ¶

16. 52078 0:52 - 0:55
    w danym miejscu, o danym czasie.
17. 54908 0:55 - 0:58
    Obecnie badacze umieją przewidzieć
    pogodę regionalną na tydzień z góry
18. 58318 0:58 - 1:01
    z trafnością przeszło 80%.
19. 61421 1:01 - 1:05
    Klimatem określa się średnią
    warunków atmosferycznych regionu
20. 65485 1:05 - 1:09
    w ciągu miesiąca lub dłużej.
21. 68685 1:09 - 1:13
    Przewidywania klimatyczne mogą prognozować
    średnią temperaturę na następne dekady,
22. 73110 1:13 - 1:18
    ale nie powiedzą, jakich zdarzeń
    pogodowych można się spodziewać.
23. 77719 1:18 - 1:22
    Te dwa sposoby prognozowania
    podają zupełnie inne informacje,

    ¶

24. 81775 1:22 - 1:25
    bo opierają się na różnych danych.
25. 84875 1:25 - 1:26
    By przewidzieć pogodę,

    ¶

26. 86275 1:26 - 1:30
    meteorolodzy muszą zmierzyć
    wstępny stan atmosferyczny.
27. 90415 1:30 - 1:35
    Stanowi o nim poziom opadów,
    ciśnienie atmosferyczne, wilgotność,
28. 95380 1:35 - 1:40
    prędkość i kierunek wiatru,
    które określają pogodę danego regionu.
29. 100282 1:40 - 1:45
    Dwa razy dziennie, meteorolodzy
    z ośmiuset różnych stacji na świecie
30. 106356 1:46 - 1:48
    wypuszczają do atmosfery balony.
31. 107983 1:48 - 1:52
    Balony dźwigają narzędzia
    zwane radiosondami,
32. 111923 1:52 - 1:53
    które mierzą początkowe warunki,
33. 113444 1:53 - 1:57
    a następnie odsyłają wyniki
    do międzynarodowych centrów pogodowych.
34. 117284 1:57 - 2:01
    Tam przepuszcza się wyniki
    przez fizyczne modele predykcyjne,
35. 121014 2:01 - 2:04
    generujące ostateczną prognozę pogody.
36. 123954 2:04 - 2:07
    Niestety, coś powstrzymuje
    globalną sieć danych

    ¶

37. 127394 2:07 - 2:10
    przed tworzeniem doskonałej prognozy:
38. 129804 2:10 - 2:13
    pogoda jest z zasady systemem chaotycznym.
39. 133494 2:13 - 2:18
    To system tak delikatny,
    że uniemożliwia idealne prognozy,
40. 137807 2:18 - 2:22
    jeśli brak nam absolutnej znajomości
    wszystkich elementów.
41. 141807 2:22 - 2:24
    Przez okres choćby dziesięciu dni
42. 143907 2:24 - 2:30
    nawet najmniejsze zakłócenia mogą
    mocno wpłynąć na warunki atmosferyczne,
43. 150015 2:30 - 2:35
    co uniemożliwia przewidzenie pogody
    na więcej niż dwa tygodnie naprzód.
44. 155278 2:35 - 2:39
    Przewidywania klimatu, z drugiej strony,
    są o wiele mniej burzliwe,

    ¶

45. 159278 2:39 - 2:41
    częściowo dlatego, że z definicji
46. 161218 2:41 - 2:45
    klimat danego regionu to średnia
    wszystkich jego danych pogodowych.
47. 165398 2:45 - 2:48
    Prognozy klimatu ignorują również
48. 168378 2:48 - 2:51
    bieżące zdarzenia atmosferyczne,
49. 170868 2:51 - 2:54
    a skupiają się na zakresie tego,
    co może się wydarzyć.
50. 174128 2:54 - 2:58
    Parametry te znane są
    jako warunki brzegowe
51. 177748 2:58 - 3:03
    i, jak sama nazwa wskazuje,
    ograniczają klimat i pogodę.
52. 183064 3:03 - 3:07
    Przykładem warunku granicznego
    jest promieniowanie słoneczne.

    ¶

53. 187186 3:07 - 3:12
    Dzięki analizie dokładnego dystansu i kąta
    zawartego między słońcem a danym miejscem
54. 192450 3:12 - 3:16
    umiemy ustalić ilość ciepła,
    jaką dany obszar otrzyma.
55. 196160 3:16 - 3:19
    A skoro znamy zachowanie
    słońca w ciągu całego roku,
56. 199380 3:19 - 3:23
    możemy trafnie przewidzieć
    jego wpływ na temperaturę.
57. 202820 3:23 - 3:25
    Uśrednienia na podstawie
    danych z wielu lat
58. 205250 3:25 - 3:30
    ukazują okresowe schematy,
    w tym pory roku.
59. 209742 3:30 - 3:32
    Wartości większości warunków brzegowych

    ¶

60. 212053 3:32 - 3:35
    są dobrze określone
    i prawie się nie zmieniają.
61. 214693 3:35 - 3:39
    Pozwala to badaczom na rzetelne
    przewidywanie klimatu na przyszłe lata.
62. 219401 3:39 - 3:42
    Szkopuł w tym,
63. 221741 3:42 - 3:44
    że nawet najmniejsza zmiana
    warunków brzegowych
64. 224421 3:44 - 3:49
    reprezentuje o wiele większą zmianę
    dla chaotycznego systemu pogodowego.
65. 228656 3:49 - 3:50
    Dla przykładu,
66. 229786 3:50 - 3:54
    temperatura na ziemi wzrosła
    o prawie 1 stopień Celsjusza
67. 233775 3:54 - 3:56
    przez ostatnie 150 lat.
68. 236256 3:56 - 3:59
    Zmiana ta może się wydać niewielka,
69. 238666 3:59 - 4:02
    jednak ten 1 stopień różnicy
    dodał do atmosfery równowartość energii
70. 242226 4:02 - 4:07
    prawie jednego miliona
    głowic nuklearnych.
71. 246904 4:07 - 4:12
    Ten ogromny napływ energii
    już spowodował dramatyczny wzrost
72. 251545 4:12 - 4:16
    liczby gorących prądów,
    susz czy fal sztormowych.
73. 255722 4:16 - 4:22
    Czy wzrost częstotliwości skrajnej pogody
    to przypadek, czy zmiana klimatyczna?

    ¶

74. 261651 4:22 - 4:23
    Odpowiedź jest taka,
75. 263001 4:23 - 4:26
    że podczas gdy pogoda
    zawsze będzie chaotycznym systemem,
76. 266441 4:26 - 4:32
    zmiany klimatyczne rzeczywiście sprzyjają
    skrajnym zdarzeniom pogodowym.
77. 271782 4:32 - 4:37
    Naukowcy zgodnie uważają,
    że klimat się zmienia,

    ¶

78. 276820 4:37 - 4:40
    a działalność ludzka
    przyspiesza te zmiany.
79. 280490 4:40 - 4:42
    Na szczęście możemy ustalić,
80. 281890 4:42 - 4:46
    które z zachowań ludzkich
    najbardziej wpływają na klimat,
81. 286253 4:46 - 4:50
    śledząc zmiany warunków granicznych.
82. 289513 4:50 - 4:54
    Nawet jeśli pogoda za miesiąc
    pozostaje zagadką,
83. 293840 4:54 - 4:59
    możemy wspólnie ratować klimat
    na przyszłe stulecia.