Korean War Overview

Cyn i ni sôn am y gwrthdaro uniongyrchol

yn ystod Rhyfel Corea,

beth am geisio dod i ddeall ychydig ar yr hinsawdd hanesyddol

a arweiniodd at Ryfel Corea.

Felly os ewch chi yr holl ffordd yn nôl

i ddiwedd yr 19eg Ganrif [a] dechrau'r 20fed Ganrif,

roedd penrhyn Corea,

beth a ystyriwn nawr fel Gogledd a De Corea,

roeddent o dan reolaeth y fyddin Siapaneaidd.

Yna, ym 1910, cafodd penrhyn Corea

ei gyfeddiannu yn swyddogol fel rhan o'r Ymerodraeth Siapaneaidd.

Felly, y Siapaneaidd mewn ffordd oedd y grym gwladfaol,

y pŵer imeprialaidd yma.

Ac maent yn parhau i ddal y pwer ym mhenryn Corea

hyd nes diwedd yr Ail Ryfel Byd.

Ac mae'n debyg ei bod yn werth nodi yma

--mae'n debyg ei bod hi'n werth

gwneud amryw o fideos yma--

fod meddianaeth y Siapaneaid

ddim yn feddianaeth bleserus i bobl Corea.

Roeddent yn darostwng pobl Corea mewn amryw o ffyrdd:

llafur gorfodol; puteindra gorfodol;

fe geisiasant, o ryw fath, i gael gwared â'r iaith Coreaidd

a diwylliant Coreaidd.

Felly nid oedd hon, mewn unrhyw ffordd, yn feddianaeth bleserus.

Doedden nhw ddim yn imperialwyr dymunol.

Ond rydym yn mynd yr holl ffordd ymlaen i 1945,

rydym yn gwybod fod Japan yn colli'r Ail Ryfel Byd.

Ac mai'r ddau brif ennillydd ar ochr y Cynghreiriaid

-- sydd yn rheoli'r rhan yma o'r byd mewn ffordd --

yw'r Unol Daleithiau a'r Undeb Sofietaidd.

Ac felly, [ym] 1945,

mae'r Sofietiaid yn dod o'r top [y gogledd],

dyna'r Sofietiaid, yn dod o'r top.

Ac yn y diwedd, mae gennych yr Americanwyr

yn dod o'r gwaelod.

Maent yn meddiannu Siapan gyntaf. Felly dyma'r UDA.

Ac maen nhw mewn ffordd, ydych chi'n cofio, erbyn hyn

-- er bod hyn mewn ffordd

yn ddechrau'r Rhyfel Oer --

erbyn hyn yn yr Ail Ryfel Byd,

mae'r Unol Daleithiau a'r Undeb Sofietaidd yn gynghreiriaid.

Ac felly, mae'r Unol Daleithiau

mewn ffordd yn dweud wrth yr Undeb Sofietaidd,

"Hei, pam na wnawn ni jesd stopio ar baralel 38ain?"

A doedd yr Unol Daleithiau ddim hyd yn oed yn credu

y byddai'r Sofietiaid yn stopio yno.

Ond fe wnaethon nhw.

Ac o safbwynt y Sofietiaid --

-- Credir iddynt stopio yno --

oherwydd na wnaeth yr Unol Daleithiau

gyrraedd yno yr un pryd.

Felly, doedd neb i'w stopio nhw

rhag mynd ymhellach i'r de.

Ond credir fod y Sofietiaid

eisiau cadw eu ochr hwy o'r cytundeb

fel y gallent gael --

fel y gallent fod yn grŵp yr ymddiriwyd ynddynt

yn nhrafodaethau yn Ewrop,

ac efallai cael mwy yn Ewrop,

sef yr hyn yr oedd y Sofietiaid yn malio mwy amdano o bosib.

Felly beth sydd yn digwydd ar ôl yr Ail Ryfel Byd yw bod, y Gogledd

-- beth sydd nawr yn Ogledd Corea, i bob pwrpas, --

yn dod yn [diriogaeth] o dan ddylanwad y Sofieitiad.

Daw popeth o dan baralel 38ain

o dan ddylanwad yr Unol Daleithiau.

Fe wnaeth y Sofietiaid, i bob pwrpas,

osod y gŵr yma yn fan hyn

i arwain Gogledd Corea, Kim Il Sung,

neu y rhan o Corea sydd i'r gogledd o baralel 38ain.

Erbyn hyn, roedd hwn yn cael ei ystyried fel rhyw bwynt

ble dyliai'r Sofietiaid a'r Unol Daleithiau

gyfarfod mewn ffordd, ble y byddai'n rhaid iddynt stopio.

Doedd e ddim i fod yn

wir ranniad ar gyfer y wlad.

(Ond fel y gwelwn,

fe ddaw yn ranniad ar gyfer y wlad.)

Ond gosododd y Sofietiaid Kim Il Sung.

Sefydlodd ef, mewn ffordd, unbennaeth gomiwnyddol,

yn y gogledd, a dyma dad arweinydd cyfredol

Gogledd Corea. Dyma dad Kim Jong Il.

Felly cafodd ef ei osod yn y gogledd.

Ac yn y de,

os awn ni ymlaen ychydig i 1948,

mae yna ymgais i gael etholiadau,

ond mae'r etholiadau yn llwyr anonest,

a daw'r gwr hwn, Syngmyn Rhee, i bŵer.

Ac er ei fod efallai'n edrych

fel dyn clên, dymunol,

roedd mewn gwirionedd yn eithaf didrugaredd,

ac mae'n cael ei ystyried gan bob ochr yn othrymwr.

Ac ar ddwy ochr hyn, mae hyn, unwaith eto,

mae hyn yn un o'r sefyllfaoedd hynny ble

na ellir galw un o'r gwŷr hyn yn wŷr da,

oherwydd mae'r ddau ohonynt...wedi gwneud

pethau digon milain i'w gilydd,

i filwyr y ddwy ochr, ac i sifiliaid diniwed.

Ond daw Syngmyn Rhee i bŵer yn y de,

ac ei nodwedd fwyaf atynnol, dybiwn i,

i'r Americanwyr, yw nad yw ef yn gomiwnydd.

Ac felly mae gennych y sefyllfa yma'n dechrau:

Gogledd Comiwnyddol, uwchben paralel 38ain;

De nad ydyw'n gomiwnyddol, wedi'i reoli gan Syngmyn Rhee,

ac yn cael ei gefnogi gan yr Unol Daleithiau.

Y peth arall sy'n digwydd yw fod

y Sofietiaid yn helpu

adeiladu byddin Gogledd Corea,

Dydi'r Unol Daleithiau ddim mor gefnogol o

fyddin gref gan Dde Corea.

Felly mae gennych y diffyg balans yma

rhwng byddinoedd y gogledd a'r de.

Ac yn amlwg, roedd y ddau gamp yma --

Mae Kim Il Sung eisiau uno Gogledd Corea o dan ei reolaeth

o dan ei reolaeth gomiwnyddol.

Mae Syngmyn Rhee eisiau uno Corea

o dan ei reolaeth unbeniaethol.

Felly mae'r ddau mewn ffordd yn

gosod milwyr ar hyd y ffin.

A drwy gydol hyn i gyd, mae ysgarmesoedd

yn cymryd lle ar draws y ffin.

A dim ond i roi cefndir,

rydych chi yn debyg o fod yn dweud, "Aros,

mae Corea, ti'n gwybod, reit drws nesaf i Tsieina,

beth oedd yn digwydd yn fanno?"

A petaech chi'n mynd i Tsieina ym 1949,

daeth y Comiwnyddion i bŵer

roedd rhyfel cartref a arweiniodd at hynny,

rhwng y Comiwnyddion wedi'u harwain gan Mao Zedong

a'r Cenedlaetholwyr o dan arweiniad Chang Kai Shek

Daw Mao Zedong i bwer.

Mae o eisiau cefnogi'r comiwnyddion yng Ngogledd Corea,

yn enwedig oherwydd i rai o'r

comiwnyddion yng Ngogledd Corea helpu i ymladd

ar ochr y comiwnyddion yn ystod y rhyfel cartref Tsieiniaidd.

Felly mae hyn yn ffactor bwysig yma.

Mae gan Mao Zedong syniadau i ledaenu Comiwnyddiaeth.

Dydi o ddim yn hoffi'r Americanwyr yn Ne Corea.

Ac mae'n teimlo math o deyrngarwch

i'r comiwnyddion yng Ngogledd Corea.

Felly rydym ni nawr yn symud ymlaen i Fehefin 25, 1950.

Ac yn y gogledd, mae gennych chi... ---

Mae yna lawer o... y Gogledd...

Byddin Gogledd Corea -- Ac nid yw'n cael ei alw'n

Ogledd Corea ar y pwynt hwn.

Mae'r ddau yn ystyried eu hunain fel Corea --

cystadleuaeth rhwng lywodraethau Corea, dybiwn i.

Mae'r fyddin yn y Gogledd yn anghyfartal a chryfach o'i gymharu

â'r [fyddin yn] y de.

Ac felly maent yn ymosod.

Maent yn gweld hyn fel eu cyfle

i uno y penrhyn.

A mewn ffordd, maent yn gallu bron â

rhuthro drwy benrhyn Corea.

Yn syth pan ddigwydda hynny,

mae'r CU ac yn enwedig yr Unol Daleithiau --

ac mae hyn oherwydd erbyn hyn,

roedd yr Undeb Sofietaidd yn boicotio y Cyngor Diogelwch,

felly allen nhw ddim hyd yn oed defnyddio eu veto.

Dechreuodd y CU, ar eu hunion, roi

cymorth llyngesol ac awyr i'r Coreaid yn y De.

Ond, mae'r anghyfartalwydd mor fawr fel bod Coreaid y Gogledd

yn gallu parhau i orymdeithio ymlaen.

O fewn ychydig dyddiau, yn llythrennol erbyn Gorffennaf 1af,

mae'r UDA yn dewis anfon lluoedd ar y ddaear --

Oherwydd roedd gennym nifer o luoedd ar y ddaear yn Japan,

sydd ddim yn bell iawn i ffwrdd.

Dim ond i roi persbectif global,

dyma benrhyn Corea, fan hyn;

a dyma Japan. Dwi'n gwybod y gallwn i fod wedi

dod o hyd i lun mwy na hynny,

ond roedd gan yr Americanwyr luoedd y fyddin yn Japan

y gallent eu hanfon, ac felly,

ac mae'r Americanwyr yn anfon y lluoedd...

yn mynd i mewn i'r frwydr mewn dull eithaf difrifol yn fuan iawn,

ond dydi hynny ddim yn stopio Coreaid y Gogledd am gryn amser

Felly daeth Coreaid y Gogledd yr holl fordd...maent yn gallu

meiddianu holl benrhyn Corea heblaw am

y gornel yn y Gogledd Ddwyrain.

Maent yn mynd rownd mor bell â hyn. Felly fan hyn mae gennych chi

ddinas Pussan

a gelwir hwn yn berimedr Pussan

Ac ar y perimedr Pussan y

cewch chi ychydig o...

Mae'r Unol Daleithiau a phwerau Corea gyda'i gilydd

yn gallu dod a Choreaid y Gogledd i stop,

ac mae gennych chi rhyw fath o sefyllfa ddiddatrys

am gwpl o fisoedd fan hyn,

ond tra mae'r sefyllfa ddiddatrys yma'n parhau,

mae'r Unol Daleithiau yn llwyddo i...

ac yn enwedig y CU, ond yn bennaf yr Unol Daleithiau

creu garfan gref o dilwyr

o fewn y perimedr Pussan, ond hyd yn oed fwy,

ar y pwynt yma, mae milwyr yr Unol Daleithiau neu ..a'r CU

yn dod o dan reolaeth Douglas MacArthur,

Cadfridog Douglas MacArthur,

sydd yn gymeriad digon diddorol.

Tan y pwynt hwn,

roedd yn gallu rheoli Japan i raddau gyda dwrn dur.

Mae'n arwr rhyfel poblogaidd iawn yn America.

A cafodd yr Arlywydd cyfredol, Truman,

rhyw fath, rhyw fymryn o drwbl yn rheoli MacArthur

yn enwedig yn ystod RHyfel Corea.

Cawn weld i MacArthur wir gamu tu hwnt i'w bwerau

yn ystod y rhyfel.

Nawr ar y pwynt yma,

mae gennych chi y De Coreaid a'r Americanwyr

yn poeni mewn ffordd lawr fanna

o fewn perimedr Pussan.

Mae'n edrych fel bod Gogledd Corea ar fin cael buddugoliaeth,

ond mae'r UD yn llwyddo i adeiladu byddinoedd.

Ac mae Rhyfel Corea wir yn dechrau

dod yn gem o RIsk.

Dwi ddim yn siwr os ydych chi erioed wedi chwarae Risk

ond pan fo hi'n dro rhywun,

maent yn gallu ehangu eu byddinoedd

ond yna maent yn cael eu gwasgu i mewn.

A gall yr ochr arall dodd yn nol.

Cawn weld fod gweddill Rhyfel Corea

mewn ffordd yn frwydr nol ag ymlaen

rhwng y Comiwnyddion yn y Gogledd,

wedi eu cefnogi gan y Tsieiniaid

er nad ydyw'r Tsieiniaid yn y rhyfel yn swyddogol eto;

ac yna yr Americanwyr yn y de,

A'r peth clyfar cyntaf wnaeth MacArthur oedd

iddo ddweud, "Ylwch

yn lle ceisio ymladd ein ffordd drwy

fyddinoedd Corea sydd gennym ni fama,

yn lle ymladd drwyddyn nhw,

yr holl fyddinoedd Corea sydd yma,

pam na wnawn ni eu outflaknio?

Felly mae gennych chi'r frwydr hynod waedlyd

-- rhyfel hynod waedlyd, ddylwn i ei ddwedu --

sydd wir yn diweddu gyda chanlyniad

nad oedd yn bur whahanol o ble y dechreuodd.