Return to Video

ئایا یەک کەس بۆ ڕزگارکردنی پێنج کەس دەکەیتە قوربانی؟ ئلینۆر نێلسن

  • 0:07 - 0:12
    خەیاڵ بکە شەمەندەفەرێک دەبینیت
    کە بە خێرایی دەڕوات
  • 0:12 - 0:16
    ڕاستەوخۆ بەرەو ڕووی ٥ کرێکار
    کە توانای دەربازبوونیان لێی نییە.
  • 0:16 - 0:18
    تۆش بەڕێکەوت لەتەنیشت گۆڕەڕەک دەبیت
  • 0:18 - 0:22
    کە ئاڕاستەی شەمەندەفەرەکە دەگۆڕێت
    بۆ سەر ڕێگەیەکی دیکە.
  • 0:22 - 0:23
    کێشەکە لێرەدایە.
  • 0:23 - 0:28
    ئەو ڕێگەیەش کرێکارێکی لەسەرە
    بەڵام تەنها یەک کەسە.
  • 0:28 - 0:29
    چی دەکەیت؟
  • 0:29 - 0:33
    ئایا یەک کەس دەکەیتە قوربانی
    بۆ ڕزگارکردنی ٥ کەس؟
  • 0:33 - 0:35
    ئەمە کێشەی گالیسکەیە،
  • 0:35 - 0:42
    کە وەکو جۆرێک لە مەتەڵی ئەخلاقی وابوو
    کە فیلیپا فوتی فەیلەسوف لە ١٩٦٧ دایهێنا.
  • 0:42 - 0:45
    شتێکی خوازراوە، چونکە ناچارمان دەکات
    بیربکەینەوە چۆن هەڵبژاردن بکەین
  • 0:45 - 0:48
    کاتێک کە هیچ هەڵبژاردنێکی باشمان
    لەبەردەستدا نییە.
  • 0:48 - 0:50
    ئایا ئەوە هەڵدەبژێرین کە
    باشترین ئەنجامی هەیە
  • 0:50 - 0:55
    یاخود پەیوەست دەبین بە لایەنی ئەخلاقی
    کە ڕێگری بکات لە مردنی کەسێکی دیکە؟
  • 0:55 - 1:01
    لە ڕاپرسییەکدا، ٩٠% بەژداربوان وتوویانە
    کە ئاساییە ڕێڕەوەکە بگۆڕیت،
  • 1:01 - 1:04
    و ڕێگە بدەیت یەک کرێکار بمرێت
    بۆ ئەوەی ٥ کەس ڕزگاریان ببێت،
  • 1:04 - 1:08
    و لێکۆڵینەوەکانی تریش، لەنێویاندا
    تاقیکاری واقیعی خەیاڵی بۆ مەتەڵەکە کراوە،
  • 1:08 - 1:11
    هەمان دەرئەنجامیان دەستکەوتووەتەوە.
  • 1:11 - 1:16
    ئەو بڕیارانە لە بنەمای فەلسەفەی
    سوودگەراییەوە دێن
  • 1:16 - 1:19
    کە گفتوگۆی ئەوە دەکات
    بڕیاری ئەخلاقی دروست
  • 1:19 - 1:23
    ئەوەیە کە زۆرترین سوود و قازانجی
    بۆ زۆرترین کەس هەبێت.
  • 1:23 - 1:25
    پێنج ژیان گرنگتر و لە پێشترە لە یەک ژیان،
  • 1:25 - 1:31
    تەنانەت ئەگەر بۆ دەستکەوتنی ئەوەش
    بڕیاری مردن بسەپێنیت بەسەر کەسێکی دیکەدا.
  • 1:31 - 1:33
    بەڵام خەڵکی هەمیشە
    ئەم بیرکردنەوە سوودگەراییە هەڵنابژێرن،
  • 1:33 - 1:37
    ئەویش بە گۆڕانکارییەکی بچووک
    لە گرفتی گالیسکەدا.
  • 1:37 - 1:40
    ئەم جارەیان تۆ لەسەر پردێکیت و
    ڕاڕەوەکە بە ژێر تۆدا دەڕوات
  • 1:40 - 1:43
    لەکاتێکدا گالیسکەکە نزیک دەبێتەوە.
  • 1:43 - 1:45
    ئێستا ڕاڕەوی دووەممان نییە،
  • 1:45 - 1:49
    بەڵام پیاوێکی زۆر گەورە
    لەسەر پردەکەیە و لەپەنای تۆدایە.
  • 1:49 - 1:52
    ئەگەر پاڵی پێوە بنێیت
    ئەوا لاشەکەی دەتوانێت گالیسکەکە بوەستێنێت،
  • 1:52 - 1:54
    پێنج کرێکارەکەش ڕزگار دەکات،
  • 1:54 - 1:56
    بەڵام پیاوەکە دەمرێت.
  • 1:56 - 1:59
    بۆ سوودگەراکان بڕیارەکە هەمان شتە،
  • 1:59 - 2:02
    ژیانێک لەدەست بدە
    بۆ ڕزگارکردنی پێنج.
  • 2:02 - 2:05
    بەڵام لەم حاڵەتەدا تەنها
    ڕێژەی ١٠% خەڵکی
  • 2:05 - 2:08
    بەلایانەوە ئاسایی بووە
    کە پاڵ بە پیاوەکەوە بنێن.
  • 2:08 - 2:12
    بەڵام شتێک لە ناخماندا پێمان دەڵێت
    بەئەنقەست ببیتە هۆکار بۆ کوشتنی کەسێک
  • 2:12 - 2:16
    جیاوازە لەوەی رێیان بدەیت
    کە بمرن.
  • 2:16 - 2:21
    هەست بە هەڵە و تاوانێک دەکەیت
    کە قورسە ڕوونی بکەیتەوە.
  • 2:21 - 2:23
    ئەم یەکتربڕینەی نێوان
    ئەخلاق و دەروونناسی
  • 2:23 - 2:27
    وەهای کردووە کە کێشەی گالیسکە
    ئەوەندە سەرنجڕاکێش بێت.
  • 2:27 - 2:31
    ئەم بژاردە قورسە بەم شێوە فرەییەوە
    دەریدەخات کە بیرکردنەوەی ڕاست و هەڵەی ئێمە
  • 2:31 - 2:36
    پەیوەستە بە هۆکارەوە وەک لە
    زیان و قازانجێکى لۆجیکی.
  • 2:36 - 2:39
    بۆ نموونە، پیاوان زیاتر ئاسایی بووە
    بەلایانەوە
  • 2:39 - 2:43
    وەکوو لە ئافرەتان، تاکوو پاڵ بنێن
    بە پیاوەکەوە لەسەر پردەکە.
  • 2:43 - 2:47
    هەروەکو خەڵکانێک کە سەیری گرتەیەکی
    کۆمیدی دەکەن و پاشان ئەنجامی دەدەن.
  • 2:47 - 2:49
    و لە توێژینەوەیەکی دیکەی واقیعی خەیاڵیدا،
  • 2:49 - 2:53
    خەڵکی زیاتر ویستیان لەسەر ئەوە بووە
    کە پیاوەکان بکەنە قوربانی وەک لە ئافرەتان.
  • 2:53 - 2:55
    توێژەران توێژینەوەیان کردووە
    لە چالاکیەکانی مێشک
  • 2:55 - 3:00
    بۆ ئەو کەسانەی لەو دوو جۆر
    تاقیکردنەوەیەدا بەژداربوون.
  • 3:00 - 3:04
    هەردوو سیناریۆکە ئەو ناوچانەی مێشک کارا
    دەکەن کە بەژدارن لەبڕیاردانی هۆشیارانە
  • 3:04 - 3:07
    و وەڵامدانەی سۆزدارییانە.
  • 3:07 - 3:11
    بەڵام لە جۆری پردەکە وەڵامدانەوەی
    سۆزداریانە زۆر بەهێزترە.
  • 3:11 - 3:13
    بەم شێوەیە چالاکییەکانی ناوچەیەکی مێشک
  • 3:13 - 3:17
    پێکەوە بەستراوە لە پڕۆسەیەکی
    ناکۆکی ناوەکییدا.
  • 3:17 - 3:18
    جیاوازییەکە چییە؟
  • 3:18 - 3:23
    یەکێک لە ڕوونکردنەوەکان ئەوەیە کە پاڵنانی
    کەسێک بۆ مردن زیاتر لە شتێکی کەسی دەچێت،
  • 3:23 - 3:27
    ئازاری ویژدان چالاک دەکات
    ئەگەر بتەوێت کەسێکی دیکە بکوژیت،
  • 3:27 - 3:31
    بەڵام هەر هەست بە پێکدادان دەکەین چونکە
    هێشتا دەزانین کە هەڵبژاردنێکی لۆجیکانەیە.
  • 3:31 - 3:36
    کێشەی گالیسکە لەلایەن هەندێک فەیلەسوف
    و دەروونناسەوە ڕەخنەی ئاڕاستە کراوە.
  • 3:36 - 3:41
    گفتوگۆی ئەوە دەکەن کە هیچ شتێک بەدەرناخات
    چونکە بناغەکەی زۆر ناواقیعیانەیە
  • 3:41 - 3:45
    بۆیە بەژداربووان بە شتێکی گرنگ وەریناگرن.
  • 3:45 - 3:49
    بەڵام تەکنەلۆژیای نوێ
    ئەم لێکدانەوە ئەخلاقیانە
  • 3:49 - 3:51
    زۆر گرنگتر لێکدەداتەوە وەک لەپێشتر.
  • 3:51 - 3:54
    بۆ نموونە لە ئۆتومبێلێکی بێ شۆفێر(زیرەک)دا
    پێویستە هەڵبژاردن بکات
  • 3:54 - 3:58
    لەنێوان تووشبوون بە ڕووداوێکی بچووک
    بۆ ڕێگریکردن لەڕووداوێکی گەورەتر.
  • 3:58 - 4:02
    لەهەمان کاتدا،حکومەتەکان توێژینەوە دەکەن
    لە فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی سەربازییدا
  • 4:02 - 4:06
    کە ئایا کەی بڕیاری ئەوە بدەن خەڵکی ئاسایی
    بخەنە مەترسی و ببنە قوربانی
  • 4:06 - 4:09
    بۆ هێرشکردنە سەر ئامانجێکی گرنگ.
  • 4:09 - 4:11
    ئەگەر بمانەوێت ئەو کردارانە ئەخلاقی بن،
  • 4:11 - 4:15
    پێویستە بڕیار بدەین لەوەی
    چۆن نرخاندن بۆ ژیانی مرۆڤ بکەین
  • 4:15 - 4:18
    و بڕیاری باشترینەکە بدەین.
  • 4:18 - 4:20
    بۆیە ئەوانەی کە توێژینەوە
    لە سیستمی خودکار دەکەن
  • 4:20 - 4:22
    هەماهەنگی دەکەن لەگەڵ فەیلەسوفەکان
  • 4:22 - 4:28
    بۆ ئاماژەدان بەم کێشە ئاڵۆزانەی
    بەرنامەسازی ئەخلاقی بۆ ناو ئامێرەکان،
  • 4:28 - 4:31
    ئەمەش ئەوە پیشان دەدات کە تەنانەت
    کێشە مەتەڵییە گریمانەییەکانیش
  • 4:31 - 4:35
    دەتوانرێت بە پێکداکەوتنێکی قورس
    لەگەڵ ژیانی ڕاستەقینەدا کۆتایی بێت.
Title:
ئایا یەک کەس بۆ ڕزگارکردنی پێنج کەس دەکەیتە قوربانی؟ ئلینۆر نێلسن
Speaker:
ئلینۆر نێلسن
Description:

لەم بەستەرە تەواوی وانەکە ببینە: http://ed.ted.com/lessons/would-you-sacrifice-one-person-to-save-five-eleanor-nelsen

وێنا بکە کە شەمەندەفەرێک دەبینیت ڕاستەوخۆ بەرەو ڕووی پێنج کرێکار دەڕوات، تۆش لە پەنای ئامێری
ئاڵووگۆڕکردنی ڕێڕەوەکەیدایت، دەتوانیت شەمەندەفەرەکە بخەیتە سەر ڕێڕەوێکی دیکە. کێشەکە لێرەدایە : ڕێڕەوی دووەمیش کرێکارێکی لەسەرە، بەڵام تەنها یەک دانەیە. چی دەکەیت؟ ئایا پێنج کەس دەکەیتە قوربانی ڕزگارکردنی یەک کەس؟ ئیلینۆر نیلسن وردەکاری لەسەر کێشە و مەتەڵی ئەخلاقی دەخاتە ڕوو کە ناسراوە بە کێشەی گالیسکە.

وانە لە لایەن: ئلینۆر نێلسن، وێنەی جوڵاو لە لایەن: ئۆین دەفی.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:56

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.