Menopoz beyni nasıl etkiler

Menopoz semptomlarının çoğu - ateş basması, gece terlemeleri, uykusuzluk, hafıza kaybı, depresyon ve anksiyete - beyinde başlar. Peki, menopoz bilişsel sağlığı tam olarak nasıl etkiler? Araştırmasından çığır açan bulguları paylaşan sinirbilimci Lisa Mosconi, hormonal seviyelerin düşmesinin beyin yaşlanmasını nasıl etkilediğini ortaya koyuyor ve yaşam boyu beyin sağlığını desteklemek için yapabileceğiniz basit yaşam tarzı değişikliklerini paylaşıyor.

Kadınlar, sanat ürünüdür.

Dışlarında olduğu kadar içlerinde de.

Ben bir nörobilimciyim
ve odaklandığım yer içerisi,

özellikle kadın beyni.

Kadınların beyninin erkeklerin beyninden
farklı olduğuna dair

pek çok teori var,

20 senedir beyinleri inceliyorum

ve sizi temin edebilirim ki

beynin cinsiyeti diye bir şey yok.

Pembe ile Barbie, Barbie ile Lego,

bunların hepsi, beynimizin
nasıl oluştuğuyla

hiçbir alakası olmayan uydurmalar.

Bununla birlikte, kadınların beyni
erkeklerin beyninden

birkaç yönde farklılık gösteriyor.

Ben de bu farklılıklardan
bahsetmek için buradayım

çünkü aslında sağlığımız
için önem taşıyorlar.

Örneğin,

kadınlara erkeklerden daha çok anksiyete
bozukluğu ya da depresyon

teşhisi konuluyor,

baş ağrıları ve migrenden
söz etmiyorum bile.

Ama aynı zamanda benim
araştırmalarımın merkezinde

kadınlar Alzheimer hastalığına
erkeklerden daha sık yakalanıyor.

Alzheimer, sadece ABD'de
yaklaşık 6 milyon insanda

demansın en yaygın nedeni.

Ama bu insanların

neredeyse üçte ikisi kadın.

Yani Alzheimer hastası
her bir erkeğe karşılık

iki Alzheimer hastası kadın var.

Peki, bunun sebebi ne?

Yaş mı?

Yaşam süresi mi?

Başka ne olabilir?

Birkaç sene önce,

Weill Cornell Üniversitesi
Tıp Fakültesi'nde

Kadın Beyni İnisiyatifi'ni

tam olarak bu sorulara
cevap bulmak amacıyla kurdum.

Ben de bu akşam burada,
bazı cevaplarla karşınızdayım.

Görünen o ki, beyinlerimiz
farklı şekillerde yaşlanıyor

ve menopoz, kadınlarda
kilit bir rol oynuyor.

Şu an pek çok insan beyni
bir kara kutu gibi düşünüyor,

vücudun geri kalanından ayrıymış gibi.

Ama aslında, beyinlerimiz
vücudumuzun geri kalanıyla

sürekli bir etkileşim içerisinde.

Ayrıca şaşırtıcı bir şekilde,

üreme sistemiyle olan etkileşim

kadınlardaki beyin yaşlanması
açısından hayati önem taşıyor.

Bu etkileşimler hormonlarımız
aracılığıyla gerçekleşiyor.

Biliyoruz ki hormonlar,
cinsiyete göre değişiyor.

Erkekte daha çok testosteron,

kadındaysa östrojen bulunuyor.

Burada önemli olan şu ki

bu hormonların farklı ömürleri var.

Erkeklerdeki testeron, hayatlarının
geç dönemlerine kadar bitmiyor

ki bu elbette yavaş
ve semptomsuz bir süreç.

(Kahkahalar)

Diğer yandan,
kadınlardaki östrojen miktarı

orta yaşlarda azalmaya başlıyor
ve menopoz boyunca azalıyor,

ki bu da kesinlikle semptomsuz
bir süreç olmuyor.

Menopozu yumurtalıklarla
ilişkilendiriyoruz,

ancak kadınlar ateş basması,
gece terlemesi, uykusuzluk,

hafıza kaybı, depresyon, anksiyete
şikayetlerinde bulunduklarında

bu semptomlar yumurtalıklarda başlamıyor.

Beyinde başlıyorlar.

Bunlar nörolojik semptomlar.

Sadece öyle olduklarını düşünmüyoruz.

Peki neden böyle oluyor?

Neden beyinlerimiz menopozdan etkileniyor?

Öncelikle, şöyle ki

beyinlerimiz ve yumurtalıklarımız
nöroendokrin sisteminin parçalarıdır.

Sistemin parçası olan beyin
yumurtalıkları uyarıyor,

yumurtalıklar beyni geri uyarıyor,

ve kadınlar olarak bunu her gün yaşıyoruz.

Yani yumurtalıkların durumu
beynin durumunu da etkiliyor.

Tam tersi de aynı.

Aynı zamanda,

östrojen gibi hormanlar
sadece üreme sisteminde değil,

beyin fonksiyonlarında da görev alıyor.

Özellikle östrojen, ya da östradiyol,

beyindeki enerji üretimi için
büyük bir önem taşıyor.

Hücresel seviyede östrojen,

nöronları enerji üretimi için
glukoz yakmaya itiyor.

Östrojen seviyeniz yüksekse

beyin enerjiniz de yüksektir.

Ancak östrojen seviyeniz
azalmaya başladığında

nöronlarınız da yavaşlamaya başlar
ve daha hızlı yaşlanırlar.

Çalışmalar gösteriyor ki bu süreç,

amiloid plaklarının,
yani Alzheimer hastalığının belirtisi olan

Alzheimer plaklarının oluşumuna

dahi sebep olabiliyor.

Bu etkiler, vücut ısısını düzenleyen
hipotalamus gibi,

beynin belli bölümlerinde

daha da güçlü olabiliyor.

Östrojen, hipotalamusu düzgün
bir şekilde etkinleştirmezse

beyin, vücut ısısını düzgün
bir şekilde ayarlayamıyor.

Yani kadınların yaşadığı bu ateş basması,

hipotalamusta gerçekleşiyor.

Bir de uykuyu düzenleyen beyin sapı var.

Östrojen, beyin sapını doğru
şekilde uyarmadığında

uyku problemleri yaşıyoruz.

Ya da amigdalayı etkiliyor,

hipokampüse yakın olan, beynimizin duygu

ve hafıza merkezini.

Östrojen seviyeleri
bu bölgelerde azaldığında

ruh halimizde değişimler yaşayabiliyor,

bir şeyleri unutabiliyoruz.

İşte bu, menopozun beyin anatomisi.

Ancak izin verin,

gerçek bir kadın beyninin
nasıl olduğunu size göstereyim.

Bu, bir tür beyin taraması,

pozitron emisyon tomografisi
ya da PET de deniliyor.

Beynin enerji seviyelerini gösteriyor.

Bu da 40'lı yaşlarınızda

beyninizin görünmesini istediğiniz şekil.

Gerçekten hoş ve canlı.

Bu beyin, 43 yaşındaki bir kadına ait,

menopoza girmeden yapılan ilk taraması.

Bu da aynı beynin sadece 8 yıl sonra,

menopozdan sonraki hali.

Yan yana koyduğumuzda parlak sarı rengin

nasıl da turuncuya, hatta mora döndüğünü

kolaylıkla görebilirsiniz.

Bu, beynin enerji seviyesindeki
%30'luk bir düşüş.

Genelde bu durum,
aynı yaşlardaki bir erkekte

pek de görülmüyor.

Yüzlerce insanla yaptığımız bir çalışmada,

orta yaşlı erkeklerde
beynin enerji seviyesinin

daha yüksek olduğunu kanıtladık.

Kadınlarda ise, menopozdan önce
beynin enerji seviyesi normalken,

menopoz sürecinde gittikçe düşüyor.

Bunun yaştan bağımsız
bir şekilde gerçekleştiği kanıtlandı.

Kadının 40, 50 ya da 60
yaşında olması bir şeyi değiştirmedi.

Asıl önemli olan şey,
menopozda oldukları gerçeğiydi.

Tabii bunu doğrulamak için
daha fazla araştırma yapmalıyız

fakat görünen o ki
orta yaştaki kadınların beyni

hormonal yaşlanmaya, normal yaşlanmadan

daha hassas.

Bu önemli bir bilgi,

çünkü pek çok kadın bu
değişimleri hissedebiliyor.

Birçok hastamız bana,

kibarca söylemek gerekirse,

beyinlerinin onlara
oyun oynadığını söyledi.

Bunu gerçekten doğrulamak istiyorum,
çünkü olan bu.

Ayrıca açıklığa kavuşturayım,
siz de bunu yaşıyorsanız

deli değilsiniz.

(Kahkahalar)

(Alkış)

Teşekkürler.

Bu önemli.

Pek çok kadın aklını
yitirdiğinden endişeleniyor.

Ama gerçek şu ki, beyniniz
bir değişim geçiriyor olabilir,

ya da değişim geçiriyor

ve adapte olmak için zamana
ve desteğe ihtiyaç duyuyor olabilir.

Ayrıca, eğer orta yaşlı kadınların

düşük performans sergilediğini
düşünenler varsa

sadece kavramsal performansa baktığımızı
hızlıca ekleyeyim,

Tanrı korusun, değil mi?

(Kahkahalar)

Öyle olduğunu düşünmeyelim.

Ancak kavramsal performansı inceledik

ve kadınlarla erkekler arasında kesinlikle
hiçbir farklılık bulamadık,

menopozdan önceki ve sonraki dönemde.

Diğer çalışmalar da bunu destekliyor.

Yani aslında yorulmuş olabiliriz

fakat gayet sağlamız.

(Kahkahalar)

Buna bir son verelim.

Bunlarla birlikte,

dikkate değer, daha önemli bir şey var.

Hatırlarsanız,

östrojenin düşmesinin potansiyel olarak,
amiloid plaklarına

veya Alzheimer plaklarına

yol açabildiğini söylemiştim.

Fakat burada, tam olarak bu plakları
gösteren bir beyin taraması var.

Bunu, orta yaşlı erkeklerde çok nadir
bulunduğunu göstermek için kullandık,

mükemmel bir haber.

Ancak kadınlarda,

menopoz başlangıcında
büyük bir artış görebiliyoruz.

Burada gerçekten netleştirmek isterim ki,

bu plaklar her kadında oluşmuyor,

ve plak oluşumu yaşayan kadınların
hepsinde bunama görülmüyor.

Plakların oluşumu bir risk etkeni,

herhangi bir şekilde teşhis niteliği
taşımıyor, özellikle de bu aşamada.

Ama yine de, menopozun

Alzheimer'la olan bağlantısı anlaşılmalı.

Menopozu orta yaş ile,

Alzheimer'ı yaşlılık
ile ilişkilendiriyoruz.

Ama aslında,

benim çalışmam gibi birçok araştırma

Alzheimer hastalığının,
beyindeki negatif değişimlerle,

klinik belirtiler görülmeden
yıllar önce başladığını gösteriyor.

Yani bu durum kadınlarda

orta yaşlarda, menopozdan önce başlayan

bir süreç gibi görünüyor.

Bunu bilmemiz önemli,

çünkü değişimleri inceleyebilmemiz
için bir zaman aralığı veriyor.

Zamanlama açısından baktığımızda

çoğu kadın 50'li yaşlarının
başında menopoza giriyor.

Ancak daha da erken olabiliyor,

sıklıkla tıbbi müdahaleler nedeniyle.

Örnek olarak histerektomi
veya ooferoktomiyi verebiliriz,

bunlar, uterusun ya da yumurtalıkların

ameliyatla alınması oluyor.

Maalesef, uterusun
veya özellikle yumurtalıkların

menopozdan önce alınmasının,

kadınlarda demans riskinin

yüksek olmasıyla ilişkili
olduğuna dair kanıtlar var.

Bunların üzücü ve depresif

haberler olduğunu biliyorum,

fakat bunları konuşmamız gerek

çünkü çoğu kadın
bu bağlantının farkında değil,

ve bunu bilmemiz çok önemli.

Ayrıca, kimse kadınlara ihtiyaçları varsa

bu prosedürleri reddetmelerini önermiyor.

Burada önemli olan nokta,

menopozdan geçerken beynimize

doğal ya da tıbbi anlamda neler olduğunu,

ve bu süreçte beynimizi nasıl
koruyabileceğimizi anlamamız gerek.

Peki bunu nasıl yaparız?

Beyinlerimizi nasıl koruruz?

Hormon mu kullanmalıyız?

Bu, makul ve güzel bir soru.

Şu anda verilebilecek en kısa cevap ise

hormon tedavisinin,
ateş basması gibi bazı semptomları

hafifletmede yardımcı olabildiği,

ancak henüz demansı önlemek için
tavsiye edilmiyor.

Pek çoğumuz farklı formulleri,
farklı dozajları ve farklı zamanlamaları

test etme üzerinde çalışıyoruz,

ve umarım bu çalışma gelecekte
tavsiye değişimlerine

yol açar.

Bu sırada, bugün hormonlarımızı
ve beynimiz üzerindeki etkilerini

desteklemek için yapabileceğimiz,

ilaç gerektirmeyen

fakat yaşam tarzımızı gözden
geçirmemizi gerektiren, diğer şeyler var.

Çünkü yediğimiz yiyecekler,

ne kadar egzersiz yaptığımız,

ne kadar uyuduğumuz veya uyumadığımız

ne kadar stres yaşadığımız,

bunların hepsi aslında
hormonlarımızı etkileyen şeyler,

iyi ya da kötü yönde.

Örneğin, yemek.

Pek çok beslenme şekli var,

fakat çalışmalar gösteriyor ki
Akdeniz diyeti,

özellikle kadınların sağlığını
destekleyici özellik taşıyor.

Bu diyeti uygulayan kadınlar,

bilişsel zayıflama, depresyon,

kalp hastalığı, felç ve kanser açısından
daha düşük risk taşıyor

ve daha az ateş basması yaşıyorlar.

Bu diyet hakkında ilginç olan şey ise,

östrojen içeren yiyecekler bakımından
oldukça zengin olmaları,

fitoöstrojen ya da bitkilerden
alınan östrojenler

vücudumuzda doğal östrojenler
gibi faaliyet gösterirler.

Bazı fitoöstrojenlerin, olası bir kanser
riski taşıdığı düşünülüyor,

ama bu diyette bulunanlar güvenli.

Özellikle keten tohumu,

susam, kuru kayısı,

baklagiller ve birkaç meyveden
elde edilenler.

Size iyi bir haber vereyim,

bitter çikolata da fitoöstrojen içeriyor.

Bu bakımdan diyet,
östrojen almak için iyi bir yol

ancak östrojeni bastıracak şeylerden
kaçınmak da bir o kadar önemli,

özellikle stresten.

Stres, östrojenlerinizi kelimenin
tam anlamıyla çalabilir,

çünkü asıl stres hormonu olan kortizol,

östrojenlerimizle
dengeli bir biçimde çalışır.

Yani kortizoller yükselirse,
östrojenler düşer.

Kortizoller düşerse,
östrojenleriniz yükselir.

Bu yüzden stresi azaltmak
gerçekten önemli.

Sadece gündelik yaşamınızı etkilemez,

beyninize de yardımcı olur.

Bunlar, beynimizi desteklemek için

yapabileceklerimizin sadece birkaçı,

daha fazlası da var.

Ancak buradaki önemli şey,

kadın beynini
nasıl anladığımızı değiştirmek,

ona nasıl bakacağımızı

ve kadın sağlığına nasıl
yaklaşacağımızı da değiştiriyor.

Kadınların bu bilgiyi daha çok istemesi,

menopoz konusundaki bu tabuları
daha çabuk yıkmamız,

ve gerçekten işe yarayacak
çözümler üretmemiz demek,

sadece Alzheimer için değil,

bir bütün olarak
kadın beyni sağlığı için de.

Beyin sağlığı, kadın sağlığıdır.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)

Teşekkürler.

Ah, teşekkür ederim.