Byłem zakładnikiem przez 317 dni. O czym myślałem...

W 1998 roku, Vincent Cochetel został wysłany przez Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców do Czeczenii. W trakcjie misji porwano go i trzymano jako zakładnika przez 317 dni . Po raz pierwszy opowiada o swoich doświadczeniach, o życiu w ciemnej, podziemnej celi, gdzie był przywiązany do łóżka i o nieprzewidzianej rozmowie, którą odbył ze swoimi porywaczami. Z pasją i liryzmem tłumaczy dlaczego kontynuuje tę pracę. Podaje, że od 2000 roku potroiła się ilość ataków na pracowników pomocy humanitarnej i zastanawia się, co taki wzrost oznacza dla świata.

Nie mogę ich zapomnieć.

Nazywali się Aslan, Alik, Andrei,

Fernanda, Fred, Galina, Gunnhild,

Hans, Ingeborg, Matti, Natalya,

Nancy, Sheryl, Usman, Zarema.

To tylko kilkoro z nich.

Dla wielu, ich egzystencja
i człowieczeństwo

zostały sprowadzone do statystyk

i nazwane chłodno
"incydentami bezpieczeństwa".

Dla mnie byli kolegami,

pracownikami humanitarnymi,

którzy próbowali pomóc ofiarom wojny
w Czeczeni w latach 90.

Pracowali jako pielęgniarze, logistycy,
eksperci od budowy schronień,

tłumacze, asystenci prawni.

Za tę służbę zostali zamordowani,

ich rodziny zostały rozbite,

a ich historia w dużej mierze zapomniana.

Nikogo nie skazano za te zbrodnie.

Nie mogę ich zapomnieć.

Oni we mnie żyją,

wspomnienia po nich
nadają znaczenia każdemu dniu,

ale nawiedzają też
ciemne zakamarki mojego umysłu.

Jako pracownicy pomocy humanitarnej

stanęli po stronie ofiar,

żeby im pomóc, dodać otuchy,
zapewnić bezpieczeństwo.

Jednak kiedy sami potrzebowali ochrony,

nikt nie przyszedł z pomocą.

Widząc nagłówki gazet,

opisujące wojnę w Iraku lub Syrii,

"Pracownik pomocy porwany",
"Egzekucja zakładnika",

ludzie pytają: "Kim oni są?

Skąd oni się tam wzięli?

Kto ich do tego zmotywował?".

Staliśmy się obojętni na zbrodnie.

To dlatego tutaj dzisiaj jestem.

Musimy znaleźć sposób, by o nich pamiętać.

Musimy zrozumieć wartości,
dla których poświęcili swoje życie.

Musimy żądać sprawiedliwości.

Kiedy w 1996 roku
Wysoki Komisarz ONZ ds. Uchodźców

wysłał mnie na Północny Kaukaz

zdawałem sobie sprawę z ryzyka.

Pięciu z moich kolegów zostało zabitych,

trzech - poważnie rannych,

siedmiu wzięto jako zakładników.

Byliśmy więc ostrożni.

Jeździliśmy w opancerzonych pojazdach,
używaliśmy samochodów-przynęt,

zmienialiśmy trasy, zmienialiśmy domy,

zachowywaliśmy wszystkie
możliwe środki bezpieczeństwa.

Jednak pewnej zimowej nocy,
w styczniu 1998 roku, nadeszła moja kolej.

Kiedy z ochroniarzem wszedłem
do mojego mieszkania we Władykaukazie,

natychmiast otoczyła nas grupa
uzbrojonych mężczyzn.

Cisnęli ochroniarza na ziemię,

pobili go, związali
i wyciągnęli na zewnątrz.

Mnie zakuli w kajdanki,
zawiązali mi oczy i kazali klęczeć.

Poczułem tłumik pistoletu na karku.

W takiej sytuacji nie ma czasu
na myślenie, na modlitwę.

Przed oczami przeleciało mi
całe moje życie.

Zajęło mi trochę czasu, zanim zrozumiałem,

że zamaskowani mężczyźni
nie przyszli mnie zabić,

tylko żeby mnie porwać na czyjeś zlecenie.

Tego dnia zaczął się dla mnie
proces odczłowieczania.

Nie byłem niczym więcej niż towarem.

Normalnie o tym nie mówię,

ale dziś chcę opowiedzieć wam trochę
o 317 dniach spędzonych w niewoli.

Trzymano mnie w podziemnej celi,

w całkowitej ciemności,

przez 23 godziny i 45 minut dziennie.

Potem przychodziło dwóch strażników.

Przynosili mi duży kawałek chleba,

miskę zupy i świecę.

Świeca paliła się 15 minut,

15 minut cennego światła.

Potem ją zabierali,
a ja wracałem do ciemności.

Przykuli mnie metalowym kablem do łóżka.

Mogłem zrobić tylko cztery małe kroki.

Zawsze marzyłem o piątym.

Bez telewizji, radia, gazet,
kogokolwiek do rozmowy.

Nie miałem ręcznika, mydła,
papieru toaletowego,

tylko dwa metalowe wiadra,
jedno na wodę, drugie na odchody.

Możecie sobie wyobrazić,

że udawanie egzekucji może być
rozrywką dla strażników

kiedy chcą się poznęcać
albo są po prostu znudzeni lub pijani?

Powoli doprowadzali mnie do szału.

Izolacja i ciemność są trudne do opisania.

Jak można opisać nic?

Żadne słowa nie opiszą
głębi samotności, jakiej doznałem.

Balansowałem na granicy
między rozsądkiem a szaleństwem.

Czasem w ciemności grałem
w wyimaginowane warcaby.

Zaczynałem od czarnych pionków,

potem ruszałem białymi,

wracałem do czarnych,
próbując przechytrzyć przeciwnika.

Od tamtej pory już nie gram w warcaby.

Dręczyły mnie myśli o rodzinie
i moim towarzyszu, ochroniarzu Ediku.

Nie wiedziałem, co się z nim stało.

By nie myśleć, próbowałem wypełnić czas

wykonując wszelkie możliwe
ćwiczenia fizyczne.

Próbowałem się modlić,
próbowałem różnych gier pamięciowych.

Jednak ciemność tworzy absurdalne myśli.

Jedna część mózgu nakazuje
stawiać opór, krzyczeć, płakać,

a druga każe się zamknąć
i wytrzymać do końca.

W tej ciągłej wewnętrznej debacie
nie ma żadnego arbitra.

Pewnego dnia strażnik powiedział:

"Dziś będziesz klęczeć
i żebrać o jedzenie".

Nie byłem w dobrym nastroju,
więc go obraziłem.

Obraziłem jego matkę,
obraziłem jego przodków.

Konsekwencja była umiarkowana;
wyrzucił jedzenie do wiadra z odchodami.

Następnego dnia wrócił
z tym samym żądaniem.

Dostał tę samą odpowiedź,

co wywołało tę samą reakcję.

Cztery dni później bolało mnie całe ciało.

Nie wiedziałem, że głód boli tak mocno,
kiedy je się tak mało,

więc kiedy przyszedł strażnik,

ukląkłem.

Błagałem o moje jedzenie.

Pokora była jedynym sposobem,
by przetrwać do następnego dnia.

Po porwaniu przetransportowano mnie
z Osetii Północnej do Czeczenii.

Trzy dni mozolnej podróży
na pace różnych pojazdów.

Po przyjeździe przez 11 dni

przesłuchiwał mnie
mężczyzna imieniem Rusłan.

Przesłuchania wyglądały tak samo.

Troszkę więcej światła. 45 minut.

Schodził do celi,

kazał strażnikom
przywiązać mnie do krzesła

i włączał muzykę na cały regulator.

Wtedy wykrzykiwał pytania.

Krzyczał. Bił mnie.

Oszczędzę wam szczegółów.

Wielu pytań nie rozumiałem,

niektórych nawet nie chciałem zrozumieć.

Długość przesłuchania
pokrywała się z długością płyty.

15 piosenek, 45 minut.

Za każdym razem wyczekiwałem
ostatniej piosenki.

Pewnego dnia czy nocy,
nie wiem dokładnie,

gdzieś nad celą
usłyszałem płaczące dziecko,

chłopca, może dwu- lub trzylatka.

Kroki, zamieszanie,
biegających w popłochu ludzi.

Kiedy Rusłan przyszedł następnego dnia,

zanim zadał mi pierwsze pytanie,

zapytałem go: "Jak czuje się twój syn?
Czy ma się lepiej?".

Zaskoczyłem go tym pytaniem.

Był wściekły, że może strażnicy

mówili mi o jego życiu prywatnym.

Zacząłem mówić mu
o pozarządowych organizacjach

wspomagających lokalne kliniki,

które mogłyby pomóc jego synowi.

Rozmawialiśmy o edukacji, o rodzinie.

Opowiedział mi o swoich dzieciach.

Ja opowiedziałem mu o swoich córkach.

Mówił o broni, samochodach, kobietach,

więc i ja musiałem mówić o broni,
samochodach i kobietach.

Rozmawialiśmy do ostatniej piosenki.

Rusłan był najbrutalniejszym
człowiekiem, jakiego spotkałem.

Po naszej rozmowie
już nigdy więcej mnie nie dotknął.

Nie zadawał żadnych pytań.

Nie byłem już tylko towarem.

Dwa dni później
przeniesiono mnie w inne miejsce.

Już na miejscu podszedł do mnie strażnik,

bardzo blisko, co zwykle się nie zdarzało,

i powiedział miękkim głosem:

"Chciałbym ci podziękować za pomoc,

jakiej twoja organizacja
udzieliła mojej rodzinie,

kiedy zostaliśmy wysiedleni z Dagestanu".

Cóż mogłem odpowiedzieć?

Zabolało mnie to tak, jak gdyby
ktoś wbił mi ostrze w brzuch.

Tygodniami zastanawiałem się,

jak pogodzić powody,
dla których pomogliśmy tej rodzinie

i fakt, że jeden z jej członków
wyrósł na najemnika.

Był młody i nieśmiały.

Nigdy nie widziałem jego twarzy.

Pewnie chciał dobrze.

Ale te 15 sekund sprawiło,

że zacząłem kwestionować wszystko,
co do tej pory zrobiliśmy,

wszystkie moje poświęcenia.

Zacząłem się zastanawiać,
jak oni nas widzą.

Dotąd przypuszczałem,

że wiedzą, dlaczego tam jesteśmy
i co tam robimy.

Myliłem się.

Nie łatwo jest wytłumaczyć,
dlaczego to robimy,

nawet najbliższym.

Nie jesteśmy idealni, nie jesteśmy lepsi,

nie jesteśmy grupą antyterrorystyczną,

nie jesteśmy superbohaterami,

nie zapobiegamy wojnom.

Wiemy, że pomoc humanitarna
nie daje rozwiązań politycznych.

Pomagamy, bo każde życie jest ważne.

Ocalenie jednej osoby,
rodziny, małej grupy ludzi,

robi wielką różnicę.

Tsunami, trzęsienie ziemi czy tajfun

przyciągają ekipy ratowników
z całego świata,

tygodniami przeszukujące gruzy.

Nikt nie pyta, po co.

Każde życie się liczy,

a przynajmniej powinno.

To samo dzieje się,
kiedy pomagamy uchodźcom,

ludziom wysiedlonym ze swoich państw
w wyniku konfliktów, bezpaństwowcom.

Znam wielu ludzi,

którzy w obliczu wielkiego cierpienia

czują się bezsilni i zaprzestają pomocy.

Szkoda, bo istnieje wiele sposobów pomocy.

My nie dajemy się poczuciu bezsilności.

Robimy, co w naszej mocy,

by zapewnić ochronę i spokój.

Musimy.

Nie możemy postąpić inaczej.

To dzięki temu czujemy się ludźmi.

To moje zdjęcie w dniu,
kiedy mnie uwolniono.

Kilka miesięcy później spotkałem się
z ówczesnym premierem Francji.

Oto co od niego usłyszałem:

"Wykazałeś się brakiem odpowiedzialności,
jadąc do Północnego Kaukazu.

Nie wiesz, jak wiele problemów
nam to przysporzyło".

To było krótkie spotkanie.

(Śmiech)

Pomoc ludziom w niebezpieczeństwie
to odpowiedzialność.

W tamtej wojnie, której tak naprawdę
nikt nie chciał zakończyć,

a mamy takich dzisiaj wiele,

pomoc ludziom w potrzebie
i zapewnienie im ochrony

nie było tylko aktem humanitaryzmu,

sprawiało prawdziwą różnicę.

Dlaczego nie mógł tego zrozumieć?

Mamy obowiązek próbować.

Słyszeliście zapewne o zasadzie
"odpowiedzialności za ochronę".

Rezultaty proponowanych rozwiązań
zależą od wielu czynników.

Możemy nawet przegrać,
ale jest coś gorszego niż przegrana.

Brak jakichkolwiek starań.

Życie tych, którzy wybiorą
taką właśnie pracę

będzie pełne szczęścia i smutku,

bo jest wielu ludzi,
którym nie możemy pomóc,

wielu, których nie możemy ochronić,
wielu, których nie uratowaliśmy.

Nazywam ich moimi duchami,

bo doświadczywszy ich cierpienia

wziąłem trochę tego cierpienia na siebie.

Wielu młodych pracownikow humanitarnych

wynosi wiele goryczy
ze swoich pierwszych doświadczeń.

Stają się świadkami sytuacji,

których nie potrafią zmienić.

Muszą nauczyć się to akceptować

i stopniowo przekształcać
w pozytywną energię.

To trudne.

Wielu tego nie potrafi,

ale dla tych, którym się to udaje
nie istnieje lepsza praca.

Ich działania robią różnice
widoczne każdego dnia.

Pracownicy humanitarni
znają ryzyko, jakie biorą na siebie,

wkraczając na tereny konfliktowe
i pokonfliktowe.

Nasza praca staje się
coraz bardziej niebezpieczna.

Nienaruszalność ludzkiego życia zanika.

Czy wiedzieliście, że od 2000 roku
potroiła się liczba ataków

na pracowników pomocy humanitarnej.

Rok 2013 ustanowił nowe rekordy:

153 zabitych,

171 poważnie rannych,

134 porwanych.

Tak wiele zniszczonych istnień.

Przed rozpoczęciem wojny w Somalii
w późnych latach 80.

pracownicy humanitarni
stali się ofiarami wielu ataków,

których tak naprawdę nie byli celem,

to tak zwane straty uboczne.

To się zmieniło.

Popatrzcie na to zdjęcie.

Bagdad, sierpień 2003.

24 zamordowanych.

Nie jest już tak, jak wcześniej,

kiedy ochraniały nas flagi
ONZ lub Czerwonego Krzyża.

Przez ostatnie 20 lat

krzyżowały się ze sobą grupy przestępcze
i niektóre grupy polityczne,

co dało rodzaj mieszańców,

z którymi nie da się porozumieć.

Zasady humanitarne są testowane,
poddawane w wątpliwość i ignorowane,

ale, co ważniejsze, porzuciliśmy
szukanie sprawiedliwości.

Ataki na pracowników humanitarnych

pozostają bez konsekwencji.

Po uwolnieniu powiedziano mi,

żebym nie szukał sprawiedliwości,

że to nie przyniesie nic dobrego.

Poza tym mógłbym narazić
innych na niebezpieczeństwo.

Dopiero po kilku latach
aresztowano trójkę osób,

które były powiązane z porwaniem.

To był wyjątek.

Nikt nie szukał sprawiedliwości
w imieniu pracowników humanitarnych

zabitych i porwanych w Czeczenii
w latach 1995-1999

lub gdziekolwiek indziej na świecie.

To jest nie do zaakceptowania.

To jest niewybaczalne.

Ataki na pracowników humanitarnych
są przestępstwem w prawie międzynarodowym.

Te zbrodnie nie powinny być bezkarne.

Musimy zakończyć ten okres bezkarności.

Musimy zdać sobię sprawę,
że ataki na pracowników humanitarnych

to ataki na człowieczeństwo samo w sobie.

Doprowadza mnie to do wściekłości.

Wiem, że jestem szczęściarzem
w porównaniu do uchodźców, którym pomagam.

Moje miasto nie zostało
doszczętnie zniszczone.

Moi najbliższych
nie zabito na moich oczach.

Mój kraj nigdy nie stracił suwerenności.

Wiem, że miałem więcej szczęścia
niż inni zakładnicy.

Cztery dni przed moim uwolnieniem

ścięto czterech innych zakładników

kilka kilometrów od miejsca,
gdzie byłem trzymany w niewoli.

Dlaczego ich?

Dlaczego jestem dzisiaj tutaj?

Nie ma prostej odpowiedzi.

Otrzymałem ogromną pomoc
od moich krewnych,

przyjaciół, znajomych i obcych.

Latami pomagali mi wyjść z depresji.

Nie każdy otrzymał tyle uwagi.

Wielu z moich kolegów
po traumatycznych przeżyciach

odebrało sobie życie.

Dziewięciu znam z imienia.

Wielu kolegów rozwiodło się
po traumatycznych doświadczeniach,

bo nie umieli się już porozumiewać
ze współmałżonkami.

Przestałem ich liczyć.

Za ten sposób życia wyznaczono cenę.

W Rosji wszystkie pomniki
mają wyryty u szczytu piękny napis.

Brzmi następująco. (Po rosyjsku)

"Nikt nie będzie zapomniany,
niczego nie zapomnimy".

Nie mogę zapomnieć o straconych kolegach.

Niczego nie mogę zapomnieć.

Wzywam was, byście pamiętali
o ich poświęceniu

i domagali się lepszej ochrony

dla pracowników humanitarnych
na całym świecie.

Nie możemy pozwolić,
by zgasł promyk nadziei, jaki nam dają.

Po moich przejściach

wielu kolegów pytało,
czemu to dalej robię.

"Dlaczego wybrałeś taką pracę?

Dlaczego do tego wróciłeś?".

Moja odpowiedź była prosta:

jeśli bym się wycofał,

oznaczałoby to, że porywacze wygrali,

że odebrali mi duszę

i człowieczeństwo.

Dziękuję.

(Brawa)