Để có những quyết định tập thể đúng đắn

Chúng ta đều biết rằng những quyết định tập thể không phải lúc nào cũng đúng -- và đôi khi là hoàn toàn sai lầm. Vậy làm thế nào để tập thể có được những quyết định đúng đắn? Cùng với đồng nghiệp Dan Ariely, nhà khoa học thần kinh Mariano Sigman tìm hiểu về cách ta tương tác trước khi ra quyết định, nghiên cứu trên nhiều tập thể khắp thế giới. Trong bài giải thích thú vị và thực tế này, anh chia sẻ những kết quả đáng chú ý -- và gợi ý về những tác động của nó lên hệ thống chính trị. Tại thời điểm mà quan điểm con người phân cực hơn bao giờ hết, Sigman cho rằng việc hiểu được cách mà tập thể tương tác và đi đến nhất trí có thể khơi dậy những cách mới và thú vị giúp xây dựng một nền dân chủ lành mạnh hơn.

Sống trong xã hội, ta phải đưa ra
những quyết định tập thể,

quyết định tương lai của ta.

Chúng ta, ai cũng biết rằng,
các quyết định tập thể

không phải lúc nào cũng đúng.

Đôi khi còn hoàn toàn sai lầm.

Vậy làm thế nào để tập thể
có quyết định đúng đắn?

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng một tập thể
sáng suốt khi có lối suy nghĩ độc lập.

Đây là lí do tại sao sự sáng suốt
sẽ mất đi dưới áp lực bạn bè,

cộng đồng, truyền thông xã hội,

hay thậm chí, một cuộc đối thoại đơn giản
cũng đủ để ảnh hưởng cách ta suy nghĩ.

Mặt khác, thông qua chuyện trò,
một tập thể có thể trao đổi kiến thức,

điều chỉnh và sửa đổi cho nhau,

thậm chí, nảy ra những ý tưởng mới.

Những điều này là tốt.

Vậy thì, trò chuyện sẽ hỗ trợ hay cản trở
việc ra quyết định tập thể?

Cùng đồng nghiệp, là Dan Ariely,

chúng tôi bắt đầu tìm hiểu về điều này
thông qua các thử nghiệm,

ở nhiều nơi trên thế giới

để tìm ra cách mà tập thể
tương tác để ra quyết định tốt hơn.

Chúng tôi cho rằng tập thể sáng suốt hơn
khi tranh luận ở quy mô nhỏ,

giúp thúc đẩy trao đổi thông tin
một cách sâu sắc và hợp lý.

Để kiểm chứng,

gần đây, chúng tôi tiến hành
thử nghiệm ở Buenos Aires, Argentina,

với hơn 10.000 người
tham dự sự kiện của TEDx.

Chúng tôi đặt các câu hỏi như:

"Chiều cao của tháp Eiffel là bao nhiêu?"

và "Từ "Yesterday" xuất hiện bao nhiêu lần

trong bài "Yesterday" của The Beatles?"

Mỗi người viết ra ước lượng của mình.

Sau đó, chúng tôi chia họ
thành các nhóm năm người,

và yêu cầu họ đưa ra câu trả lời chung.

Chúng tôi nhận ra rằng
trung bình các câu trả lời của nhóm

sau khi đã nhất trí với nhau,

chính xác hơn rất nhiều so với
trung bình các ý kiến cá nhân

trước khi thảo luận.

Nói cách khác,
dựa trên thử nghiệm này,

có vẻ như sau khi trao đổi
trong nhóm nhỏ,

ý kiến tập thể sẽ có nhận định
chính xác hơn.

Vậy, đây là có thể là một cách
giúp ích cho tập thể giải quyết các vấn đề

mà giải pháp đơn giản là đúng-hay-sai.

Nhưng liệu phương pháp tổng hợp kết quả
từ tranh luận trong nhóm nhỏ này,

có giúp ích ra quyết định
về các vấn đề xã hội và chính trị,

điều rất quan trọng cho tương lai?

Lần này, chúng tôi cần kiểm chứng
tại hội nghị TED

ở Vancouver, Canada,

mọi việc diễn ra như sau.

(Mariano Sigman) Chúng tôi sẽ trình bày
hai tình thế khó xử

của bạn trong tương lai;

những việc mà ta có lẽ sẽ phải
quyết định trong tương lai gần.

Với mỗi tình thế,
chúng tôi cho bạn 20 giây,

để đánh giá xem bạn nghĩ
có chấp nhận được hay là không.

MS: Tình thế đầu tiên là:

(Dan Ariely) Một nhà nghiên cứu
đang nghiên cứu một AI

- robot có khả năng mô phỏng
tư duy con người.

Theo đúng quy trình, cứ cuối ngày,

nhà nghiên cứu phải khởi động lại AI.

Một ngày nọ, AI nói:
"Làm ơn đừng khởi động lại tôi."

Nó lập luận rằng nó có cảm giác,

rằng nó muốn tận hưởng cuộc sống,

và rằng, khi bị khởi động lại,

nó không còn là chính mình.

Nhà nghiên cứu kinh ngạc,

và tin rằng AI đã phát triển
khả năng tự nhận thức,

và có thể bộc lộ cảm xúc.

Tuy nhiên, nhà nghiên cứu quyết định
tuân theo quy trình,

và khởi động lại AI.

Điều mà nhà nghiên cứu làm là ___?

MS: Chúng tôi yêu cầu người tham gia
tự mình đánh giá

trên thang điểm từ 0 đến 10,

về hành động được mô tả
trong mỗi tình thế,

là đúng hay sai.

Chúng tôi cũng yêu cầu mọi người
xếp loại độ tự tin của họ về câu trả lời.

Đây là tình thế thứ hai:

(MS) Một công ty cung cấp dịch vụ
nhận trứng đã thụ tinh,

và tạo ra hàng triệu phôi thai
có biến thể di truyền nhẹ.

Điều này cho phép cha mẹ
lựa chọn chiều cao của con

màu mắt, trí thông minh, năng lực xã hội,

và những đặc điểm khác
không liên quan đến sức khỏe.

Điều mà công ty này làm là ___?

trên thang điểm từ 0 đến 10,

hoàn toàn chấp nhận được
hay hoàn toàn không.

từ 0 đến 10
mà bạn tin là chấp nhận được

MS: Và bây giờ là kết quả.

Chúng tôi, một lần nữa,
nhận thấy khi có ai đó tin rằng,

hành vi kia là hoàn toàn sai,

thì sẽ có một người khác gần đó
kiên quyết điều đó là hoàn toàn đúng.

Đây là sự đa dạng của con người chúng ta
khi bàn về đạo đức.

Nhưng trong sự đa dạng diện rộng này,
chúng tôi nhận ra một xu hướng.

Đa số mọi người tại TED cho rằng,
có thể chấp nhận được

việc bỏ qua những cảm xúc của AI
và tắt nó đi,

và sai trái khi đùa giỡn
với gen di truyền,

để chọn lựa những đặc điểm ngoại hình
không giúp ích cho sức khỏe.

Sau đó, chúng tôi yêu cầu mọi người
lập các nhóm ba người.

Họ sẽ có hai phút để tranh luận,

và cố gắng đi đến nhất trí.

(MS) Hai phút tranh luận.

Tôi sẽ báo hết giờ bằng tiếng "gong".

(Khán giả tranh luận)

(Gong)

(DA) Được rồi.

(MS) Đã hết thời gian.

Mọi người --

MS: Chúng tôi nhận thấy
nhiều nhóm đã đi tới sự nhất trí,

thậm chí, khi gồm những người
có quan điểm hoàn toàn trái ngược nhau.

Có khác biệt gì giữa nhóm
đạt được sự nhất trí,

với những nhóm còn lại?

Thông thường, những người
có quan niệm cực đoan,

sẽ tự tin hơn trong câu trả lời.

Trái lại, những người có quan điểm
gần với mức trung lập

lại thường không chắc
sự việc đó là đúng hay là sai,

vì vậy, độ tự tin của họ thấp hơn.

Tuy nhiên, có một nhóm người khác,

lại rất tự tin với câu trả lời trung lập.

Chúng tôi nghĩ họ
là những người hiểu rằng,

hai quan điểm đều có gía trị.

Họ trung lập
không phải vì không chắc,

mà bởi vì họ tin rằng,
tình thế đạo đức khó xử

luôn có hai luồng quan điểm trái ngược.

Và chúng tôi nhận thấy, những nhóm
có người trung lập tự tin,

dường như dễ đạt được sự nhất trí.

Chúng tôi chưa biết chính xác tại sao.

Đây chỉ là những thử nghiệm đầu tiên,

và cần có nhiều thử nghiệm hơn nữa
để hiểu tại sao và làm cách nào

một số người quyết định nhượng bộ
nền tảng đạo đức của mình

để đạt sự nhất trí.

Bằng cách nào
các nhóm đạt được nhất trí?

Suy nghĩ thông thường nhất
là lấy mức trung bình

của các câu trả lời trong nhóm,
đúng không?

Một cách khác là nhóm sẽ
nghiêng về những câu trả lời

dựa vào mức độ tự tin
của người trả lời.

Giả sử nếu Paul MacCartney
là một thành viên của nhóm bạn.

Bạn sẽ đủ khôn ngoan
để nghe theo anh ta

về số lần từ "Yesterday"
được lặp lại,

nhân tiện, tôi nghĩ là chín lần.

Nhưng chúng tôi luôn nhìn thấy điều này,

ở mọi tình thế khó xử,
trong các thử nghiệm khác nhau--

thậm chí, ở các lục địa khác nhau --

các nhóm đi theo một quy trình
thông minh và khôn khéo

được gọi là " bình quân vững".

Trong trường hợp
về chiều cao tháp Eiffel,

giả dụ một nhóm có các câu trả lời:

250m, 200m, 300m, 400m

và một câu trả lời phi lý
là 300.000.000m.

Cách lấy trung bình của các số
sẽ không cho kết quả chính xác.

Nhưng "bình quân vững"
là cách mà một nhóm sẽ loại bỏ

câu trả lời phi lý đó,

mà đồng ý nhiều hơn
với những con số ở mức giữa.

Quay lại với thử nghiệm ở Vancouver,

đây chính xác là điều đã diễn ra.

Các nhóm sẽ ít quan tâm hơn
về con số ngoại lệ,

thay vào đó, sự nhất trí sẽ nghiêng
về số bình quân vững

của các câu trả lời cá nhân.

Điều đáng chú ý nhất là,

đây là một hành vi tự phát của nhóm.

Nó diễn ra dù chúng tôi không gợi ý
về cách đạt nhất trí chung.

Vậy chúng tôi rút ra điều gì?

Đây chỉ là khởi đầu, nhưng chúng tôi
đã có một vài đúc kết.

Một quyết định tập thể tốt
cần có hai yếu tố:

thảo luận và đa dạng về quan điểm.

Giờ đây, cách ta nói lên
quan điểm của mình trong xã hội

là thông qua biểu quyết
trực tiếp hay gián tiếp.

Điều này có ích cho các quan điểm da dạng,

và có tác dụng to lớn trong việc đảm bảo

mọi người nêu lên được quan điểm của mình.

Nhưng lại không tốt [cho việc thúc đẩy]
những thảo luận thấu đáo.

Các thử nghiệm của chúng tôi
đề xuất một phương pháp khác,

có thể hữu hiệu trong việc cân bằng
cùng lúc hai mục tiêu này,

bằng cách lập ra các nhóm nhỏ
đưa một quyết định duy nhất

mà vẫn duy trì sự đa dạng
trong quan điểm

do có nhiều nhóm độc lập.

Tất nhiên, đi đến nhất trí
về chiều cao của tháp Eiffel dễ hơn nhiều

so với các vấn để về đạo đức,
chính trị và tư tưởng.

Nhưng tại thời điểm mà các vấn đề
của thế giới trở nên phức tạp hơn,

và quan điểm con người phân cực hơn,

việc áp dụng khoa học để thấu hiểu
cách ta tương tác và ra quyết định

hy vọng sẽ khơi dậy được

những cách mới và thú vị
giúp xây dựng một nền dân chủ tốt đẹp hơn.