Υπάρχει πραγματικός εαυτός; | Τζούλιαν Μπαγκίνι | TEDxYouth@Manchester

Αυτή η ομιλία έγινε σε μια τοπική εκδήλωση TEDx, μια παραγωγή ανεξάρτητη από τα συνέδρια TED.

Τι σας κάνει αυτό που είστε; Είναι το πώς θεωρείτε τον εαυτό σας, πώς σας θεωρούν οι άλλοι, ή κάτι εντελώς διαφορετικό; Σε αυτή την ομιλία ο Τζούλιαν Μπαγκίνι αντλεί από τη φιλοσοφία και τη νευροβιολογία για να μας δώσει μια εκπληκτική απάντηση.

Ευχαριστώ πολύ.

Δεν θα ξεπεράσω τον Γκρέγκορι
με το σαξόφωνό του, μείνετε όμως μαζί μου.

Ίσως - όχι, δεν θα έχει τόσο ενδιαφέρον
ούτε θα είναι τόσο καλή και ψυχαγωγική.

Υπάρχει πραγματικός εαυτός;

Μπορεί να σας φαίνεται
παράξενη η ερώτηση.

Επειδή πιθανόν να ρωτήσετε,

πώς βρίσκουμε τον πραγματικό εαυτό σας,

πώς ξέρουμε ποιος είναι;

Και ούτω καθεξής.

Αλλά η ιδέα ότι πρέπει να υπάρχει
πραγματικός εαυτός,

σαφώς είναι προφανής.

Αν υπάρχει κάτι πραγματικό
στον κόσμο, είστε εσείς.

Λοιπόν, δεν είμαι αρκετά βέβαιος.

Τουλάχιστον πρέπει
να κατανοήσουμε τι σημαίνει αυτό.

Φυσικά πιστεύω ότι υπάρχουν πολλά στοιχεία
της περιρρέουσας κουλτούρας

που, ας πούμε, ενισχύουν την ιδέα

ότι για καθέναν μας υπάρχει
ένας πυρήνας, μια ουσία.

Υπάρχει κάτι σχετικά με το τι σημαίνει
να είστε εσείς που σας καθορίζει,

και είναι κάτι πάγιο και σταθερό.

Η πιο χοντροκομμένη του μορφή

είναι όπως στα ωροσκόπια.

Πραγματικά,
οι άνθρωποι δένονται πολύ με αυτά.

Τα βάζουν στο προφίλ τους στο Facebook

σαν όντως να σημαίνουν κάτι,

ξέρετε ακόμη
και το κινεζικό ωροσκόπιό σας.

Υπάρχουν επίσης
πιο επιστημονικές του εκδοχές,

διάφορα είδη δημιουργίας προφίλ
του τύπου της προσωπικότητας,

όπως τα τεστ Μάιερς-Μπριγκς,
για παράδειγμα.

Δεν ξέρω αν τα έχετε κάνει.

Εταιρείες τα χρησιμοποιούν
στις προσλήψεις.

Απαντάτε πολλές ερωτήσεις,

και αυτό υποτίθεται ότι φανερώνει κάτι
σχετικά με τη βασική σας προσωπικότητα.

Και φυσικά ο κόσμος τρελαίνεται μ'αυτά.

Σε περιοδικά όπως αυτό, θα δείτε,

στην κάτω αριστερή γωνία,
διαφημίζουν κυριολεκτικά σε κάθε τεύχος

κάτι σχετικό με την προσωπικότητα.

Αν πάρετε ένα από αυτά τα περιοδικά,

δύσκολο να αντισταθείτε, σωστά;

Θα κάνετε το τεστ για να βρείτε
με ποιο τρόπο μαθαίνετε,

το πώς αγαπάτε, ή το πώς δουλεύετε.

Είστε αυτό το είδος ανθρώπου ή το άλλο;

Έτσι πιστεύω ότι υπάρχει μια γενική ιδέα
εδραιωμένη στην κοινή λογική

ότι υπάρχει ένα είδος πυρήνα
ή ουσίας του εαυτού μας

που μπορεί να ανακαλυφθεί.

Και είναι ένα είδος πάγιας αλήθειας
για τον εαυτό μας,

κάτι που παραμένει το ίδιο
σε όλη μας τη ζωή.

Λοιπόν, αυτή είναι η ιδέα
που θέλω να αμφισβητήσω.

Και πρέπει να πω τώρα,
θα το πω λίγο αργότερα,

αλλά δεν την αμφισβητώ
επειδή είμαι απλώς παράξενος,

η αμφισβήτηση έχει μακρύ
και διακεκριμένο ιστορικό.

Ορίστε η αντίληψη της κοινής λογικής.

Υπάρχετε εσείς.

Είστε τα άτομα που είστε
και έχετε αυτό το είδος πυρήνα.

Φυσικά, αυτό που συμβαίνει στη ζωή σας

είναι ότι συσσωρεύετε
διάφορες εμπειρίες και λοιπά.

Έτσι έχετε αναμνήσεις,

και αυτές βοηθούν να δημιουργηθεί
αυτό που είστε.

Έχετε επιθυμίες, ίσως για ένα κουλουράκι,

ίσως για κάτι για το οποίο
δεν θέλετε να μιλήσετε

στις 11 το πρωί σε ένα σχολείο.

Έχετε κάποια πιστεύω.

Εδώ μια πινακίδα οχήματος
κάποιου στην Αμερική.

Δεν ξέρω αν αυτή η πινακίδα
που λέει «Μεσσίας 1»

δείχνει ότι ο οδηγός πιστεύει στον Μεσσία

ή ότι είναι ο ίδιος Μεσσίας.

Όπως και να 'χει,
έχουν πεποιθήσεις περί του Μεσσία.

Έχουμε γνώση.

Έχουμε αισθήσεις και εμπειρίες επίσης.

Δεν υπάρχουν μόνο πνευματικά πράγματα.

Νομίζω, λοιπόν, ότι αυτό
είναι ένα πρότυπο κοινής λογικής

του τι είναι το άτομο.

Υπάρχει ένα άτομο που έχει όλα τα πράγματα
που συνιστούν τις εμπειρίες της ζωής μας.

Όμως η πρόταση που θέλω να σας θέσω σήμερα

είναι ότι υπάρχει ένα βασικό σφάλμα
σε αυτό το μοντέλο.

Και μπορώ να σας δείξω
πού είναι το σφάλμα με ένα κλικ.

Είναι ότι δεν υπάρχει πραγματικά ένα «εσύ»
στην ουσία όλων αυτών των εμπειριών.

Παράξενη σκέψη; Ίσως όχι.

Τι υπάρχει, λοιπόν;

Προφανώς υπάρχουν αναμνήσεις,
επιθυμίες, προθέσεις, αισθήσεις,

και άλλα τέτοια.

Αλλά είναι γεγονός
ότι είναι υπαρκτά πράγματα

και είναι όλα ενοποιημένα,

αλληλεπικαλύπτονται,
συνδέονται με διάφορους τρόπους.

Η σύνδεση είναι μερική,
αλλά μερικές φορές ουσιώδης,

επειδή όλα ανήκουν
σε ένα σώμα και ένα μυαλό.

Αλλά επίσης υπάρχει μια ιστορία
που λέμε για εμάς,

οι εμπειρίες που έχουμε
όταν θυμόμαστε τα περασμένα.

Οι πράξεις μας προκαλούνται
από άλλες πράξεις.

Συνεπώς, όσα επιθυμούμε είναι
εν μέρει αποτέλεσμα όσων πιστεύουμε,

και όσα θυμόμαστε
επίσης μας πληροφορούν για όσα ξέρουμε.

Επομένως, υπάρχουν όλα αυτά,

οι πεποιθήσεις, οι πόθοι,
οι αισθήσεις, οι εμπειρίες,

όλα σχετίζονται μεταξύ τους,

και αυτό ακριβώς είστε.

Κατά κάποιο τρόπο διαφέρει
από την κοινώς αποδεκτή αντίληψη.

Είναι μια κάπως ολιστική αντίληψη.

Είναι η απόσταση ανάμεσα
στο να βλέπετε τον εαυτό σας

σαν κάτι που έχει
όλες τις εμπειρίες της ζωής

και να βλέπετε τον εαυτό σας
σαν απλά μια συλλογή

όλων των εμπειριών της ζωής.

Είσαι το σύνολο
των επιμέρους κομματιών σας.

Και φυσικά αυτά είναι υπαρκτά κομμάτια,

μυαλό, σώμα και πόδια και διάφορα,

αλλά δεν είναι τόσο σημαντικά κατ' ουσίαν.

Μετά από μεταμόσχευση καρδιάς,
παραμένετε το ίδιο άτομο.

Με μεταμόσχευση αναμνήσεων όμως,
παραμένετε οι ίδιοι;

Με μεταμόσχευση πεποιθήσεων,
θα είστε οι ίδιοι;

Αυτή η ιδέα,
ότι αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας,

όχι σαν μια σταθερή ύπαρξη
που αποκτά εμπειρίες,

αλλά είναι σαν μια συλλογή εμπειριών,

μπορεί να σας φαίνεται λίγο αλλόκοτη.

Δεν νομίζω όμως
ότι θα πρέπει να σας ξενίζει.

Είναι κοινή λογική κατά κάποιο τρόπο.

Σας προσκαλώ να σκεφτείτε συγκριτικά

σχεδόν οτιδήποτε άλλο μέσα στο σύμπαν,

εκτός ίσως από τις πιο βασικές
και θεμελιώδεις δυνάμεις.

Ας πάρουμε κάτι όπως το νερό.

Οι γνώσεις μου στη Φυσική
δεν είναι καλές.

Μπορούμε να πούμε ότι
το νερό έχει δύο μέρη υδρογόνου

και ένα μέρος οξυγόνου, σωστά;

Όλοι το γνωρίζουμε αυτό.

Ελπίζω ότι κανείς εδώ μέσα δεν θεωρεί

ότι υπάρχει ένα πράγμα που λέγεται νερό
και σε αυτό έχουν επισυναφθεί

άτομα υδρογόνου και οξυγόνου,

και ότι αυτό είναι το νερό.

Φυσικά όχι.

Αντιλαμβανόμαστε εύκολα και ξεκάθαρα

ότι το νερό δεν είναι τίποτα άλλο

από μόρια υδρογόνου και οξυγόνου
σε κατάλληλη διάταξη.

Τα πάντα στο σύμπαν είναι το ίδιο.

Δεν υπάρχει κάτι ανεξήγητο
σχετικά με το ρολόι μου, για παράδειγμα.

Λέμε ότι το ρολόι έχει πρόσοψη, δείκτες,

μηχανισμό και μπαταρία.

Όμως πραγματικά εννοούμε ότι

δεν πιστεύουμε
ότι υπάρχει κάτι που λέγεται ρολόι

στο οποίο προσάπτονται αυτά τα κομμάτια.

Σαφώς καταλαβαίνουμε
ότι παίρνετε τα κομμάτια του ρολογιού,

τα συναρμολογείτε και φτιάχνετε ένα ρολόι.

Αφού όμως τα πάντα στο σύμπαν είναι έτσι,

γιατί εμείς διαφέρουμε;

Γιατί βλέπουμε τους εαυτούς μας

σαν να μην είμαστε απλώς
μια συλλογή από όλα μας τα κομμάτια,

αλλά ως μια ξεχωριστή, πάγια οντότητα
που έχει όλα αυτά τα κομμάτια;

Αυτή η άποψη δεν είναι ιδιαίτερα πρόσφατη.

Έχει μεγάλη ιστορία.

Θα τη βρείτε στον Βουδισμό,

στη φιλοσοφία του 17ου και 18ου αιώνα,

να φτάνει στις μέρες μας,
με ανθρώπους όπως ο Λοκ και ο Χιούμ.

Είναι όμως περιέργως και άποψη

που όλο και περισσότερο
υποστηρίζεται από τη νευροβιολογία.

Αυτός είναι ο Πολ Μπροκς,
είναι κλινικός νευροψυχολόγος,

και λέει τα εξής:

«Διαισθανόμαστε έντονα
ότι υπάρχει ένας πυρήνας,

μια υπόσταση, και δύσκολα
μπορούμε να την παραβλέψουμε,

θα έλεγα, μάλλον αδύνατο
να την απορρίψουμε.

Αληθεύει όμως ότι η νευροβιολογία δείχνει
ότι δεν υπάρχει κέντρο στον εγκέφαλο

όπου τα πράγματα πραγματικά συνενώνονται».

Όταν κοιτάζεις τον εγκέφαλο,

και εξετάζεις πώς ο εγκέφαλος
κάνει δυνατή μια αίσθηση του εαυτού,

βλέπεις ότι δεν υπάρχει κάποιο κεντρικό
σημείο ελέγχου στον εγκέφαλο.

Δεν υπάρχει κανενός είδους κέντρο
όπου συμβαίνουν όλα.

Υπάρχει πλήθος διαφόρων διεργασιών
του εγκεφάλου,

οι οποίες εκτελούνται
μάλλον ανεξάρτητα μεταξύ τους.

Αλλά εξαιτίας του τρόπου που σχετίζονται,

έχουμε αυτή την αίσθηση του εαυτού.

Ο όρος που χρησιμοποιώ στο βιβλίο
είναι «το τέχνασμα του εγώ».

Είναι σαν ένα μηχανικό τέχνασμα.

Δεν είναι ότι δεν υπάρχουμε,

είναι ότι το τέχνασμα είναι
να μας κάνει να αισθανθούμε ότι μέσα μας

υπάρχει κάτι πιο ενοποιημένο
από ό,τι πράγματι υπάρχει.

Μπορεί η ιδέα αυτή
να σας φαίνεται ανησυχητική.

Ίσως πιστεύετε ότι εάν αυτό είναι αλήθεια,

ότι δεν υπάρχει μέσα σε κανέναν από εμάς
κάποιος σταθερός πυρήνας εαυτού,

καμία μόνιμη υπόσταση,

αυτό σημαίνει ότι τελικά
ο εαυτός είναι μια ψευδαίσθηση;

Σημαίνει ότι δεν υπάρχουμε πραγματικά;

Δεν υπάρχει ο πραγματικός μας εαυτός.

Πολλοί άνθρωποι στηρίζουν
τη θεωρία της ψευδαίσθησης.

Είναι τρεις ψυχολόγοι,
ο Τόμας Μέτζινγκερ, ο Μπρους Χουντ,

η Σούζαν Μπλάκμορ,

πολλοί απ' αυτούς μιλάνε για ψευδαίσθηση,

ότι ο εαυτός είναι ψευδαίσθηση,
μια φαντασία.

Δεν το θεωρώ όμως χρήσιμο τρόπο θεώρησης.

Πάμε πίσω στο ρολόι.

Το ρολόι δεν είναι ψευδαίσθηση,
επειδή δεν υπάρχει σε αυτό τίποτα άλλο

από το σύνολο των μερών του.

Ομοίως, ούτε εμείς είμαστε ψευδαίσθηση.

Το γεγονός ότι είμαστε τινί τρόπω
μια αρκετά περίπλοκη συλλογή

κατάλληλα δομημένων πραγμάτων,

δεν συνεπάγεται ότι δεν υπάρχουμε.

Μπορώ να σας κάνω
ένα γενικό παραλληλισμό επ' αυτού.

Ας πάρουμε κάτι όπως έναν καταρράκτη.

Αυτοί είναι οι καταρράκτες
Ιγκουασού στην Αργεντινή.

Αν πάρετε κάτι τέτοιο,

μπορείτε να εκτιμήσετε το γεγονός
ότι από πολλές απόψεις

δεν αποτελεί κάτι μόνιμο.

Κατ' αρχάς, αλλάζει συνεχώς.

Το νερό συνεχώς σχηματίζει νέα κανάλια,

με τις εναλλαγές της παλίρροιας
και του καιρού,

κάποια σημεία στεγνώνουν,
άλλα πράγματα δημιουργούνται.

Φυσικά το νερό
που διέρχεται από τον καταρράκτη

είναι διαφορετικό κάθε στιγμή.

Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι οι καταρράκτες
Ιγκουασού είναι μια ψευδαίσθηση,

ότι δεν είναι υπαρκτοί.

Σημαίνει ότι πρέπει να το αντιληφθούμε

σαν κάτι που έχει μια ιστορία,

έχει συγκεκριμένα πράγματα
που του προσδίδουν συνοχή,

αλλά είναι διαδικασία, είναι ρευστό,
κάτι που αλλάζει συνεχώς.

Αυτό λοιπόν νομίζω είναι ένα μοντέλο
για να κατανοήσουμε τον εαυτό μας,

και είναι μοντέλο που απελευθερώνει.

Επειδή, αν νομίζετε ότι έχετε
μια σταθερή, μόνιμη υπόσταση,

που είναι πάντα η ίδια
ανεπηρέαστη σε όλη σας τη ζωή,

είστε κατά μια έννοια παγιδευμένοι.

Γεννιέστε με μια υπόσταση,

είστε το ίδιο μέχρι να πεθάνετε,

αν πιστεύετε στη μετά θάνατον ζωή
μάλλον συνεχίζετε και εκεί.

Αλλά αν θεωρείτε ότι ο εαυτός σας

δεν είναι ένα σταθερό πράγμα,
αλλά ένα είδος διαδικασίας,

κάτι που αλλάζει,

τότε νομίζω ότι αυτό σας απελευθερώνει.

Επειδή, αντίθετα με τους καταρράκτες,

εμείς έχουμε τη δυνατότητα να καθορίζουμε

την κατεύθυνση της εξέλιξης
του εαυτού μας σε κάποιο βαθμό.

Εδώ πρέπει να προσέξουμε, σωστά;

Αν βλέπετε συχνά το X-Factor,
μπορεί να πιστέψετε την ιδέα

ότι μπορούμε να γίνουμε ό,τι θελήσουμε.

Δεν είναι αλήθεια.

Άκουσα μερικούς καταπληκτικούς
μουσικούς σήμερα το πρωί

και είμαι σίγουρος ότι
δεν μπορώ να γίνω σαν αυτούς.

Θα μπορούσα να εξασκηθώ σκληρά
και ίσως γινόμουν καλός,

αλλά δεν έχω αυτή
την πραγματικά φυσική ικανότητα.

Υπάρχουν όρια
σε όσα μπορούμε να επιτύχουμε.

Υπάρχουν όρια στο τι μπορούμε να γίνουμε.

Παρόλα αυτά, όντως έχουμε την ικανότητα

να διαμορφώσουμε κάπως τον εαυτό μας.

Ο αληθινός εαυτός, τότε,

δεν είναι κάτι που σας περιμένει
να τον ανακαλύψετε,

δεν κοιτάτε μέσα στην ψυχή σας
και βρίσκετε τον αληθινό σας εαυτό.

Αυτό που εν μέρει κάνετε, τουλάχιστον,

είναι στην ουσία να δημιουργείτε
τον αληθινό σας εαυτό.

Νομίζω ότι αυτό είναι πολύ σημαντικό,

ειδικά στο στάδιο της ζωής που βρίσκεστε.

Θα έχετε διαπιστώσει

πόσο πολύ αλλάξατε τα τελευταία χρόνια.

Αν έχετε δικά σας βίντεο
από πριν τρία ή τέσσερα χρόνια,

μάλλον νιώθετε αμήχανα
γιατί δεν αναγνωρίζετε τον εαυτό σας.

Έτσι θέλω να σας περάσω το μήνυμα, ότι
πρέπει να βλέπουμε τον εαυτό μας σαν κάτι

που μπορούμε να διαμορφώσουμε,

να κατευθύνουμε και να αλλάξουμε.

Ο Βούδας λέει, ξανά:

«Αυτοί που σκάβουν πηγάδια
διοχετεύουν το νερό,

οι τοξότες λυγίζουν το τόξο,

οι ξυλουργοί λυγίζουν το ξύλο,

οι σοφοί πλάθουν τον εαυτό τους».

Αυτό θέλω να σας μείνει,

ότι ο πραγματικός εαυτός δεν είναι κάτι
που θα πρέπει να το αναζητήσεις,

όπως ένα μυστήριο,
και μπορεί ποτέ να μην το βρεις.

Ο πραγματικός εαυτός,
από την άποψη που υπάρχει,

είναι κάτι που εν μέρει το ανακαλύπτετε,

αλλά εν μέρει το δημιουργείτε.

Και νομίζω ότι είναι μια απελευθερωτική
και συναρπαστική προοπτική.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.

(Χειροκρότημα)