Showing Revision 22 created 11/18/2019 by Cihan Ekmekçi.

1. Title:
   Okyanusun dibinde ne var ve oraya nasıl gideriz
2. Description:

   Victor Vescovo, dünyanın beş okyanusunun da en derin noktasına giden ilk seferleri yönetiyor. Vescovo, TED bilim küratörü David Biello ile olan sohbetinde keşifleri sağlayan teknoloji hakkında konuşuyor -- Olağanüstü durumlara dayanan titanyum denizaltı -- ve Hint Okyanusu'nun dibine yaptığı yolculukta çektiği daha önce görülmeyen görüntüleri gösteriyor.

3. Speaker:
   Victor Vescovo
4. 730 0:01 - 0:04
   David Biello: Peki Victor, neler yaptın?
5. 5042 0:05 - 0:08
   Victor Vescovo:
   Burası Atlantik Okyanusu'nun dibi

   ¶

6. 7708 0:08 - 0:11
   ve sanırım gençken
   çok fazla Jules Verne okumuşum,
7. 10708 0:11 - 0:15
   böylece son dört yıldır gezegendeki
   en gelişmiş ve en derine dalabilen
8. 14583 0:15 - 0:18
   denizaltıyı tasarlayıp
   inşa eden ekibe liderlik ettim,
9. 18167 0:18 - 0:21
   üstelik bu denizaltıyı
   kullanabiliyorum da.
10. 20833 0:21 - 0:23
    Bu, geçen sene Aralık ayında biz,
11. 23125 0:23 - 0:26
    ilk kez -- Atlantik Okyanusu'nun dibi.
12. 25792 0:26 - 0:28
    DB: Bunu daha önce
    kimse görmedi, öyle mi?

    ¶

13. 27756 0:28 - 0:29
    Sadece sen gördün.
    VV: Hayır.

    ¶

14. 29500 0:30 - 0:31
    Tabii, şimdi herkes.
15. 30917 0:31 - 0:33
    DB: Bunu kim yapar?

    ¶

16. 33458 0:33 - 0:35
    Yani --
17. 34750 0:35 - 0:38
    VV: Bence herkes son 10-15 sene içindeki
    gelişimin farkındadır.

    ¶

18. 38500 0:39 - 0:42
    Dış uzayı keşfedebilecek araçları olan
    bir sürü insan var,
19. 41917 0:42 - 0:45
    mesela SpaceX ya da Blue Origin --
20. 44632 0:45 - 0:47
    ve biz farklı bir yöne yol alıyoruz.
21. 46685 0:47 - 0:50
    Şahısların, kaynaklarını bizi daha önce
    keşfedilmemiş yerlere götürecek
22. 50418 0:50 - 0:55
    teknolojiyi geliştirmek için harcadıkları
    harika bir çağdayız.
23. 55125 0:55 - 0:57
    Ve dünyadaki okyanuslar...
24. 57000 0:57 - 1:01
    neredeyse klişe ama
    tüm gezegenimizin yüzde 70'i
25. 60708 1:01 - 1:03
    ve bunun yüzde 95'i keşfedilmemiş.
26. 63167 1:03 - 1:06
    Bizim de bu keşifle
    yapmaya çalıştığımız şey,
27. 65500 1:06 - 1:07
    bir denizaltı inşa ederek
28. 67413 1:07 - 1:11
    onun gezegenin en dibinde
    her bir noktaya gidebileceğini kanıtlamak
29. 70577 1:11 - 1:15
    ve böylece bu gezegenin
    hâlâ keşfedilmemiş yüzde 60'ını keşfetmek.
30. 75208 1:15 - 1:18
    DB: Bunun için bayağı iyi
    bir alet gerek, değil mi?

    ¶

31. 77599 1:18 - 1:19
    VV: Doğru.

    ¶

32. 78875 1:19 - 1:21
    Bu araç tabii ki denizaltı,
    Limiting Factor.
33. 81500 1:22 - 1:23
    Teknoloji harikası bir araç
34. 83000 1:23 - 1:26
    ve destek gemisi Pressure Drop
    tarafından destekleniyor.
35. 85634 1:26 - 1:28
    90 mm kalınlığında iki kişilik
    titanyum bir katmana sahip,
36. 88352 1:28 - 1:30
    bu onu bir atmosferde tutuyor
37. 89917 1:30 - 1:35
    ve okyanusun en derin noktasına
    defalarca dalabilicek güce sahip.
38. 95167 1:35 - 1:39
    DB: Yani okyanusu keşfeden
    SpaceX gibi bir şey?

    ¶

39. 99375 1:39 - 1:42
    Evet, okyanus keşfeden SpaceX gibi

    ¶

40. 102000 1:42 - 1:44
    ama ben kendi aracımı kendim sürüyorum.
41. 103874 1:44 - 1:46
    (Gülme sesleri)

    ¶

42. 105583 1:46 - 1:49
    Elon'u alacak mısın yoksa?

    ¶

43. 108750 1:49 - 1:51
    VV: Evet, herhangi bir kişiyi alabilirim.

    ¶

44. 110833 1:51 - 1:52
    Elon, şu an bunu izliyorsan
45. 112333 1:52 - 1:55
    eğer seninkilere beni bindirirsen
    ben de seni bindiririm.
46. 115208 1:55 - 1:57
    (Gülme sesleri)

    ¶

47. 118125 1:58 - 2:01
    DB: Bize aşağısının
    nasıl bir yer olduğunu anlatsana.

    ¶

48. 120875 2:01 - 2:04
    Basıncın öyle yoğun olduğu
    bir yerden bahsediyoruz ki
49. 124292 2:04 - 2:07
    Eyfel Kulesi'ni
    ayak parmağına koymak gibi.
50. 126750 2:07 - 2:08
    VV: Ondan daha fazla.

    ¶

51. 128083 2:08 - 2:10
    Yaklaşık 1000 atm.
52. 129542 2:10 - 2:12
    Olay şu ki bizim,
    bizi ekstrem derinliklere
53. 131958 2:12 - 2:16
    defalarca kez inip çıkmamızı
    sağlayan titanyum bir katmanımız var.
54. 136083 2:16 - 2:18
    Bu daha önce hiç yapılmadı.
55. 137583 2:18 - 2:20
    The Challenger Deep,
    1960 ve 2012 yıllarında
56. 139667 2:20 - 2:23
    James Cameron tarafından
    iki kez daldırıldı.
57. 142958 2:23 - 2:26
    Aşağı indi ve yukarı geri çıktı,
    bunlar deneysel gemilerdi.
58. 146292 2:26 - 2:29
    Bu, bir bilim insanı dahil iki kişiyle
59. 148792 2:29 - 2:33
    binlerce kez dalıp çıkabilen ticari
    sertifikalı ilk denizaltı.
60. 153213 2:33 - 2:35
    Şunu da söylemekten gurur duyuyorum ki
61. 155208 2:35 - 2:38
    sadece üç hafta önce
    tarihte en derine dalan ilk İngiliz,
62. 157983 2:38 - 2:40
    Newcastle Üniversite'sinden
    Dr. Alan Jamieson
63. 160417 2:40 - 2:43
    Java Trench'te bizimle aşağıdaydı.
64. 163042 2:43 - 2:48
    DB: O zaman tahmin ediyorum,
    çok fazla şey seni korkutmuyor.

    ¶

65. 167958 2:48 - 2:50
    VV: Dalmak çok daha farklı bir şey.

    ¶

66. 170083 2:50 - 2:53
    Eğer klostrofobikseniz
    denizaltının içinde olmak istemezsiniz.
67. 173208 2:53 - 2:55
    Oldukça uzun bir mesafe gidiyoruz
68. 174819 2:55 - 2:58
    ve görevler genel olarak
    kapalı bir alanda 8 ile 9 saat sürüyor.
69. 178042 2:58 - 3:01
    Daha önceki kariyerimden epey farklı,
70. 180542 3:01 - 3:03
    dağcılıktan bahsediyorum,
    açık alanlardasınız,
71. 183208 3:03 - 3:05
    rüzgâr şiddetli ve hava çok soğuk.
72. 185042 3:05 - 3:07
    Bu tam tersi, çok daha teknik.
73. 187292 3:07 - 3:10
    Bu daha çok kullandığınız
    aletlerdeki hassasiyetle
74. 189917 3:10 - 3:12
    ve çıkabilecek sorunları çözmekle alakalı.
75. 192167 3:12 - 3:15
    Ama denizaltında bir şey
    gerçekten ters giderse
76. 194750 3:15 - 3:16
    bunu bilemezsiniz.
77. 196167 3:16 - 3:17
    (Gülme sesleri)

    ¶

78. 197500 3:18 - 3:20
    DB: Yani sızıntılardan
    korktuğunu söylüyorsun.

    ¶

79. 200000 3:20 - 3:23
    VV: Sızıntılar iyi değil
    ama eğer olan şey bir sızıntıysa

    ¶

80. 202875 3:23 - 3:25
    o kadar kötü değil
    çünkü o kadar kötü olsaydı
81. 205083 3:25 - 3:27
    yine bilemezdiniz. Ama --
82. 206833 3:27 - 3:30
    Ateş çıkması da pek iyi bir şey değil
83. 209708 3:30 - 3:32
    ama gerçekten çok güvenli bir denizaltı.
84. 211792 3:32 - 3:34
    Söylemek isterim ki hayatımda
    çok fazla şeye güvenmem
85. 214292 3:34 - 3:36
    ama titanyuma güvenirim, matematiğe,
86. 216125 3:36 - 3:38
    sonlu eleman analizine güvenirim
87. 218208 3:38 - 3:40
    ki bunlar sayesinde
88. 219542 3:40 - 3:44
    bu gibi şeylerin olağanüstü basınç
    ve koşulları dayanıklılığını görüyorsunuz.
89. 223792 3:44 - 3:47
    DB: Ve bu küre kusursuz işlendi, değil mi?

    ¶

90. 226958 3:47 - 3:49
    Gerçekten eşsiz bir gemi.
91. 228958 3:49 - 3:50
    VV: Zor olan aslında oydu --

    ¶

92. 230458 3:50 - 3:55
    Makinenin %99'u kadar benzeyen bir
    titanyum küresi yapmak.
93. 235430 3:55 - 3:57
    Titanyum, çalışılması zor bir metal
94. 237173 3:57 - 3:59
    çoğu kişi nasıl çalışılacağını anlayamadı
95. 239167 3:59 - 4:01
    ama biz çok şanslıydık.
96. 240542 4:01 - 4:04
    Olağanüstü ekibimiz
    neredeyse kusursuz küreyi yapabildi
97. 243667 4:04 - 4:06
    ki bir şeyi basınca tabi tuttuğunuzda
98. 246125 4:06 - 4:08
    en güçlü geometriyi elde edebilirsiniz.
99. 248208 4:08 - 4:11
    Denizaltıya girdiğimde
    ve o kapak kapandığında
100. 250625 4:11 - 4:13
     aşağı inip
     yukarı geri çıkacağımdan eminim.
101. 252725 4:13 - 4:16
     DB: Bu da iki kez kontrol ettiğiniz şey
     kapağın kapalı olması.

     ¶

102. 255697 4:16 - 4:18
     VV: Denizaltıyla dalmanın
     sadece iki kuralı var.

     ¶

103. 257971 4:18 - 4:20
     Birincisi kapağı güvenli kapamak.
     
104. 259698 4:20 - 4:22
     İkincisi ise birinci kuralı tekrar etmek.
105. 262858 4:23 - 4:26
     DB: Tamam o zaman,
     Atlantik Okyanusu: Tamam.

     ¶

106. 266625 4:27 - 4:28
     Güney Okyanusu: Tamam.
107. 268417 4:28 - 4:31
     VV: Daha önce kimse
     Güney Okyanusu'na dalmadı.

     ¶

108. 270917 4:31 - 4:32
     Sebebini biliyorum.
109. 272250 4:32 - 4:34
     Koşulların orada çok zor.
110. 273667 4:34 - 4:35
     Hava çok kötü.
111. 275000 4:35 - 4:37
     Çarpışma kelimesi akla geliyor.
112. 277250 4:37 - 4:39
     Ama evet, oraya daldık.
113. 279125 4:39 - 4:41
     Bittiğine sevindim.
     DB: Evet --

     ¶

114. 280667 4:41 - 4:42
     VV: Teşekkürler

     ¶

115. 282042 4:42 - 4:43
     (Alkışlar)

     ¶

116. 283208 4:43 - 4:45
     DB: Yarışıyor gibisiniz.

     ¶

117. 285125 4:45 - 4:48
     Şimdi de Kelly'nin bahsettiği
     Hint Okyanusu.
118. 287583 4:48 - 4:49
     VV: Evet, o üç hafta önceydi.

     ¶

119. 289333 4:49 - 4:52
     Gizemi çözme konusunda şanslıydık.
120. 291958 4:52 - 4:54
     Biri üç hafta önce bana şunu sorsaydı,
121. 293917 4:54 - 4:56
     "Hint Okyanusu'nun en derin
     noktası neresi?"
122. 296375 4:56 - 4:58
     bunu kimse cevaplayamazdı.
123. 297667 4:58 - 4:59
     İki aday vardı.
124. 299000 4:59 - 5:02
     Biri Batı Avustralya,
     diğeri ise Java Trench.
125. 301667 5:02 - 5:04
     Çok iyi bir sonarı olan
     harika bir gemimiz var.
126. 304125 5:04 - 5:05
     İkisini de işaretledik.
127. 305417 5:05 - 5:08
     Keşif araçlarını aşağı gönderdik
     ve doğruladık.
128. 307708 5:08 - 5:10
     Aslında Java Trench'in orta bölgesinde,
129. 310333 5:10 - 5:12
     ki kimse orada olduğunu düşünmemişti.
130. 312167 5:12 - 5:15
     Aslında büyük dalışlarımızdan
     birini her gerçekleştirdiğimizde
131. 315086 5:15 - 5:17
     Vikipedi'ye girip değiştirmek
     zorunda kalıyoruz.
132. 317349 5:17 - 5:19
     Çünkü tamamen yanlış.

     ¶

133. 318861 5:19 - 5:20
     (Gülme sesleri)
134. 320333 5:20 - 5:23
     DB: Muhtemelen oraya dalmak

     ¶

135. 322673 5:23 - 5:26
     orada harcayabildiğiniz zamandan
     daha çok vakit alıyor değil mi?
136. 325708 5:26 - 5:29
     VV: Hayır, aslında bayağı
     vakit geçiriyoruz.

     ¶

137. 328625 5:29 - 5:31
     Kabinde dört gün yetecek kadar
     oksijen desteğim var.
138. 331500 5:32 - 5:33
     Eğer dört gün boyunca oradaysam
139. 333083 5:33 - 5:36
     ve bir şeyler çok kötü gittiyse
     muhtemelen kullanmayacağım
140. 335917 5:36 - 5:39
     ama okyanusun en derinine inmek
     genelde üç saat civarı sürüyor
141. 339000 5:39 - 5:41
     ve sonra genelde 3 veya 4 saat
     aşağıda kalıyoruz
142. 341333 5:41 - 5:43
     ve sonra üç saat de yukarı.
143. 342917 5:43 - 5:45
     Yani orada 10-11 saatten fazla
     kalmak istemezsiniz.
144. 345296 5:45 - 5:47
     Dar gelmeye başlayabiliyor.
145. 346605 5:47 - 5:49
     DB: Tamam, o zaman işte
     Hint Okyanusu'nun dibi

     ¶

146. 348831 5:49 - 5:53
     ve bu senin dışında başka kimsenin
     görmediği bir şey.
147. 353875 5:54 - 5:57
     VV: Bu fotoğraf aslında
     keşif araçlarımızdan birinin.

     ¶

148. 357303 5:57 - 6:01
     Sağ altta güçlü bir assfish
     görebilirsiniz --
149. 360875 6:01 - 6:02
     gerçekten adı böyle.
150. 362500 6:03 - 6:04
     (Gülme sesleri)

     ¶

151. 363542 6:04 - 6:07
     Ama sol tarafta daha önce görülmemiş
     bir canlıyı görebilirsiniz.

     ¶

152. 366958 6:07 - 6:10
     Bu aslında dikenli ascedian denen,
     yer altında yaşayan denizanası

     ¶

153. 370208 6:10 - 6:13
     ve hiçbiri daha önce böyle görünmemişti.
154. 372667 6:13 - 6:15
     Dikenin altında
     küçük bir yavrusu var aslında
155. 375417 6:15 - 6:18
     ve karşıya doğru güzelce kaymıştı.
156. 377583 6:18 - 6:20
     Bugüne kadar gittiğimiz her dalışta,
157. 380083 6:20 - 6:23
     birkaç saat kalsak bile,
158. 382750 6:23 - 6:25
     üç veya dört yeni tür keşfettik
159. 384667 6:25 - 6:28
     çünkü bu yerler milyarlarca yıldır
     görülmemiş yerler
160. 388000 6:28 - 6:31
     bugüne kadar hiç kimse
     aşağı inip onları kayda almadı
161. 391375 6:31 - 6:33
     ya da örnekler almadı.
162. 392667 6:33 - 6:35
     Ve bu bizim için olağanüstü --
163. 394542 6:35 - 6:37
     (Alkışlar)

     ¶

164. 396917 6:37 - 6:38
     Umduğumuz şey --

     ¶

165. 398250 6:38 - 6:42
     görevimizin asıl amacı
     bu aleti inşa etmek.
166. 401625 6:42 - 6:43
     Bu alet bir kapı
167. 403292 6:43 - 6:45
     çünkü bu aletle,
168. 404625 6:45 - 6:47
     daha çoklarını yapabileceğiz
169. 406968 6:47 - 6:49
     ve bilim insanlarını
     binlerce defa daldırıp
170. 409205 6:49 - 6:51
     keşif kapılarını açmalarını
171. 411452 6:51 - 6:55
     ve varlığından bile haberdar olmadığımız
     şeyler bulabilecekler.

     ¶

172. 414727 6:55 - 6:59
     DB: Yani insanlar denizin dibinden çok
     uzaya gittiler.
173. 419412 6:59 - 7:01
     Sen üçünden birisin.
174. 420931 7:01 - 7:03
     Bu sayıyı arttıracaksın.
     Bu şansı vereceksin.
175. 423630 7:04 - 7:06
     VV: Evet, üç kişi
     Pasifik Okyanusu'nun dibine daldı.
176. 426218 7:06 - 7:09
     İki kişiyle 1960'da USS Trieste
177. 429098 7:09 - 7:12
     2012'de Deep Sea Challenger'ı ile
     James Cameron --
178. 431802 7:12 - 7:13
     teşekkürler Jim, güzel denizaltı.
179. 433465 7:13 - 7:15
     Bu 3. jenerasyon bir teknoloji.
180. 435425 7:15 - 7:18
     Sadece aşağı inmeyi değil,
     aslında iki hafta içinde
181. 438003 7:18 - 7:20
     birkaç kez dalıp çıkmayı deneyeceğiz
182. 439773 7:20 - 7:21
     ki bu daha hiç denenmedi.
183. 442208 7:22 - 7:25
     Eğer bunu yapabilirsek
     teknolojiyi kanıtlamış olacağız
184. 444868 7:25 - 7:27
     ve o kapı açılmakla kalmayacak,
     hep açık kalacak.
185. 447310 7:27 - 7:29
     (Alkışlar)
186. 450794 7:31 - 7:32
     DB: Harika, bol şans.
187. 451893 7:32 - 7:34
     VV: Çok teşekkürler.
     DB: Ben teşekkür ederim.
188. 454051 7:34 - 7:36
     VV: Hepinize teşekkürler.
189. 455561 7:36 - 7:37
     (Alkışlar)