تیۆرێکی نوێ: مانگ لەکوێیەوە هاتووە؟
-
0:01 - 0:03کەس حەزناکات هەڵە بکات.
-
0:04 - 0:06هەڵەیەکی گەورەم کرد.
-
0:08 - 0:13وێنای بکە ئەوهەڵەیەم کردم
ڕابەری کردم بۆ دۆزینەوە -
0:13 - 0:16کە تێگەیشتنی ئێمەی دەربارەی مانگ
و زەوی گۆڕی. -
0:18 - 0:19زانای زانستی هەسارەم،
-
0:19 - 0:23و تێکشکاندنی هەسارەکان
بەیەکەوە لای من خۆشترین کارە. -
0:23 - 0:24(پێکەنینی بەرز)
-
0:24 - 0:30لە تاقیگە، دەتوانم تەقە لە بەردەکان بکەم
بە بەکارهێنانی تۆپەکان بەم شیوەیە. -
0:31 - 0:32(تەقاندنی تۆپ)
-
0:33 - 0:34(پێکەنینی بەرز)
-
0:34 - 0:38لە تاقیکردنەوەکانم،
دەتوانم دۆخی دژوار دروست بکەم -
0:38 - 0:40لە ماوەی بنیاتنانی هەسارە.
-
0:41 - 0:45لەگەڵ تاقیکردنەوەکانی کۆمپیوتەر، دەتوانم
هەموو هەسارەکان بەیەکەوە بەیەک دادەم -
0:45 - 0:47بۆئەوەی گەوەرەبن،
-
0:47 - 0:48یان دەتوانم وێرانیان بکەم.
-
0:48 - 0:49(پێکەنینی بەرز)
-
0:50 - 0:55دەمەوێت تێبگەم
چۆن زەوی و مانگ دروست دەکرێن -
0:55 - 0:58و بۆچی زەوی زۆرجیاوازە لە
هەسارەکانی تر. -
0:59 - 1:03بیرۆکەیەکی بنچینە بۆ
بنەڕەتی زەوی و مانگ -
1:03 - 1:05"ناسراوابە "تیۆری بەریەککەوتنی زەبەلاح.
-
1:06 - 1:09تیۆرەکە دەڵێت کەوا بەشێک لە مەریخ
بەر زەوی کەووتوە -
1:09 - 1:15و مانگ پێکهاتوە لە
ئەڵقەیەکی پاشماوە لە دەورووبەری هەسارەکە. -
1:16 - 1:19تیۆرەکە دەتوانێ زۆر شت ڕوون دەکاتەوە
دەربارەی مانگ، -
1:19 - 1:21بەڵام لاوازییەکی گەورەی هەیە:
-
1:22 - 1:27پێشبینی دەکرێت مانگ لە هەسارەیەکی
گەورەی وەک مەریخەوە دروست کرابێت. -
1:27 - 1:30کەواتە زەوی و مانگ لە
مادەی جیاواز دروست بوون. -
1:31 - 1:32بەڵام ئەوە نییە کە ئێمە دەیبینین.
-
1:33 - 1:37زەوی و مانگ
لە ڕاستیدا دووانەیەکی وەک یەکن. -
1:38 - 1:43نهێنی بۆماوەیی هەسارەکان.
لە توخمەکانی ئیزۆتۆپس نووسراوە. -
1:43 - 1:45زەوی و مانگ
ئیزۆتۆپسیان وەک یەکە. -
1:46 - 1:50کەواتە گەیشتین بەوەی زەوی و مانگ
لە یەک توخم و مادە دروست کراون. -
1:51 - 1:55بە دڵنیاییەوە نامۆیە کەوا زەوی و
مانگ دووانە بن. -
1:55 - 1:58گشت هەسارەکان لە مادە
جیاوازەکان دروست بووین. -
1:58 - 2:00کەواتە ئیزۆتۆپسی جیاوازیان هەیە،
-
2:00 - 2:02هەموویان خاوەنی نهێنی بۆماوەین.
-
2:03 - 2:07تەنی هەسارەکان
هەمان پەیوەندی بۆماوەیان نییە. -
2:08 - 2:10تەنها زەوی و مانگ دووانەنن.
-
2:12 - 2:14کاتێک دەستمکرد بە کارکردن
لە بنچینەیی مانگ، -
2:14 - 2:18هەندێ زانا دەیانویست هەموو بیرۆکەی
بەریەک کەوتنی زبەلاح ڕەتبکەنەوە. -
2:18 - 2:22نەیاندەتوانی وێنایی ئەوە بکەن کە
ئەم بیرۆکەیە پەیوەندی نێوان -
2:22 - 2:24زەوی و مانگ شیدەکاتەوە.
-
2:25 - 2:27هاوڵماندا بۆ دۆزینەوەی بیرۆکەیەکی نوێ.
-
2:28 - 2:31کێشەکە ئەوەبوو
هیچ بیرۆکەی باشترنەبوو. -
2:32 - 2:35هەموو بیرۆکەکانی تر
تەنها هەڵەیەکی گەورەتریان هەبوو. -
2:36 - 2:40هەوڵمان بۆ ڕزگار کردنی
تیۆری بەریەککەوتنی زەبەلاح دەدا. -
2:41 - 2:46زانایەکی گەنج لە گروپەکەم پێشنیاریکرد
کەوا هەوڵ بۆ گۆڕینی خولانەوەی -
2:46 - 2:48بەریەک کەوتنی
زەبەلاح بدەین. -
2:48 - 2:52لەوانەیە بە خێراترکردنی خولانەوی زەوی
بتوانین ماددەی زیاتری تێکەڵ بکەین -
2:52 - 2:54و مانگ ڕوونبکەینەوە.
-
2:55 - 2:57قەبارەی ئیمپاکتەری مەریخ هەڵبژێردرا
-
2:57 - 2:59چونکە دەتوانێ مانگ دروستبکات
-
2:59 - 3:02و وابکات ڕۆژەکانی زەوی درێژ بکات.
-
3:03 - 3:06خەڵک بەدڵنیاییەوە ئەم
نموونەیان زۆر بە دڵ بوو. -
3:06 - 3:10چی دەبێت گەرهەندێک شتیتر لە دیاریکردنی
درێژی ڕۆژەکانی زەوی ڕۆڵیان هەبێت؟ -
3:10 - 3:15پاشان لەوانەوە زۆرئەگەریتری بەریەککەوتنی.
زەبەلاحەکان کەوا بتوانێت مانگ دروست بکات. -
3:16 - 3:19بە پەرۆش بووم تا بزانم چی ڕوودەدات.
-
3:19 - 3:24هاوڵم دەدا هەمان کار بکەم
خێراتر خولانەوەی بەریەککەوتنی زابەلاحەکان -
3:24 - 3:26و تێگەیشتم کە دروستکردنی
-
3:26 - 3:30دیسک لە هەمان ماددە تێکەڵ
کراوەکانی هەسارەکان مەحاڵ نییە. -
3:31 - 3:33سەرمان سورمابوو.
-
3:33 - 3:36لەوانەیە ئەمە ئەو ڕێگەیە بێت.
بۆ ئەوەی مانگ ڕوونبکاتەوە -
3:37 - 3:42کێشەیەکیتر هەیە، بۆمان دەرکەوت
ئەمە بە کەڵک نایەت. -
3:42 - 3:45زۆربەی کات دیسک لە هەسارە جیاوازە،
-
3:45 - 3:48پێدەچێت بنیاتنانی مانگەکەی
ئێمە بەم ڕێگەیە -
3:48 - 3:51دەبێت پێشهاتێکی گەردووناسی،
-
3:52 - 3:55قبوڵ کردنی ئەم بیرۆکەیە بۆ
هەموو کەسێک قورس بوو -
3:55 - 3:59کەوا پەیوەندیە تایبەتیەکەی مانگ
و زەوی هەڕەمەکی بوو. -
4:01 - 4:04تیۆری بەریەک کەوتنی زەبەلاح
هێشتا لە ناو کێشە دایە، -
4:05 - 4:08هێشتا هەوڵ دەدەین تا ڕێگەیەک بدۆزینەوە
بۆ دروست کردنی مانگ. -
4:10 - 4:14دواتر ڕۆژەکە هات
کاتێک هەستمکرد هەڵەم کردووە. -
4:15 - 4:20من و خوێنکارێکم سەرنجمان لە خێرایی
خولانەوە بەریەککەوتنی زابەلاحەکان دا. -
4:20 - 4:23لەو ڕۆژە، لەڕاستیدا بیرمان
لە مانگ نەکردبووە و، -
4:23 - 4:25لێکۆڵێنەوەمان
لە هەسارەکە دەکرد. -
4:25 - 4:27هەسارەکە گەرم دەبوو
و لەلایەکیترەوە دەبووە هەڵم -
4:27 - 4:30لەو وزەی بەریەک کەوتنە.
-
4:31 - 4:33بەڵام داتاکە وەک هەسارەکە نەبوو.
-
4:34 - 4:35زۆر سەیربوو.
-
4:35 - 4:38هەسارەکە بە نامۆی بەوە بەدیسک بەسترابوو.
-
4:39 - 4:42هەستم بە دڵخۆشی کرد
-
4:42 - 4:46کاتێک شتێک بەدڵنیاییەوە هەڵەیە
لەوانەیە شتێک بەدڵنیاییەوە سەرنجڕاکێش بێت. -
4:48 - 4:49هەموو لێکدانەوەکانم،
-
4:49 - 4:52پێم وابوو کەوا هەسارە لەگەڵ.
دیسک جیاکراوە لە دەورووبەریەتی -
4:52 - 4:55بە وریاییەوە هەڵسەنگاندنم بۆ
دیسک و تاقیکردنەوەکەمان دەکرد -
4:55 - 4:57چری بەرکەوتن دەتوانێ مانگ دروست بکات.
-
4:59 - 5:01بەڵام چیتر بەسادەیی لێی مەڕوانن.
-
5:04 - 5:07ئێمە هەڵەمان کردبوو
کە پێمان وابوو -
5:07 - 5:11هەسارە هەمێشە
وەک هەسارەی ڕەفتار دەکات. -
5:12 - 5:19لەو ڕۆژەوە زانیم کەوا بەریەککەوتنی زەبەلاح
شتێکی تەواو نوێ دروست دەکات. -
5:21 - 5:23پێشتر ساتە پڕ جۆشەکانم ئەزموون کردبوو.
-
5:24 - 5:25ئەمە یەکێک نەبوو لە ئەوان.
-
5:25 - 5:26(پێکەنینی بەرز)
-
5:26 - 5:29بەدڵنیاییەوە نەمدەزانی چی ڕوودەدات.
-
5:30 - 5:32پرۆژەیەکی نوێی نامۆم لەبەر دەست بوو
-
5:32 - 5:35ڕووبەڕووی سەختی دەبوومەوە
لە تێگەیشتنیدا. -
5:36 - 5:39چی دەکەن کاتێک ڕووبەڕوو
لەگەڵ شتێکی نەزانراو دەبنەوە؟ -
5:40 - 5:42تەنانەت چۆن دەست پێدەکەیت؟
-
5:43 - 5:45پرسیاری هەموو شتێکمان کرد:
-
5:45 - 5:47هەسارە چییە؟
-
5:47 - 5:49کەتێک هەسارەیەک چیتر
هەسەرەیەک نییە؟ -
5:49 - 5:52کارمان کرد لەگەڵ بیرۆکە نوێیەکان.
-
5:53 - 5:55پێویستی کرد ڕزگاربین لە
شێوازی بیرکردنەوە کۆنەکانمان، -
5:55 - 5:59و گفتەگۆمان کرد، توانیم
هەموو داتاکە وەلاوە بنێم، -
5:59 - 6:01هەموو یاساکانی جیهانی ڕاستی،
-
6:01 - 6:03و مێشکم بۆ گەڕان کردەوە.
-
6:05 - 6:07و بە بنیاتنانی بۆشایەکی ئەقڵی
-
6:08 - 6:10توانیم هەموو بیرۆکەکان تاقی بکەمەوە
-
6:11 - 6:15و بیانگەڕێنمەوە بۆ ناو
جیهانی ڕاستەقینە و تاقیان بکەمەوە، -
6:15 - 6:17توانیم فێربم.
-
6:19 - 6:22و گفتوگۆم کرد، زۆرشت فێربووین.
-
6:23 - 6:26تاقیکردنەوەی تاقیگەکەم کۆکردەوە
لەگەڵ نموونەکانی کۆمپیوتەر -
6:26 - 6:29و بۆم دەرکەوت کە دوای
بەریەککەوتنی زۆربەی زەبەلاحەکان -
6:29 - 6:31زەوی زۆر گەرم دەبێت، هیچ ڕوویەکی نییە.
-
6:31 - 6:35تەنها چینێکی گازی قوڵ
کەوا چڕتر و چڕتر دەبوو لەگەڵ قوڵ بوونەوە. -
6:35 - 6:37زەوی لەوانەیە وەک هەسارەی موشتەری بووبێت.
-
6:37 - 6:39هیچ شوێنیکی نەبێت بۆ وەستان.
-
6:40 - 6:43و ئەوە تانها بەشێک بوو لە کێشەکە.
-
6:43 - 6:46ویستم لە کۆی کێشەکە تێبگەم.
-
6:46 - 6:50نەمدەتوانی دەستەوستان دابنیشم و
هەوڵ نەدەم تا بزانم لە بەریەک کەوتنی -
6:50 - 6:52زەبەلاحەکان چی ڕوودەدات.
-
6:53 - 6:54نزیکی دوو ساڵی خەیاند
-
6:55 - 6:57بۆ لە ناوبردنی بیرۆکە کۆنەکان
-
6:58 - 6:59و بنیاتنانی بیرۆکەی نوێ
-
7:00 - 7:02و تێگەیشتنی داتاکان
-
7:03 - 7:04و تێگەیشتن لە مانگ.
-
7:06 - 7:10جۆرە شتێکی نوێ زانستی گەردووناسیم
دۆزییەوە. -
7:11 - 7:13هەسارە نییە.
-
7:13 - 7:15لە هەسارە دروست کراوە،
-
7:16 - 7:18هەسارەیەک خاوەنی کێشکردنی خۆیەتی
-
7:18 - 7:21ئەوەندە بەهێزە دەتوانێت
پارێزگاری لە شێوەی خڕی خۆی بکات. -
7:21 - 7:23هەمووی بەیەکەوە دەخولانەوە.
-
7:23 - 7:26بووە هۆی ئەوەی خراتر
بخولێتەوە و گەرمتر بێت. -
7:26 - 7:30هێڵی یەکسانی گەورەتر و گەورەتردەبێت
تاوەکو دەگاتە خاڵی لووتکە. -
7:31 - 7:32پاڵپێوەنان بە خاڵی لووتکەی پێشتر.
-
7:32 - 7:36و مادە لە هێڵی یەکسانی
بڵاودەبێتەوە بۆ ناو دیسک. -
7:37 - 7:40ئێستا هەموو یاساکانی هەسارەبوون شکێنران
-
7:40 - 7:43چیتر ناتوانن بەیەکەوە بخولاێنەوە،
-
7:43 - 7:45شێوەکەی بەردەوامی دەگۆڕێت
و گەورەتر و گەورەتر دەبێت: -
7:45 - 7:47هەسارەکە دەبێت بە شتێکی نوێ.
-
7:49 - 7:52دۆزینەوەکەمان ناونا:
-
7:53 - 7:54سینێستیا.
-
7:54 - 7:57ناومان ناوە خواوەندی هێستیا،
-
7:57 - 7:59خواوەندێکی یۆنانە خواوەندی ماڵ و ئاگردان،
-
7:59 - 8:01چونکە بیرمانکردەوە زەوی دەبێتە یەکیان.
-
8:01 - 8:03مەبەستی پاشگرەکە،
"هەموو بە یەکەوە" -
8:03 - 8:06بۆ جەختکردنەوەی پەیوەندی
نێوان هەموو مادەکان. -
8:07 - 8:10سینێستیا ئەو دۆخەیە کە هەموو
هەسارەکان پێی تێپەڕ دەبن -
8:10 - 8:14کاتێک زیاد لە پێویست گەرم دەبێت
و دەخولاێتەوە لە شێوەی خڕۆکە. -
8:16 - 8:18دەتانەوێت سینێستیا ببینن؟
-
8:18 - 8:20(فەرموو)
-
8:22 - 8:25ئەمە نموونەیەکی خەیاڵی بینراوی
سەرەتاییەکانی -
8:26 - 8:30تەمەنی زەویە بەهۆی بەریەککەوتنی
زەبەلاحی پێشتر بەخێرای دەخولێتەوە. -
8:31 - 8:34شێوەکەی شێواوە بەڵام هەسارەکەی
ئێمە دەناسرێتەوە بەهۆی -
8:34 - 8:36ڕێژەی ئاوی سەر ڕوویەکەی.
-
8:37 - 8:41وزەکە لەبەریەک کەوتنی
هەڵمی ڕووی، -
8:41 - 8:42ئاوەکە، بەرگەهەوا ،
-
8:42 - 8:46و هەموو گازەکان بەیەکەوە
تیکەڵ دەکات لە چەند کاتژمێرێکی کەم. -
8:47 - 8:51تێگەیشتین کەوا بەریەک کەوتنی
زۆربەی زەبەلاحەکان سینێستیا درووست دەکات. -
8:52 - 8:55بەڵام دەسوتین، شتەکان دەدرەوشێنەوە
زیاتر ناژین. -
8:55 - 8:58سارد دەبن، گرژدەبن
و دەگۆڕێن بۆ هەسارەکان. -
8:59 - 9:02لەو کاتە بەردی هەسارەکان
وەک زەوی گەشە دەکەن. -
9:02 - 9:05لەوانەیە جارێک یان زیاتر
بگۆڕێن بۆ سینێستیا. -
9:07 - 9:13سینێستیا ڕێگەیەکی نوێی پێبەخشین
بۆ چارەسەرکردنی کێشەی بنەرەتی مانگ. -
9:15 - 9:22پێمان وایە مانگ لە ناو دوکەڵی
سینێستیایەکی گەورە دروست بووە. -
9:22 - 9:25مانگەکە لە بارانی بەردی
تواوە گەشەی کردبوو -
9:25 - 9:28لە چڕکردنەوەی خەستی هەڵمی بەرد.
-
9:29 - 9:31پەیوەندیە تایبەتەکەی مانگ و زەوی
-
9:32 - 9:34بریتیە لە دروست بوونی مانگ لە ناوەخنی زەوی
-
9:34 - 9:36کاتێک زەوی سینێستیا بوو.
-
9:37 - 9:42مانگ بۆ چەند ساڵێک لە
خولگەی سینێستیا دەسوڕێتەوە، -
9:42 - 9:43نادیارە.
-
9:45 - 9:50مانگ لە لایەن سینێستیا دەردەکەوێت و
ساردەبێتەوە و گرژدەبێتەوە -
9:50 - 9:51لەناو خولگەکەی.
-
9:55 - 9:57سینێستیاکە دەگۆڕێت بۆهەسارەی زەوی
-
9:57 - 10:01تانها دوای سارد بوونەوە
بۆ زیاتر لە سەد ساڵ. -
10:03 - 10:05لەتیۆرە نوێیەکەمان،
-
10:05 - 10:08بەریەککەوتنی زەبەلاحە
سینێستیا بنیات دەنێت، -
10:08 - 10:11و سینێستیا دابەش دەبێت
بۆ دوو بەش، -
10:11 - 10:16درووسکردنی ئیزتۆپیکلی
دوانەی زەوی و مانگەکەمان. -
10:17 - 10:21سینێستیا درووست کراوە
بە درێژای گەردوون. -
10:23 - 10:28و تەنها هەست بەوە دەکەین کەوا:
دۆزینەوەیان لە خەیاڵەکانمان -
10:28 - 10:33شتێکی ترم لە دەستداوە
لە هەموو جیهانەکەم؟ -
10:33 - 10:37شتێک لە لایەن گریمانەکانم
شاردراوەتەوە لە بینینم؟ -
10:39 - 10:42جاری داهاتوو سەیری مانگتان کرد،
-
10:42 - 10:43لە بیرتان نەچێت:
-
10:43 - 10:45پێت وایە ئەو شتە دەزانیت
-
10:46 - 10:51لەوانەیە هەلی دۆزینەوە شتێک زۆر
سەرنجراکێش بۆ بڕەخسێت. -
10:53 - 10:58(چەپڵەرێزان)
- Title:
- تیۆرێکی نوێ: مانگ لەکوێیەوە هاتووە؟
- Speaker:
- سارە ت. ستێوارت
- Description:
-
more » « less
زەوی و مانگ دووانەیەکی وەک یەکن، بەتەواوەتی لە هەمان ماددە درووست بوون، بێ گومان ئەمە نامۆیە، چونکە لەو کاتەوە هیچ دوو تەنێکی ئاسمانیتر نییە کە هەمان خەسڵەتی کیمیاوییان هەبێت. هۆکاری ئەم پەیوەندیە تایبەتییە چییە؟ بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە، زانای هەسارەناسی سارا ستیوارت تەنێکی گەردوونی جیاواز دەدۆزێتەوە، سینیستیا، و ڕێگەیەکی نوێی بۆ شیکردنەوەی سەرچاوەی دروست بوونی مانگ دۆزیوەتەوە.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 11:10
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for Where did the moon come from? A new theory | |
|
|
halo fariq approved Kurdish subtitles for Where did the moon come from? A new theory | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for Where did the moon come from? A new theory | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for Where did the moon come from? A new theory | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for Where did the moon come from? A new theory | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for Where did the moon come from? A new theory | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for Where did the moon come from? A new theory | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for Where did the moon come from? A new theory |