Κοίτα ψηλά για αλλαγή

Πόσο συχνά βλέπεις την πραγματική ομορφιά του νυχτερινού ουρανού; Η Υπότροφος του TED Λούσιαν Γουαλκόβιτς δείχνει πώς η φωτορύπανση καταστρέφει την ιδιαίτερη —και συχνά παραμελημένη— εμπειρία του να κοιτάζεις απευθείας μέσα στο σύμπαν.

Ο ουρανός είναι από
τη φύση του δημοκρατικός.

Είναι προσβάσιμος, τουλάχιστον θεωρητικά,
από τον οποιονδήποτε, από οπουδήποτε,

απλώς κοιτάζοντας ψηλά.

Ωστόσο, όπως όλα τα όμορφα
πράγματα γύρω μας,

μας ξεγλυστράει χωρίς
να το αντιλαμβανόμαστε

διότι πραγματικά δεν κοιτάμε καθόλου.

Τι κοιτάμε λοιπόν;

Κοιτάμε το κινητό μας, τον υπολογιστή μας,

κοιτάμε σε κάθε είδους οθόνες.

Ειλικρινά, σπάνια θα μπούμε στον κόπο

να σηκώσουμε το κεφάλι
και να κοιταχτούμε μεταξύ μας,

πόσο μάλλον να πάμε ένα βήμα παραπέρα
και να κοιτάξουμε τον ουρανό.

Υπάρχει η τάση να θεωρούμε ότι
η απώλεια του σκοτεινού νυχτερινού ουρανού

είναι αναπόφευκτο αποτέλεσμα της προόδου,
της αλλαγής, της τεχνολογίας.

Όμως ξέρετε, αυτό δεν είναι αληθές.

Αργότερα θα σας εξηγήσω γιατί.

Πρώτα όμως θα σας πω για την εμπειρία μου
με τον σκοτεινό νυχτερινό ουρανό.

Μέχρι τα 15 μου δεν είχα δει ποτέ έναν
πραγματικά σκοτεινό νυχτερινό ουρανό.

Και ήμουν εδώ στην Αριζόνα.

Ταξίδευα με το αυτοκίνητο,
σταμάτησα κάπου.

Δεν είχα ιδέα για το πού ήμουν,
παρά μόνο σε ποια πολιτεία.

Και κοίταξα ψηλά

και ο ουρανός ήταν απλά γεμάτος
με έναν αδιανόητο αριθμό αστεριών.

Βλέπετε, είμαι από τη Νέα Υόρκη,

και στη Νέα Υόρκη μπορείς να δεις
το φεγγάρι και μερικά αστέρια.

Βέβαια, συνήθως είναι αεροπλάνα
που προσγειώνονται.

(Γέλια)

Όμως δεν υπάρχει κάτι περισσότερο.

Σαν αποτέλεσμα, οι περισσότεροι
συνάδελφοί μου που είναι αστρονόμοι

περνάνε μεγάλο μέρος της νιότης τους
στην αυλή τους κοιτώντας τον ουρανό.

Ποτέ μου δεν είχα τέτοια εμπειρία

κι έτσι είμαι μεγάλη απογοήτευση
στα ταξίδια κατασκήνωσης.

Δεν γνωρίζω πολλούς αστερισμούς.

Αυτούς που ξέρω,
πιθανόν τους ξέρετε κι εσείς.

Ποτέ μου όμως δεν θα ξεχάσω
εκείνη την εμπειρία,

την πρώτη φορά που είδα
τον σκοτεινό νυχτερινό ουρανό.

Έμεινα άναυδη από το πόσα αστέρια υπήρχαν.

Κι αισθάνθηκα μικροσκοπική.

Μετά σκέφτηκα, «Πού ήταν
κρυμμένα όλον αυτόν τον καιρό;

Ποιος μου έκρυβε τον ουρανό;»

Φυσικά, η απάντηση είναι προφανής,
εάν το καλοσκεφτείτε

ή εάν κοιτάξετε αυτήν τη φωτογραφία όπου

στα αριστερά φαίνεται η ίδια γειτονιά
κατά τη διάρκεια διακοπής ρεύματος

σε αντίθεση με μια κανονική βραδιά.

Δεν μπορείτε να δείτε τα αστέρια
εάν τα πνίξετε με φως.

Κοιτάξτε τον πλανήτη μας.

Εδώ φαίνεται από το διάστημα.

Αντίθετα με τα αστέρια που είναι ζεστά και
εκπέμπουν αόρατο φως ώστε να τα βλέπουμε,

αστρονομικά μιλώντας,
ο πλανήτης μας είναι ιδιαίτερα ψυχρός.

Έτσι δεν λάμπει.

Όταν βλέπετε τον πλανήτη μας
να φαίνεται σαν μπλε-πράσινο μάρμαρο

όπως σε αυτήν τη φωτογραφία,

είναι επειδή το φως του ήλιου
αντανακλάται επάνω του,

γι' αυτό και μπορείτε να δείτε
τους ωκεανούς, τα σύννεφα, τη γη.

Έτσι, εάν ο ήλιος δεν φώτιζε τη Γη

δεν θα μπορούσαμε να τη δούμε, σωστά;

Ή μήπως θα μπορούσαμε;

Αυτή είναι η Γη μας το βράδυ,

και πρόκειται για ένα
εντυπωσιακό παράδειγμα

της επίδρασής μας στον πλανήτη
σε παγκόσμια κλίμακα.

Μπορείτε να δείτε το φως να απλώνεται
παντού σε όλον τον κόσμο.

Φυσικά, υπάρχουν τεράστιες εκτάσεις
ωκεανού που είναι ακόμη σκοτεινές,

και σε πολλές υποανάπτυκτες
περιοχές υπάρχει ακόμη σκοτάδι.

Ωστόσο, παρατηρείς ότι πρόκειται
για παγκόσμο φαινόμενο.

Όταν σκεφτόμαστε μέρη με πολλά φώτα,
συνήθως το μυαλό μας πάει

σε ακραία παραδείγματα,
όπως οι Τάιμς Σκουερ, Βέγκας Στριπ.

Όμως αυτό που μας δείχνει η φωτογραφία

είναι ότι δεν είναι μόνο αυτά
τα ακραία παραδείγματα,

είναι οπουδήποτε χρησιμοποιείται
εξωτερικός φωτισμός.

Αυτό καταλήγει να έχει δραματική επίδραση.

Για να καταλάβετε το γιατί,

πρέπει απλά να σκεφτείτε
το σχήμα μιας λάμπας.

Η λάμπα για πρακτικούς λόγους

είναι σχεδόν στρογγυλή.

Αυτό είναι εξαιρετικό για τον αρχικό της
σκοπό να φωτίζει εσωτερικούς χώρους.

Την ανάβετε και το φως διαχέεται παντού.

Μία λάμπα μπορεί να φωτίσει
σχεδόν ολόκληρο το δωμάτιό σου.

Αυτό είναι εξαιρετικό
στους εσωτερικούς χώρους,

όμως στους εξωτερικούς χώρους

το κλασικό σχήμα της λάμπας,

το σχεδόν σφαιρικό
που σκορπίζει το φως παντού,

είναι ιδιαίτερα αναποτελεσματικό.

Όταν βρίσκεσαι έξω, αυτό που σε ενδιαφέρει

είναι να φωτίσεις το έδαφος μπροστά
και το άμεσο περιβάλλον.

Όλο αυτό το φως που διαχέεται
προς τα έξω και προς τα πάνω

δεν φωτίζει ουσιαστικά
την περιοχή γύρω σου.

Αυτό που κάνει είναι
να διαχέει το φως στον ουρανό,

προκαλώντας αυτό που
ονομάζουμε «φωτορύπανση».

Ακόμη κι αν δεν σας αρέσει να κοιτάτε
τ' αστέρια, θα έπρεπε να σας ανησυχεί,

διότι σημαίνει πως το 60-70% της ενέργειας
από τον φωτισμό των εξωτερικών χώρων

ξοδεύεται για να μπλοκάρουμε τα αστέρια.

Όπως ήδη είπα,
είμαι λάτρης της τεχνολογίας.

Προφανώς και τη χρησιμοποιώ
καθημερινά -- είμαι επιστήμονας.

Και υπάρχει αυτή η τάση
να λέμε ότι είναι πρόοδος --

δεν προτείνω φυσικά ότι πρέπει
να αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε κεριά.

Η τεχνολογία μάς επιτρέπει
να έχουμε πρόσβαση στον ουρανό

με τρόπους που αλλιώς θα ήταν αδύνατον.

Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα
είναι φυσικά το Τηλεσκόπιο Χαμπλ.

Το Χαμπλ πήγε στο διάστημα
και στέλνει καθημερινά φωτογραφίες

επιτρέποντάς μας να δούμε πράγματα

που δεν μπορούμε να δούμε με γυμνό μάτι,

με τρόπους πρωτόγνωρους
για την ανθρώπινη ιστορία.

Άλλο παράδειγμα είναι
οι παρουσιάσεις στα πλανητάρια.

Τα τελευταία χρόνια οι παρουσιάσεις αυτές
χρησιμοποιούν υψηλή τεχνολογία

με καταπληκτικές εικόνες,

και, μολονότι δεν προσφέρουν
απευθείας πρόσβαση στον ουρανό,

προσφέρουν τουλάχιστον
γνώσεις για τον ουρανό.

Πράγματι, μπορούμε στο πλανητάριο
να βιώσουμε τον ουρανό

με τρόπο που είναι αδύνατο να τον βιώσουμε

απλώς κοιτώντας στο σκοτάδι.

Όλοι σας έχετε ακούσει για
το Τηλεσκόπιο Χαμπλ και τα πλανητάρια.

Υπάρχουν όμως τρόποι με τους οποίους

η τεχνολογία επιτρέπει τη συμμετοχή
των ανθρώπων στην εμπειρία του ουρανού,

τους οποίους ίσως δεν γνωρίζετε.

Πρόκειται για την «Επιστήμη των Πολιτών».

Σημαίνει ότι μεγάλα ερευνητικά πρότζεκτ
βάζουν τα δεδομένα τους στο διαδίκτυο,

και εκπαιδεύουν καθημερινούς ανθρώπους,
σαν κι εσάς, να ελέγχουν τα δεδομένα

και να συνεισφέρουν στην έρευνα

με το να κάνουν ενδιαφέρουσες
ή απαραίτητες κατηγοριοποιήσεις.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι αυτό
που σας δείχνω εδώ, το «Galaxy Zoo».

Το Galaxy Zoo είναι ένα πρότζεκτ

όπου οι άνθρωποι κάνουν
ένα εικοσάλεπτο -- και λιγότερο -- μάθημα

στο πώς να ελέγχουν
τις εικόνες από γαλαξίες.

Μαθαίνουν πώς να σχολιάζουν τις εικόνες,

και μέσα σε λίγα λεπτά αρχίζουν τη δουλειά

και κάνουν πραγματικά
χρήσιμες κατηγοριοποιήσεις

και ταξινομήσεις αυτών των γαλαξιών.

Είναι εύκολο να αντιληφθούμε

γιατί το Galaxy Zoo μπορεί εύκολα
να προσελκύσει το ενδιαφέρον των ανθρώπων:

έχει όμορφες φωτογραφίες.

Οι γαλαξίες γενικά είναι
ιδιαίτερα ελκυστικοί.

Ωστόσο, υπάρχουν πολλά άλλα
επιστημονικά πρότζεκτ

που έχουν προσελκύσει
το ενδιαφέρον το κόσμου,

τα οποία δεν έχουν τόσο
συγκεκριμένο αντικείμενο,

και δύσκολα θα πιστεύατε
ότι οι άνθρωποι θα ενδιαφέρονταν.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι
το επιστημονικό πρότζεκτ

που ασχολείται με την αποστολή
της οποίας είμαι μέρος

και που ονομάζεται Αποστολή Κέπλερ.

Το Κέπλερ είναι ένα τηλεσκόπιο που ψάχνει
για πλανήτες γύρω από άλλα αστέρια,

μετρώντας το φως αυτών
των αστεριών με μεγάλη ακρίβεια.

Εμείς ψάχνουμε για τις σκιές

που προκαλούνται από τα αστέρια
που μπλοκάρουν μέρος αυτού του φωτός.

Έχουμε ένα σχετικό πρότζεκτ για πολίτες
που ονομάζεται «Κυνηγοί Πλανητών».

Το πρότζεκτ αυτό, όπως το Galaxy Zoo,
σου παρέχει ένα σύντομο μάθημα

και μέσα σε λίγα λεπτά
μπορείτε να αρχίσετε δουλειά.

και κοιτάτε δεδομένα
από την Αποστολή Κέπλερ

και ψάχνετε για πλανήτες.

Η βασική ιδέα είναι ελκυστική σωστά;

Όμως η διαδικασία του κυνηγιού πλανητών
περιλαμβάνει πολλή μελέτη γραφημάτων,

όπως αυτό που σας δείχνω εδώ,
που πρέπει να σχολιασθούν.

Το κάνω αυτό όλη την ημέρα και
ούτε σε εμένα φαίνεται ενδιαφέρον.

Ωστόσο, όχι μόνο υπάρχουν άνθρωποι
που ενδιαφέρονται να το κάνουν αυτό,

αλλά οι Πολίτες Επιστήμονες που
δουλεύουν με τους Κυνηγούς Πλανητών

έχουν πράγματι ανακαλύψει
πλανήτες στα δεδομένα

οι οποίοι διαφορετικά
δεν θα ανακαλύπτονταν ποτέ.

Αυτή είναι μια λίστα συγγραφέων
από την εργασία που δημοσίευσαν

για τον πλανήτη που ανακάλυψαν.

Θα δείτε πως όλοι όσοι συμμετείχαν
συμπεριλαμβάνονται στη λίστα,

που είναι ένας περίεργος συνδυασμός
των πραγματικών ονομάτων τους

και των ονομάτων των λογαριασμών τους.

Αν κοιτάξετε προσεχτικά θα δείτε ότι
για πρώτη φορά αναγνωρίζεται ακαδημαϊκά

η σημασία του Ιρλανδικού καφέ
στη διαδικασία της έρευνας.

(Γέλια)

Δεν θέλω να σας κάνω να πιστέψετε
ότι πρόκειται για άνεργους επιστήμονες

ή κάποια «φυτά» κολλημένα με το θέμα.

Πρόκειται για 60.000 ανθρώπους
που συμμετέχουν σε τέτοια πρότζεκτ

και οι περισσότεροι δεν έχουν
κάποιο τεχνολογικό υπόβαθρο.

Έτσι, αυτό που τραβάει το ενδιαφέρον
είναι η περιέργεια των ανθρώπων

και η επιθυμία τους να λάβουν μέρος
στην επιστημονική ανακαλύψη.

Οι άνθρωποι θέλουν να το κάνουν αυτό.

Όμως όλη αυτή η τεχνολογία

και τα ψηφιακά μέσα με τα οποία
βιώνουμε τον ουρανό

θυμίζουν κάτι όπως το να κοιτάς
ένα ζώο στον ζωολογικό κήπο.

Είναι ένας καλός τρόπος —

όντως το λιοντάρι στο κλουβί
είναι αληθινό,

οι εικόνες από το Χαμπλ είναι πραγματικές,

και μπορείς να έρθεις πιο κοντά σε ένα
λιοντάρι στον ζωολογικό απ' ό,τι στη φύση.

Ωστόσο, λείπει κάτι.

Λείπει η άγρια ομορφιά

του να βιώνεις το ίδιο
πράγμα στην άγρια φύση

χωρίς διαχωριστικό τζάμι.

Η εμπειρία του να κοιτάς ψηλά

και να ξέρεις ότι ο ουρανός
καλύπτει οτιδήποτε ζει

μέσα στο σύμπαν

είναι ιδιαίτερα βαθύ.

Σκεφτείτε το για μια στιγμή.

Είμαστε ο μοναδικός πλανήτης
που γνωρίζουμε ότι έχει ζωή.

Ο ουρανός που βλέπετε είναι
κοινός για όλα τα ζώντα είδη

που γνωρίζουμε ότι υπάρχουν.

Ένα από τα πράγματα που
απολαμβάνω ιδιαίτερα στη δουλειά μου

είναι ότι μου επιτρέπεται να κάνω
ένα βήμα πίσω από την καθημερινότητα

και να δω τη μεγαλύτερη εικόνα,

αυτή η αίσθηση του να ψάχνεις
για πλανήτες μέσα στο σύμπαν

που μπορεί να είναι ίδιοι με εμάς,

πάντα μου θυμίζει πόσο εξαιρετικά
σημαντικό είναι αυτό που έχουμε εδώ.

Ο νυχτερινός ουρανός είναι
σαν ένας φυσικός πόρος,

είναι σαν ένα πάρκο
που μπορείτε να επισκεφτείτε

χωρίς να χρειάζεται
ποτέ να ταξιδέψετε εκεί.

Όμως όπως κάθε φυσικός πόρος,

εάν δεν τον προστατέψουμε,
εάν δεν τον διατηρήσουμε,

θα τον χάσουμε.

Αν σας ενδιαφέρει λοιπόν,

και θέλετε να μάθετε
περισσότερα γι' αυτόν,

σας παροτρύνω να επισκεφθείτε
την ιστοσελίδα darksky.org

και να μάθετε περισσότερα
για τις επιλογές που έχετε

ώστε να προστατέψετε
τον νυχτερινό ουρανό,

διότι ανήκει σε όλους μας,

κι έτσι είναι δικός μας να τον
βιώσουμε όπως εμείς επιθυμούμε.

Όπως επίσης μπορούμε να τον χάσουμε.

Ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)