Jackson Katz: Geweld tegen vrouwen - het is een mannenprobleem

Huiselijk geweld en seksueel misbruik worden vaak 'vrouwenproblemen' genoemd. Maar in deze gedurfde, openhartige talk, maakt Jackson Katz duidelijk dat het juist mannenproblemen zijn - en laat zien hoe geweldplegers vastzitten aan definities van mannelijkheid. Een oproep aan ons allemaal - vrouwen en mannen - om onacceptabel gedrag aan de kaak te stellen en voorop te gaan in verandering.

Ik wil het met jullie hebben

over de veranderende zienswijze

ten opzichte van sekse-gerelateerd geweld.

Seksueel en huiselijk geweld,
relationeel misbruik,

seksuele intimidatie, kindermisbruik.

Al die problemen,
die ik kortweg zal laten vallen

onder 'sekse-gerelateerd geweld',

zijn altijd gezien als een probleem van vrouwen,

waar wat goedwillende mannen
ze in bijstaan,

maar daar ben ik het niet mee eens.

Voor mij zijn het geen vrouwenproblemen,
waar wat goedwillende mannen ze in bijstaan.

Sterker nog, ik beweer dat
het hier gaat om mannenproblemen.

Sterker nog, ik beweer dat
het hier gaat om mannenproblemen.

(Applaus)

Natuurlijk zijn het ook
vrouwenproblemen,

dat geef ik toe,

maar om meerdere redenen
is deze redenering deel van het probleem.

maar om meerdere redenen
is deze redenering deel van het probleem.

Ten eerste geeft het mannen
een excuus om het te negeren...toch?

Veel mannen zijn geneigd om
bij de term 'vrouwenproblemen'

de andere kant op te kijken.
We denken:

ja...maar ik ben een vent.
Dat is voor de meisjes en de vrouwen.

Het gevolg is, dat veel
mannen letterlijk niet verder

dan de eerste zin komen.

Bijna alsof er een chip
in ons brein wordt geactiveerd

en de zenuwbanen onze aandacht
ergens anders heenleiden,

bij het horen van de term 'vrouwenproblemen'.

Dit geldt overigens ook
voor het woord 'sekse.

Veel mensen denken bij het woord 'sekse'

dat het 'vrouwen' betekent.

Daarom denken ze dat sekse-problemen
synoniem zijn met vrouwenproblemen.

Er is wat verwarring over de term sekse.

Ik zal dat illustreren door een analoog voorbeeld.

Laten we het eens hebben over 'ras'.

In de V.S. denken veel mensen
bij het horen van het woord 'ras',

dat er Afro-Amerikaans
mee bedoeld wordt.

Of Latijns-Amerikaans,
Aziatisch-Amerikaans, Indiaans,

Zuid-Aziatisch, Oceanisch enzovoort.

Veel mensen denken bij de term
'seksuele gerichtheid'

aan homoseksueel, lesbisch,
biseksueel.

En veel mensen denken bij het woord 'sekse',

dat het over vrouwen gaat.
In ieder van de gevallen

wordt de dominante groep genegeerd...toch?

Alsof blanke mensen geen
raciale identiteit hebben,

of tot een raciale categorie
of samenstelling behoren.

Alsof heteroseksuelen geen
seksuele gerichtheid hebben.

Alsof mannen niet tot een sekse behoren.

Dit is een van de wijzen
waarop dominante systemen

zich handhaven en reproduceren.
Dat wil zeggen;

de dominante groep hoeft zelden
na te denken over zijn dominantie.

Een van de hoofdkenmerken
van macht en privilege

is namelijk: het niet beoordeeld worden,

het gebrek aan introspectie,
in feite het grotendeels onzichtbaar zijn

in de discussie over zaken

die in de eerste plaats over ons gaan.

Het is ongelooflijk hoe dat werkt

bij huiselijk en seksueel geweld.

Hoe mannen zo massaal buiten
een gesprek zijn gehouden,

waar zij nu juist voornamelijk
het onderwerp van zijn.

waar zij nu juist voornamelijk
het onderwerp van zijn.

Ik zal een oude methode gebruiken

om mijn verhaal te illustreren.

In sommige fundamentele opzichten
ben ik nogal ouderwets.

Ik maak films en werk met hightech,

maar als docent ben ik nog
van de oude stempel.

Ik wil met jullie een oefening doen,

die op het terrein van zinsbouw laat zien

hoe ons denkpatroon,

letterlijk ons taalgebruik,

ervoor zorgt dat mannen buitenspel blijven.

Het gaat hier specifiek om huiselijk geweld,

maar je kunt ook een ander
voorbeeld nemen.

Dit komt uit het werk van de
feministische taalkundige Julia Penelope.

Het begint met een gewone zin:

'John mishandelde Mary'.

Dat is een goede zin.

'John' is het onderwerp,
'mishandelde' is het werkwoord,

'Mary' is het lijdend voorwerp.
Een goede zin...

Nu gaan we naar de tweede zin.

Die zegt hetzelfde,
maar dan in de passieve vorm:

'Mary werd mishandeld door John'.

In één zin is nu
een hele hoop gebeurd.

We zijn van 'John mishandelde Mary'

naar 'Mary werd mishandeld door John' gegaan.

In één zin is onze focus verlegd
van John naar Mary.

Je ziet dat John
aan het eind van de zin zit,

zelfs bijna van onze
psychische kaart is geveegd.

In de derde zin is John verdwenen

en staat er: 'Mary werd mishandeld'.

Nu gaat het alleen over Mary.

Aan John denken we niet eens meer.
De focus is totaal op Mary.

Vroeger zei men 'geslagen'.

Die term is synoniem met 'mishandeld'.

Dus krijgen we: 'Mary werd geslagen'.

Daaruit volgt de laatste zin
in deze rij:

Daaruit volgt de laatste zin
in deze rij:

'Mary is een vrouw die wordt geslagen'.

Mary's identiteit wordt nu dus bepaald
door wat John haar

in eerste instantie heeft aangedaan.

Maar over John wordt
al lang niet meer gesproken.

Degenen die in hun werk te maken hebben
met huiselijk en seksueel geweld,

weten dat slachtoffers
meestal de schuld krijgen.

De persoon die iets is aangedaan,
krijgt de schuld,

in plaats van degene die het deed.

We zeggen: 'Waarom gaan die vrouwen
uit met zulke mannen?

Wat trekt ze aan in die mannen?

Waarom gaan ze steeds weer terug?
Wat had ze aan op dat feest?

Wat stom van haar.
Waarom was ze met die kerels

aan het drinken in die hotelkamer?'.

Het slachtoffer krijgt de schuld
om meerdere redenen.

Eén daarvan is
dat onze cognitieve structuur

zo in elkaar zit, dat we slachtoffers
onbewust de schuld geven.

Vanuit die structuur
stellen we vragen over vrouwen

en over de keuzes die ze maken,
wat ze doen, denken

en hoe ze zich kleden.

Ik zeg niet dat je geen vragen over
vrouwen mag stellen.

Dat is ieders goed recht,

maar laat dit duidelijk zijn:
vragen stellen over Mary

brengt ons niet dichter bij
het voorkomen van geweld.

We moeten andere vragen stellen.

Je snapt waar ik naartoe wil...toch?

De vragen moeten niet over Mary gaan,
maar over John.

Vragen moeten gaan over
waarom John Mary heeft mishandeld.

Waarom huiselijk geweld
nog steeds een groot probleem is,

zowel in de Verenigde Staten
als in de rest van de wereld.

Wat is er aan de hand?

Waarom misbruiken zoveel mannen
- emotioneel, verbaal en anderszins -

de vrouwen, meisjes, mannen en jongens,

waarvan ze zeggen te houden?
Wat is er aan de hand met mannen?

Waarom zijn er zoveel volwassen mannen
die kinderen seksueel misbruiken?

Waarom is dat tegenwoordig over
de hele wereld zo'n probleem?

Waarom is dat tegenwoordig over
de hele wereld zo'n probleem?

Waarom komen er steeds weer
nieuwe schandalen boven water

in gevestigde instituties als
de katholieke kerk,

of de Penn State footballopleiding,

of de Amerikaanse scouting
en ga zo maar door?

En dan de lokale gemeenschappen
overal in het land

en overal ter wereld...toch?
Steeds weer horen we

over het seksueel misbruik van kinderen.

Wat is er aan de hand met mannen?
Waarom zijn er overal in de wereld

zoveel mannen die vrouwen verkrachten?

Waarom zijn er zoveel mannen
die andere mannen verkrachten?

Wat is er aan de hand met mannen?

En wat is dan de rol van de
verschillende maatschappelijke instituten,

die op grote schaal
gelegenheid voor misbruik scheppen.

die op grote schaal
gelegenheid voor misbruik scheppen.

Want het gaat hier niet om
individuele daders.

Het zou naïef zijn om dit
veel diepgaander en systematischer

sociale probleem zo te bezien.

De daders zijn geen monsters

die uit het moeras kruipen,

naar de stad komen om
zich te misdragen

en zich dan weer
in de duisternis terugtrekken.

Dat is een heel naïeve opvatting...toch?

Daders zijn veel normaler

en alledaagser dan dat.

De vraag is dus: wat speelt er in onze
samenleving en in de wereld?

De vraag is dus: wat speelt er in onze
samenleving en in de wereld?

Wat is de rol van de
verschillende instituten

die gelegenheid scheppen
voor misbruik?

Wat is de rol van religieuze
geloofssystemen,

de sportcultuur, de pornografische cultuur,

de familiestructuur, de economie,

ras en etniciteit en de
wisselwerking daartussen?

Hoe werkt dat allemaal?

Als we dan de verbanden gaan leggen

en de belangrijke, grote vragen gaan stellen,

dan kunnen we bekijken
hoe we transformatief kunnen worden.

Oftewel... hoe kunnen we iets veranderen?

Hoe kunnen we de praktijk veranderen,

het socialisatieproces van jongens

en de definities van mannelijkheid
die leiden tot de huidige resultaten?

Dit soort vragen moeten we stellen

en dit soort werk moeten we doen,

maar als we voortdurend gefocust blijven

op wat vrouwen
binnen en buiten relaties doen,

komen we daar niet aan toe.

Ik heb begrepen dat veel vrouwen

die al jarenlang proberen

deze zaken bespreekbaar te maken,

vaak in hun pogingen
worden overschreeuwd.

Ze worden 'mannenhaters' genoemd

en het walgelijk-beledigende

'feminazi's'.

En dat allemaal, om de overbrenger van
het slechte nieuws te straffen.

En dat allemaal, om de overbrenger van
het slechte nieuws te straffen.

Het is gericht aan de vrouwen
die zich durven uitspreken.

Zowel voor zichzelf en andere vrouwen,

als voor mannen en jongens.

Ze moeten zich gedeisd houden,
het bestaande systeem intact laten,

want we houden niet van onruststokers.

We houden er niet van als
aan onze macht wordt getornd.

Je moet gewoon gaan zitten
en je koest houden.

Godzijdank hebben vrouwen dat niet gedaan

en leven we in een wereld

met veel vrouwelijk leiderschap
als tegenwicht.

Maar de kracht van mannen
ligt wel in het feit

dat we soms dingen kunnen zeggen

die vrouwen niet kunnen zeggen.

Of, beter gezegd,
we kunnen dingen in het openbaar zeggen,

die vrouwen vaak niet kunnen zeggen.

Ik geef toe, dat is een probleem.
Het is seksisme.

Maar wel waar.
Dus is een van de dingen

die mijn collega's
en ik altijd tegen mannen zeggen:

er moeten meer mannen komen
die de moed en de kracht hebben

om zich hierover uit te spreken.

Die voor vrouwen opkomen
en niet tegenwerken,

door net te doen alsof het hier gaat om

een 'strijd tussen de seksen'
en meer van die onzin.

We leven allemaal samen
in deze wereld.

Overigens, er is iets
wat me vreselijk stoort

in sommige retoriek
tegen feministen en anderen

die wereldwijd crisisopvang hebben opgezet
voor mishandelde en verkrachte vrouwen.

die wereldwijd crisisopvang hebben opgezet
voor mishandelde en verkrachte vrouwen.

Dat is de bewering
dat ze tegen mannen zouden zijn.

En al die jongens dan,
die diepgaand negatief beïnvloed worden

door wat een volwassen man

hun moeder, henzelf, hun zusjes aandoet?

Wat moeten we met die jongens?

Al die jonge mannen en jongens

die getraumatiseerd zijn
door het geweld van volwassen mannen?

Weet je hoe het zit?
Hetzelfde systeem dat mannen produceert

die vrouwen misbruiken,
produceert ook mannen

die mannen misbruiken.

Laten we het daar
ook maar eens over hebben.

Bij geweld tegen mannen
is de dader meestal een man.

Dat hebben vrouwen
en mannen dus gemeen.

We zijn beiden het slachtoffer
van mannelijk geweld.

Het gaat dus om ons eigen belang,

nog los van het feit
dat de meeste mannen die ik ken,

zeer dierbare
vrouwen en vriendinnen hebben.

In onze familie- en vriendenkring
en ook daarbuiten.

Er zijn dus zoveel redenen voor mannen
om zich uit te spreken.

Lijkt het niet logisch
om het hardop te zeggen?

Het werk dat mijn collega's en ik doen

in de sportcultuur, het Amerikaanse leger
en in scholen,

bestaat uit een nieuwe benadering
van seksueel-geweldspreventie:

de omstander-benadering.

Ik zal de voornaamste punten
daarvan noemen.

Het is namelijk een
grote thematische verschuiving,

hoewel er veel uitzonderingen zijn.

De kern van de zaak is,
om mannen niet meer als dader

en vrouwen niet meer als slachtoffer te zien,

of vrouwen als dader
en mannen als slachtoffer,

of iedere combinatie daarvan,

Ik heb het hier over de 2 sekses,
maar ik weet dat er meer is

dan alleen mannen en vrouwen,
mannelijk en vrouwelijk.

Er zijn vrouwelijke daders

en natuurlijk ook
mannelijke slachtoffers.

Er is een heel spectrum.

Maar in plaats van uit te gaan
van de 2 sekses,

concentreren we ons op onszelf,
op de omstanders.

Een omstander is iedereen
die in een gegeven situatie

geen dader of slachtoffer is.

Dat zijn dus vrienden,
teamgenoten, collega's,

medewerkers, familieleden, iedereen...

die niet een van de 2 direct-betrokkenen
in een misbruiksituatie is,

maar wel via sociale omgeving,
familie, werk, school, enzovoort

relaties hebben met mensen die zich
in een dergelijke situatie

zouden kunnen bevinden.
Wat moeten we doen?

Hoe laten we ons horen?
Hoe spreken we onze vrienden aan?

Hoe ondersteunen we onze vrienden?
En hoe laten we ons horen

bij het constateren van misbruik?

Als het gaat om mannen
en mannencultuur,

moeten mannen die
schuldig zijn aan misbruik,

worden aangesproken
door mannen die dat niet zijn.

En als ik zeg misbruik,
dan bedoel ik niet alleen

mannen die vrouwen slaan.

Als je vriend zijn vriendin mishandelt,

hoef je als man niet op het moment zelf

tussenbeide te komen.

Dat is een naïeve manier
om sociale verandering te creëren.

We willen dat mannen elkaar doorlopend

ter verantwoording roepen.

Bijvoorbeeld, als je als man
met een groep andere mannen

pokert, praat en met elkaar uitgaat
zonder vrouwen erbij,

en iemand zegt iets seksistisch,
neerbuigends

of intimiderends over vrouwen,

dan moet je niet meelachen
of doen alsof je het niet gehoord hebt.

Je moet zeggen:
'Hé, dat is niet grappig.

Weet jij veel, misschien
heb je het wel over mijn zus.

Kun je een grap
over iets anders verzinnen?'

Of: 'Kun je het ergens anders over hebben?

Ik hou niet van dat soort praat.'

Net zoals je mag hopen
dat een blank persoon

die een racistische opmerking maakt,

daarop wordt aangesproken

door een ander blank persoon.

Zo is het ook met heteroseksisme.

Als je als heteroseksueel niet optreedt
tegen intimiderend of beledigend gedrag

tegen mensen van een
andere seksuele gerichtheid,

als je niets zegt wanneer andere
heteroseksuelen dat doen,

is jouw stilzwijgen dan geen

vorm van toestemming
en medeplichtigheid?

De omstander-benadering
geeft mensen gereedschap

om in te grijpen in dat proces.
Om zich uit te spreken

en een cultuur van gelijkgestemden
te scheppen,

waarin mishandeling onacceptabel is.

Niet alleen omdat het strafbaar is,
maar omdat het verkeerd is

en onacceptabel binnen de eigen cultuur.

We moeten toe naar een situatie,
waarin mannen

die zich seksistisch gedragen,
status verliezen.

Wat gebeurt er als jonge mannen en jongens

zich tegenover wie dan ook
seksistisch en intimiderend uitlaten

zich tegenover wie dan ook
seksistisch en intimiderend uitlaten

en als gevolg daarvan status verliezen?

Dan zul je zien dat het misbruik
radicaal vermindert.

Want de gemiddelde dader
is niet ziek of gestoord.

Het is toch in ieder ander
opzicht een gewone vent?

Een van de vele geweldige dingen
die Martin Luther King

in zijn korte leven heeft gezegd, is:

'Wat uiteindelijk het meeste pijn doet

zijn niet de woorden van onze vijanden,

maar is het zwijgen van onze vrienden'.

Wat uiteindelijk het meeste pijn doet,
zijn niet de woorden

van onze vijanden,
maar is het zwijgen van onze vrienden.

Is er door mannen niet
verschrikkelijk hard gezwegen

in deze voortdurende tragedie
van mannelijk geweld

tegen vrouwen en kinderen?

Er is verschrikkelijk hard gezwegen.

Ik wil alleen maar zeggen,
dat we dat zwijgen moeten doorbreken

en dat we daar meer mannen voor nodig hebben.

Nu is dat makkelijker gezegd dan gedaan,

want ik zeg dat nu wel,
maar ik zal je vertellen dat het voor mannen

moeilijk is om elkaar
ergens op aan te spreken.

Dat is een van de redenen waarom

een deel van de noodzakelijke
verschuiving van opvattingen

niet alleen bestaat uit het accepteren
dat het hier om mannenproblemen gaat.

Het bestaat ook uit
aandacht voor leiderschap bij mannen.

Want uiteindelijk moet
de verantwoordelijkheid

voor deze problemen niet liggen

bij kleine jongens, tienerjongens

of studenten. Die moet liggen bij
volwassen mannen met macht.

Volwassen mannen met macht
zijn degenen die in staat moeten zijn

om leiding te geven bij deze problemen.

Want de hij of zij die zich binnen
een groep uitspreekt,

mensen aanspreekt en corrigeert,

is eigenlijk een leider.

We hebben op grote schaal
volwassen mannen met macht nodig

die deze problemen prioriteit geven,

maar daar hebben we nog niets
van gezien, of wel?

Enkele jaren geleden was ik op een diner

- ik werk binnen alle afdelingen
van het Amerikaanse leger -

en op dat diner zei een vrouw tegen mij:

- ze vond zichzelf nogal slim, denk ik -

'Hoe lang geeft u nu al
sensitivitytraining bij de marine?'

'Hoe lang geeft u nu al
sensitivitytraining bij de marine?'

Ik zei: 'Met alle respect,

maar ik doe geen
sensitivitytraining bij de marine.

Ik doe een leiderschapsprogramma
bij het Korps Mariniers.'

Ik weet dat mijn reactie
een beetje pompeus was,

maar er is een belangrijk onderscheid.
Ik geloof namelijk niet

dat we behoefte hebben
aan sensitivitytraining.

We hebben leiderschapstraining nodig.

Neem bijvoorbeeld een coach
of manager van een honkbalteam

of voetbalteam
- ik werk ook veel binnen die wereld -

als die een seksistische, homofobische
of racistische opmerking maakt,

zullen er discussies komen

op sportblogs en in sportuitzendingen.

Sommigen zullen zeggen:
'Hij moet op sensitivitytraining.'

En anderen zullen zeggen:
'Hoe kom je erbij?

Dat is allemaal politiek correcte stampij.

Hij heeft gewoon iets stoms gezegd.
Laat toch zitten.'

Mijn mening is, dat hij
geen sensitivitytraining nodig heeft,

maar leiderschapstraining.

Hij is namelijk een slechte leider,

want als je in een samenleving
met seksuele diversiteit,

- Applaus -

met raciale en etnische diversiteit,

dit soort dingen zegt,
faal je in je leiderschap.

Als we dit duidelijk kunnen maken

aan mannen en vrouwen
die een machtspositie hebben

binnen alle niveaus van
geïnstitutionaliseerde autoriteit,

dan gaat er verandering komen

in de grondhouding van mensen.

Ik werk bijvoorbeeld veel
op atletiekopleidingen

van scholen en universiteiten
door heel Noord-Amerika.

We weten toch zoveel over de preventie

van huiselijk en seksueel geweld?

Dan zouden scholen en universiteiten
een verplicht trainingsprogramma moeten hebben

op het gebied van preventie
van huiselijk en seksueel geweld,

voor alle studenten,
coaches en bestuurders,

als onderdeel van
het opvoedkundig proces.

We weten dat we dat
makkelijk kunnen realiseren.

Maar waar ontbreekt het aan?
Aan leiderschap.

Niet het leiderschap van studenten,

maar het leiderschap van de directeur,

de rector, de mensen die de leiding hebben,

die beslissingen nemen over hulpmiddelen

en over prioriteiten
binnen de verschillende instituten.

In de meeste gevallen schiet
het mannelijk leiderschap tekort.

Kijk maar naar Penn State,
de 'moeder aller leermomenten'

op het gebied
van de omstander-benadering.

Er waren in die omgeving zoveel situaties

waarbij mannen in machtsposities
in gebreke bleven

bij het beschermen van kinderen,
in dit geval jongens.

Het is echt niet te geloven,
maar als je je erin verdiept

besef je dat er druk ligt op mannen.

Er zijn beperkingen binnen
de mannencultuur.

Daarom moeten we mannen aanmoedigen

om zich aan die druk te ontworstelen.

Een manier om dat te doen,
is ze te vertellen

dat er heel veel mannen zijn,
die zich hier grote zorgen over maken.

Ik weet dat.

Ik heb gewerkt met tienduizenden,

honderdduizenden mannen,
gedurende vele tientallen jaren.

Beangstigend lang,
als je erover nadenkt.

Maar al maken veel mannen
zich grote zorgen,

dat alleen is niet genoeg.

We hebben meer mannen nodig met het lef,

de moed, kracht en morele integriteit

om ons medeplichtig zwijgen te doorbreken,
elkaar aan te spreken

en vrouwen terzijde te staan
in plaats van ze te bestrijden.

We zijn het vrouwen overigens verplicht,

daarover is geen twijfel.

Maar we zijn het ook
aan onze zonen verplicht

en aan de jonge mannen
die overal ter wereld

opgroeien in situaties
waar ze er niet voor kozen

om een man te zijn in een cultuur die ze verplicht

om een bepaald soort man te zijn.

Hun keus was het niet.

Wij hebben die keus wel
en kunnen dus onze verantwoordelijkheid

ten opzichte van hen nemen.

Ik hoop dat de voorwaartse samenwerking
tussen mannen en vrouwen

het begin van een toekomstige
transformatie zal zijn,

het begin van een toekomstige
transformatie zal zijn,

zodat volgende generaties
niet meer hoeven te lijden onder

de hoeveelheid tragedie
die ons dagelijks ten deel valt.

Het kan beter
en ik weet dat we het kunnen.

Dankjewel. (Applaus)