Patricia Kuhl: haurren dohaina hizkuntzak ikasteko

Patricia Kuhlek aurkikuntza harrigarriak eskaintzen dizkigu haurrek hizkuntzak ikasteko duten moduaren inguruan: estatistikak egiten dituzte inguruko gizakiei entzun eta behar dituzten soinuak aukeratuz. Laborategiko esperimentu itzelek (eta burmuin-eskanerrek) erakusten digute 6 hilabeteko haurrek arrazoimen sofistikatua erabiltzen dutela euren mundua ulertzeko.

Begira iezaiozue haur honi.

Erakartzen zaituztena bere begiak

eta ukitu nahiko zenuketen azal leuna dira.

Baina gaur ikusi ezin den zerbaiti buruz hitz egingo dizuet:

bere burmuin txiki horretan zer gertatzen den argituko dugu.

Neurozientziako tresna modernoek

frogatzen dute hor goian gertatzen dena

ez dela inondik ere batere sinplea.

Eta ikasten ari garenak

argituko digu pixka bat

zer den idazle eta poeta erromantikoek

aipatzen zuten

haurren buruaren "irekitasun zelestiala".

Hemen ikusten duguna

Indiako ama bat da

koro hizkuntzan hizketan,

duela gutxi aurkitutako hizkuntza batean, alegia.

Bere haurrari hitz egiten ari da.

Ama honi

eta koroa hitz egiten duten munduko beste 800 hiztuni

iruditzen zaie euren hizkuntza iraunarazteko

haurrei hizkuntza horretan hitz egin behar dietela.

Eta hori da, hain justu, enigma handiena.

Zergatik ez du, ba, iraungo hizkuntzak

zu eta ni bezalako pertsona helduen artean erabiltzen bada?

Ba, gure burmuinaren kontua da.

Hemen ikusten dugu

hizkuntzak ikasteko aro kritiko bat daukagula.

Grafiko hau ulertzeko aurkitu zuen adina lerro horizontalean.

(Barreak)

Eta bertikalean ikusiko duzue

bigarren hizkuntza bat ikasteko zein gaitasun daukazuen.

Haurtxoak eta haurrak genioak dira

zazpi urte bete artean,

orduan beheraka hasten da sistematikoki.

Pubertaroaren ostean grafikotik kanpo geratzen gara.

Inongo zientzilarik ez du eztabaidatzen kurba hori,

baina mundu osoko laborategiak

hori zergatik gertatzen den argitu nahian dabiltza.

Nire laborategian lehen aro kritikoaren

garapenean jartzen dugu arreta,

haurrak euren hizkuntzako soinuak

identifikatzen ari diren aroan, alegia.

Uste dugu soinuak nola ikasten diren aztertuz gero

hizkuntzaren beste alderdientzat eredu bat lortuko dugula,

eta agian baita

garapen sozial, emozional eta kognitiboak

haurtzaroan izan ditzaketen aro kritikoentzat ere.

Haurrak aztertu ditugu

mundu osoan eta hizkuntza guztietako soinuekin

erabiltzen den teknika baten bidez.

Haurra gurasoen altzoan esertzen da,

eta soinu bat aldatzean burua biratzeko entrenatzen ditugu:

esaterako, "ah"-tik "ee"-ra pasatzean.

Momentu egokian biratzen badira

kaxa beltza argiztatu egiten da

eta hartz panda batek danborra jotzen du.

Sei hilabeteko haurrei ikaragarri gustatzen zaie.

Zer ikasi dugu?

Ba, niri definitzea gustatzen zaidan bezala,

mundu osoko haurrak

"munduko biztanleak" direla.

Edozein hizkuntzetako edozein soinu bereiztu dezakete,

proba edonon eginda ere eta edozein hizkuntza erabilita ere.

Hori harrigarria da, zuk eta nik ezin baitugu horrelakorik egin.

Gu kulturen araberako entzuleak gara.

Gure hizkuntzako soinuak bereizteko gai gara,

baina ez atzerriko hizkuntzetakoak.

Beraz, galdera honako hau da:

noiz pasatzen dira "munduko biztanle" horiek

kulturen araberako entzuleak izatera?

Eta erantzuna: lehen urtebetzea baino lehen.

Hemen ikusten dituzue Tokion eta Estatu Batuetan

egindako burua biratzearen proben emaitzak,

hemen, Seattle-en,

"ra" eta "la" soinuak entzutean,

ingelesez soinu garrantzitsuak dira, baina japonieraz ez.

Sei eta zortzi hilabete arteko haurrak guztiz parekoak dira.

Bi hilabete geroago zerbait harrigarria gertatzen da.

Estatu Batuetako haurrek hobekuntza nabarmena izan dute,

eta Japoniakoek, berriz, askoz emaitza okerragoak.

Baina bi haur-taldeak aurrerago ikasiko duten hizkuntza

barneratzeko prestatzen ari dira.

Hori horrela, galdera zera da:

zer gertazen da bi hilabeteko aro kritiko horretan?

Soinuen garapenerako aro kritikoa da,

baina zer ari da gertatzen burmuinean?

Bi gauza gertatzen dira.

Lehena, haurrak arreta handiz ari zaizkigula entzuten

eta estatistikak ateratzen dituztela

entzuten dutenaren arabera.

Orain, bi ama entzungo ditugu haur-hizkeran hizketan,

haurrei hitz egiteko daukagun hizkuntza unibertsalean.

Lehenengoa ingelesez ari da eta bestea japonieraz.

(Bideoa) Ama ingelesa: Ze politak diren zure begiak,

hain urdinak eta hain handiak!

Ama japoniarra: [japonieraz]

Patricia Kuhl: Hitzak ekoizten diren bitartean,

eta haurrak entzuten ari diren bitartean,

jasotzen duten hizkuntzari buruzko

estatistikak egiten ari dira.

Eta orduan soinuen banaketa handitu egiten da.

Bideoarekin ikusi dugu haurrak sentiberak direla

estatistikekiko, eta japonieraren eta ingelesaren estatistikak

oso-oso ezberdinak direla.

Ingelesez R eta L ugari erabiltzen dira,

soinuen banaketak adierazten digun moduan.

Eta japonieraz banaketa hori guztiz ezberdina da,

japonieraz erdi mailako soinuak hautematen dira,

japoniar R bezala ezagutzen direnak.

Beraz, haurrek hizkuntzaren estatistikak

xurgatzen dituzte

eta horrek burmuina aldarazten diete;

munduko biztanle izatetik kulturen araberako entzule

izatera pasarazten dituzte.

Baina guk, helduok,

ez ditugu estatistika horiek egiten.

Gure garapenaren hasieran sortu genituen

errepresentazioen oroitzapenetan oinarritzen gara.

Hori horrela, hemen ikusten ari garenak

aro kritikoaren moldea aldatu egiten du.

Matematika oinarri hartuta eztabaidatzen ari gara

ea hizkuntzak ikasteko prozesua moteldu egiten den

gure soinuen banaketak egonkortzen direnean.

Eta hiztun elebiduden inguruko galdera ugari sortzen dira.

Elebidunek bi estatistika-multzo dauzkate buruan aldiberean

eta batetik bestera pasatu behar dira

solaskidea nor den kontuan izanda.

Orduan, zera galdetu genion geure buruari:

haurrek egiten al dituzte hizkuntza ezezagunen estatistikak?

Hori frogatzeko, amerikar haurrak,

inoiz beste hizkuntzarik entzun ez dutenak,

mandarina entzuten jarri genituen euren aro kritikoan.

Bagenekien haur elebakarrek

eredu bera jarraitzen dutela Taipein eta Seattle-en

mandarinaren soinuak entzutean.

Sei eta zortzi hilabete artean guztiz berdin jokatzen dute.

Baina bi hilaberen ostean zerbait harrigarria gertatzen da.

Taiwandar haurrak hobetzen ari dira, baina amerikarrak ez.

Orduan haur amerikarrak mandarin hizkuntzarekin

kontaktuan jarri genituen.

Mandarinez hitz egiten duten senideak eduki eta

hilabeterako amerikarren etxera joango balira bezala zen.

Haurrei 12 saiotan hitz egin zitzaien mandarinez.

Horrelako itxura zuen laborategiak:

(Bideoa) Mandarin hiztuna: [mandarinez]

PK: Zer egin diegu haurren burmuin txikiei?

(Barreak)

Kontrol-taldearengana joan behar izan genuen

eta ziurtatu

laborategira bidean ez zutela mandarina ikasi.

Gero haur batzuk ekarri genituen eta ingelesa entzuten jarri.

Eta grafikoan ikus dezakegu ingelesarekiko kontaktuak

ez zuela eraginik izan haurren mandarina hobetzerakoan.

Baina ikusi zer gertatzen zaien

12 sesiotan mandarina entzun duten haurrei.

10 hilabete eta erdiko taiwandar haurrak

bezain ondo moldatzen dira.

Horrekin frogatzen da

haurrek estatistikak egiten dituztela hizkuntza berriekin.

Parean dutena edozer dela ere, estatistikak egingo dituzte.

Baina ikusi nahi genuen

gizakiak zer eragin duen

ikasketa-prozesu horretan.

Horretarako, beste haur-talde bat hartu

eta sesio-kopuru bera eskaini genien, 12 sesio.

Baina hauek, telebistaren aurrean egin zuten.

Eta gero beste batzuek soilik entzumenaren bitartez,

pantailan pelutxezko hartz bati begira egin zuten.

Zer egin diegu euren burmuin txikiei?

Hemen ditugu entzumen-probaren emaitzak:

haurrek ez dute ezer ikasi.

Eta hemen bideoren bidezko probarenak:

hemen ere ezer ez dute ikasi.

Haurrek gizaki bat behar dute

estatistikak egiteko.

Burmuinaren alde sozialak agintzen du

haurrak estatistikak egiten ari direnean.

Burmuinera sartu

eta hori nola gertatzen den ikusi nahi dugu,

bai haurrak telebistaren aurrean daudenean

bai gizakien aurrean daudenean.

Eta, zorionez, tramankulu berri bat daukagu,

magnetoenzefalografia,

eta horrek ahalbidetzen digu azterketa egitea.

Marteko lehorgailu bat dirudi,

baina guztiz segurua da,

ez da inbaditzailea, eta isila da.

Zehaztasun milimetrikoa eskaintzen du

espazioari dagokionez,

eta milisegunduko zehaztasuna dauka

306 SQUIDi esker.

SQUIDak interferentzia kuantikodun

gailu super-eroaleak dira,

eta horien bidez jasotzen ditugu

pentsatzen ari garenean

aldatzen diren eremu magnetikoak.

Munduan lehenak gara

haurrak MEG gailuen bidez grabatzen,

ikasten ari diren bitartean

Begira, hau Emma txikia da,

sei hilabete ditu,

eta hainbat hizkuntza entzuten ari da

belarrietan dituen entzungailuen bitartez.

Ikusten duzue lasai mugi daitekeela.

Burua aztertzen diogu

txanoan txertatutako bolatxoen bidez,

horrela, nahi beste mugi daiteke.

Benetako arrakasta teknikoa da.

Eta zer ikusten dugu horrekin?

Haurraren burmuina ikusten dugu.

Haurrak bere hizkuntzako hitz bat entzuten duenean

entzumen-eremuak argiztatu egiten dira,

eta jarraian baita inguruko eremuak ere,

ziurrenez koherentziari lotuta daudenak.

Burmuineko eremuak bata bestearekin koordinatzen dira,

eta kausalitateak eremu batek

beste eremuak aktibatzea eragiten du.

Urrezko aro aberats batean sartzen ari gara,

non haurren burmuinaren garapenari buruzko

jakintza handia dagoen.

Haurraren burmuina ikusi ahal izango dugu

emozio bat sentitzen duen bitartean,

hitz egiten eta irakurtzen ikasten ari denean,

matematikako problemak ebaztean,

edo ideia bat bururatzen zaion unean.

Eta gai izango gara ikasteko arazoak dituzten haurrei

laguntza eskaintzeko, burmuinaren bidez.

Poetek eta idazleek deskribatzen zuten moduan,

uste dut gai izango garela ikusteko

haurraren burua zein irekia den,

haurraren buruak duen irekitasun miresgarria

norainokoa den.

Haur baten burmuina aztertzean

gizakia izateak zein sekretu gordetzen dituen

argituko dugu,

eta prozesu horrekin agian lortuko dugu

geure burua irekia izatea gauza berriak ikasteko

bizitza guztian zehar.

Eskerrik asko.

(Txaloak)