Return to Video

Halüsinasyonların sebepleri - Elizabeth Cox

  • 0:07 - 0:10
    Rosalie isimli yaşlı bir kadın,
    huzur evinde otururken
  • 0:10 - 0:14
    odası bir anda fırıl fırıl dönen kumaşlar
    ile doldu.
  • 0:14 - 0:16
    Desenli kumaşların arasından
  • 0:16 - 0:17
    hayvanlar,
  • 0:17 - 0:18
    çocuklar
  • 0:18 - 0:20
    ve kostümlü karakterleri seçebiliyordu.
  • 0:20 - 0:23
    Rosalie , gördüğü şeylerin çok detaylı bir
  • 0:23 - 0:28
    halüsinasyon olduğunu bildiği için
    endişelenmişti.
  • 0:28 - 0:30
    İdrak yeteneği gayet iyiydi,
  • 0:30 - 0:35
    ve halüsinasyona yol açabilecek
    bir ilaç almamıştı.
  • 0:35 - 0:40
    En garibi ise, kanlı canlı
    sirk çalışanları odasına dalsa bile
  • 0:40 - 0:42
    onları göremeyecek olmasıydı.
  • 0:42 - 0:44
    Çünkü tamamen kör birisi.
  • 0:44 - 0:48
    Rosalie'nin,bir sorunu var.
    Charles Bonnet Sendromu:
  • 0:48 - 0:52
    Tamamen kör ya da
    zayıf görüş kabiliyeti olan kişilerin
  • 0:52 - 0:55
    birdenbire canlı renklerle
    dolu halüsinasyonlar görmesi.
  • 0:55 - 0:57
    Bu halüsinasyonlar birden belirip,
  • 0:57 - 1:02
    dakikalarca sürebiliyor ve aralıklarla
    yıllar boyu devam edebiliyorlar.
  • 1:02 - 1:05
    Halüsinasyonun oluşup kaybolmasının sebebi
  • 1:05 - 1:09
    ya da neden bazı kişilerde olurken
    bazılarında olmadığı bilinmiyor.
  • 1:09 - 1:13
    Ama fMRI araştırmalarından biliyoruz ki
    halüsinasyonlar, beynimizde
  • 1:13 - 1:16
    hayal kurduğumuzda çalışan yerleri değil
  • 1:16 - 1:20
    görmek için kullanılan yerleri
    harekete geçiriyor.
  • 1:20 - 1:22
    Görme ve duyma gibi
  • 1:22 - 1:24
    diğer halüsinasyon
  • 1:24 - 1:25
    türleri de
  • 1:25 - 1:29
    beyinde aynı bölgeyi,
    sanki gerçekmişçesine, çalıştırıyor.
  • 1:29 - 1:36
    Bu yüzden serebral korteksin halüsinasyon
    oluşumunda etkisi olduğu düşünülüyor.
  • 1:36 - 1:40
    Bu ince gri madde,
    farklı bölgeler ve farklı duyulardan gelen
  • 1:40 - 1:44
    bilgileri işlerken bütün
    serebroyu çevreliyor.
  • 1:44 - 1:47
    Duyuları hiç zarar görmemiş kişilerde bile
  • 1:47 - 1:51
    beyin, algıladığımız dünyayı
    yarım bilgilerden kuruyor.
  • 1:51 - 1:54
    Örneğin; gözümüz optik sinirlerin
    retinanın bir kısmı tarafından
  • 1:54 - 1:57
    bloke edildiği yerlerde kör
    noktalara sahip.
  • 1:57 - 2:01
    Görsel korteks: ışığı,
    görsellere çevirirken
  • 2:01 - 2:06
    kör noktaları,
    çevredeki diğer bilgilerle dolduruyor.
  • 2:06 - 2:10
    Nadiren, küçük bir aksaklık olur
    ama genellikle bunun farkında olmayız.
  • 2:10 - 2:16
    Geçici süreliğine bile olsa görsel korteks
    gözün verilerinden yoksun kaldığında
  • 2:16 - 2:19
    beynimiz uyumlu resimler
    oluşturmaya çalışır.
  • 2:19 - 2:23
    Bu özelliğin sınırları daha belirginleşti.
  • 2:23 - 2:28
    Bu etkili Charles Bonnet Sendromu
    halüsinasyonları sadece bir örnek.
  • 2:28 - 2:31
    Charles Bonnet Sendromu
    sadece önceden görebilen
  • 2:31 - 2:33
    ve sonra görüşünü kaybeden
    insanlarda görülüyor.
  • 2:33 - 2:35
    Doğuştan kör olanlarda görülmediği için;
  • 2:35 - 2:39
    bilim insanları, beynin hatırlanan
    görselleri, yeni görsel veri eksikliğini
  • 2:39 - 2:42
    karşılaması için kullandığını düşünüyor.
  • 2:42 - 2:44
    Aynısı diğer duyularımız için de geçerli.
  • 2:44 - 2:48
    İşitme kaybı olanlar genellikle
    müzik ve seslerle,
  • 2:48 - 2:53
    bazen de ahenksiz, kocaman müzik
    guruplarıyla ilgili halüsinasyon görür.
  • 2:53 - 2:55
    Duyu eksikliği haricinde:
  • 2:55 - 2:58
    eğlence için alınan uyuşturucular
    ve tedavisel ilaçlar,
  • 2:58 - 3:01
    epilepsi ve narkolepsi gibi durumlar
  • 3:01 - 3:04
    ve şizofreni gibi psikolojik rahatsızlıklar
  • 3:04 - 3:07
    halüsinasyonun bilinen birkaç sebebi
  • 3:07 - 3:09
    ve hergün daha başkalarını buluyoruz.
  • 3:09 - 3:12
    Belli başlı halüsinasyonların bazıları
  • 3:12 - 3:15
    LSD ve psilosibin gibi
    maddelerle özdeşleştiriliyor.
  • 3:15 - 3:20
    En belirgin etkileri,
    kuru nesnelerin ıslak sanılması
  • 3:20 - 3:23
    ve yüzeylerin nefes aldığı hissi.
  • 3:23 - 3:27
    Yüksek dozda, sanki dünya eriyormuş,
    girdaplara karışıyormuş
  • 3:27 - 3:28
    ya da fraktalımsı
  • 3:28 - 3:31
    desenlerle doluyormuş gibi olabilir.
  • 3:31 - 3:36
    Bulgular gösteriyor ki bu maddeler aynı
    zamanda serebral korteksi de etkiliyor.
  • 3:36 - 3:40
    Her ne kadar görmede
    bozulma,görsel halüsinasyonlara,
  • 3:40 - 3:42
    işitmede kayıp işitsel
    olanlara yol açsa da
  • 3:42 - 3:48
    LSD gibi maddeler bütün duyular
    arasında algısal bozukluğa yol açıyor.
  • 3:48 - 3:53
    Sebebi büyük ihtimalle, beyinde
    korteksteki duyu bölgeleri de dahil
  • 3:53 - 3:57
    geniş bir alandaki algılayıcıları
    aktive etmeleri.
  • 3:57 - 4:01
    LSD ve psilosibin tıpkı beynimizdeki
    serotonin gibi,
  • 4:01 - 4:05
    özellikle bir çeşit serotonin alıcısına
    direkt bağlanarak çalışıyor.
  • 4:05 - 4:09
    Serotoninin beyindeki görevi
    henüz tam anlaşılmamış olsa da
  • 4:09 - 4:11
    gözlerden, burundan,
  • 4:11 - 4:12
    kulaklardan
  • 4:12 - 4:14
    ve diğer duyulardan gelen
  • 4:14 - 4:15
    bilgi bütünlemesinde
  • 4:15 - 4:17
    görev aldığı tahmin ediliyor.
  • 4:17 - 4:21
    Bir teori, LSD ve psilosibinin
    algılayıcılara giden sinyali bozarak
  • 4:21 - 4:25
    halüsinasyona yol açtığı yönünde.
  • 4:25 - 4:28
    Şizofreni sonucu oluşan halüsinasyonlar da
  • 4:28 - 4:33
    LSD ve psilosibinin etkilerine benzer bir
    mekanizma ile ortaya çıkıyor.
  • 4:33 - 4:35
    Şizofreni hastalarının beyninde
  • 4:35 - 4:38
    genelde yüksek seviyede serotonin bulunur.
  • 4:38 - 4:42
    Antipsikotik ilaçlar, LSD ve psilosibinin
    bağlandığı alıcıları
  • 4:42 - 4:48
    bloke ederek şizofreni
    belirtilerini azaltıyor.
  • 4:48 - 4:49
    Bazen de bu ilaçlar,
  • 4:49 - 4:52
    Charles Bonnet Sendromu olan hastaların
  • 4:52 - 4:54
    halüsinasonlarını da azaltabiliyor.
  • 4:54 - 4:57
    Hala halüsinasyonların bütün sebeplerini
  • 4:57 - 5:01
    ve birleşik mekanizmalarını
    anlayabilmiş değiliz.
  • 5:01 - 5:04
    Artık biliyoruz ki,
    halüsinasyonla alakalı deneyimler
  • 5:04 - 5:08
    önceden düşündüğümüzün aksine
    sıradan algıyla daha yakın ilişkili.
  • 5:08 - 5:10
    Halüsinasyonları öğrenmeye
    devam ederek
  • 5:10 - 5:11
    beynimizin; gördüğümüz,
  • 5:11 - 5:14
    duyduğumuz, kokladığımız,
  • 5:14 - 5:14
    dokunduğumuz
  • 5:14 - 5:16
    dünyayı nasıl algıladığı
  • 5:16 - 5:17
    hakkında çok şey öğreneceğiz.
  • 5:17 - 5:18
    Öğrenmeye devam ettikçe,
  • 5:18 - 5:23
    her bireyin kendi algıladığı evreninin
    öznelliği ve bireyselliğinin
  • 5:23 - 5:26
    daha fazla farkında olacağız.
Title:
Halüsinasyonların sebepleri - Elizabeth Cox
Speaker:
Elizabeth Cox
Description:

Charles Bonnet Sendromu, görme engelli insanların capcanlı halüsinasyonlar görmesine yol açabiliyor. fMRI çalışmaları, bu halüsinasyonların beynimizde, gördüğümüzde çalışan (hayal gördüğümüzde çalışan bölgeden farklı) bölgeleri çalıştırdığını gösterdi. Diğer halüsinasyonlar da beyinde aynı bölgelerin aktivasyonunu içeriyor. Neler oluyor? Elizabeth Cox, halüsinasyonların detaylarını inceliyor.

Ders: Elizabeth Cox, yönetmen: Nerdo
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:43

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.