पृथ्वीवरील सजीव सृष्टीच्या निर्मितीचे रहस्य - लुका राईट

पूर्ण धडा पहाण्यसाठीची लिंक: https://ed.ted.com/lessons/the-mysterious-origins-of-life-on-earth-luka-seamus-wright

कोट्यावधी वर्षांपूर्वी जेव्हा पृथ्वी अस्तित्वात आली तेव्हा त्यावरील साधी जैविक संयुगे एकत्रित येऊन अधिक जटिल बनली. ही संयुगे स्वतः पुनरुत्पादन करून वाढू शकली. त्यावेळी पृथ्वीवरील बऱ्याच ठिकाणी ज्वालामुखी उद्रेक होत होता आणि विध्वंसक अशी वातावरण होते. सजीव सृष्टीसाठी अनुकूल अशी परिस्थिती अजिबातच नव्हती. मग, पृथ्वीवर सजीव सृष्टीची निर्मिती झाली तरी कुठे? या व्हिडीओ द्वारे सजीव सृष्टीच्या निर्मितेचे कारण लुका राईट शोधून दाखवितो.

वक्तव्य: लुका राईट, दिग्दर्शन: निक हिलडिच.

कोट्यावधी वर्षांपूर्वी जेव्हा पृथ्वी
अस्तित्वात आली तेव्हा त्यावरील -

- साधी जैविक संयुगे एकत्रित
येऊन अधिक जटिल बनली.

ही संयुगे स्वतः पुनरुत्पादन
करून वाढू शकली.

एवढेच नव्हे तर हीच पृथ्वीवरील
सर्वात पहिली सजीव सृष्टी होती,

आणि त्यांच्यापासूनच उदय झाला
तो कोट्यवधी प्रजातींचा

ज्या आपल्या पृथ्वीवर
वास्तव्य करत आल्या.

आपण आज ज्या वातावरणास सजीव
सृष्टीसाठी अनुकूल असे म्हणतो,

ते वातावरण त्यावेळी
पृथ्वीवर नव्हते.

त्यावेळी पृथ्वीवरील बऱ्याच ठिकाणी
ज्वालामुखी उद्रेक होत होता

आणि अश्या वातावरणामुळे विध्वंसक
परिस्थिती निर्माण झाली होती.

मग, पृथ्वीवर सजीव सृष्टी
सुरू झाली तरी कुठे?

सजीव सृष्टीच्या उत्क्रांतीचा
शोध सुरू करण्याआधी,

कोणत्याही सजीवाच्या मूलभूत गरजा
कोणत्या हे समजणे महत्वाचे आहे.

हायड्रोजन, मिथेन, नायट्रोजन ही
घटके आणि कार्बन डाय ऑक्साईड,

फॉस्फेट, अमोनिया ही संयुगे सजीव
सृष्टीच्या निर्मितीसाठी आवश्यक असतात.

हे घटक एकत्र येण्यासाठी आणि त्यांची
एकमेकांशी प्रतिक्रिया होण्यासाठी

त्यांना विद्रावक पदार्थाची म्हणजेच
पाण्याची आवश्यकता असते.

तसेच त्यांच्या वाढीसाठी
आणि पुनरुत्पादनासाठी,

सर्व सजीवांना
ऊर्जेची गरज असते.

सजीवांचे दोन
प्रकार आहेत:

स्वावलंबी, जसे की वनस्पती, ज्या
स्वतःची ऊर्जा स्वतः तयार करतात,

आणि परावलंबी, जसे की प्राणी,
जे उर्जेसाठी इतर जीवांचे सेवन करतात.

साहजिकच, पहिल्या सजीवाच्या सेवनासाठी
इतर कोणतेही जीव उपलब्ध नव्हते.

याचा अर्थ, पहिला सजीव
स्वावलंबी असला असणार,

जो सूर्यापासून नाहीतर रासायनिक
प्रक्रियांपासून ऊर्जा निर्माण करत असणार.

अश्या या सर्व गरजांची पूर्तता होईल,
अशी ठिकाणे कुठे असावीत?

जमिनीवर किंवा समुद्राच्या
पृष्ठभागाजवळील ठिकाणांवर

सूर्यप्रकाश सहजरित्या
पोहचू शकतो.

परंतु जेव्हा सजीव सृष्टीची सुरुवात
झाली, तेव्हा सूर्याची अतिनील किरणे

सजीव सृष्टीच्या वास्तव्यासाठी
खूपच तीव्र होती.

मग, जेथे या किरणांपासून
संरक्षण मिळेल आणि इतर माध्यमाने

ऊर्जाही मिळेल अशी
परिस्थिती असलेले ठिकाण एकच:

महासागरांच्या तळाशी वाहणाऱ्या धारांची
जलौषणिक छिद्रे. जी, समुद्रपातळीच्या

काही किलोमीटर खोल सम्पूर्ण अंधाराने
आणि पाण्याने झाकलेली आहेत.

ही जलौषणिक छिद्रे म्हणजे पृथ्वीच्या
कवचाला पडलेल्या भेगा आहेत

ज्यांच्यातून समुद्राचे पाणी पृथ्वीच्या
अंतर्भागात प्रवेश करते

व याच छिद्रांतून हे पाणी परत जोराने
बाहेर फेकले जाते तेव्हा या पाण्याचे

तापमान जास्त आणि त्यात साधी रासायनिक
संयुगे आणि क्षार यांचे मिश्रण सुद्धा असते.

त्यावेळी या जलौषणिक
छिद्रांवर असलेल्या

तीव्र रासायनिक थरांमध्ये
ऊर्जा केंद्रित होते.

आता आपण जलौषणिक छिद्रांकडे
नेणारा दुसरा पुरावा बघूया:

हा पुरावा म्हणजे सजीव सृष्टीतील
सर्वांचा शेवटचा पूर्वज - 'लुका'.

'लुका' पृथ्वीवरील सर्वात पहिला जीव नसून,
आतापर्यंत शोध लागलेला शेवटचा जीव आहे.

अजून देखील, लुका प्रत्यक्षात कसा
दिसत असेल हे आपल्याला माहीत नाही.

लुकाचा कोणताही जीवाष्म किंवा जिवंत
लुका नजिकच्या काळात आढळलेला नाही,

परंतु वैज्ञानिकांना आज अस्तित्वात
असलेल्या सजीवांच्या

तिन्ही प्रकारांमध्ये काही सर्वसमान
जनुके आढळलेली आहेत.

ज्या अर्थी ही जनुके सर्व प्रजातींमध्ये
सामायिक आहेत त्याअर्थी,

ही जनुके एका सामान्य पूर्वजाकडून
प्राप्त झाली असावित असे आढळते.

या सामायिक जनुकांपासून असे कळते की,
लुका एका गरम, ऑक्सिजन-मुक्त

अश्या ठिकाणी रासायनिक थरांपासून
ऊर्जा मिळवून जगत होता -

अगदी जलौषणिक
छिद्रांवरील थरांप्रमाणे.

जलौषणिक छिद्रांचे
दोन प्रकार आहेत:

काळा धूर सोडणारी छिद्रे व
पांढरा धूर सोडणारी छिद्रे

काळा धूर सोडणाऱ्या छिद्रातून आम्ल,
कार्बनडाय ऑक्साईड असलेले पाणी,

जे शेकडो अंशांपर्यंत गरम होते,
त्यासोबत सल्फर, लोह, तांबे

आणि जीवनासाठी आवश्यक असलेले
इतर धातू बाहेर फेकले जातात.

पण शास्त्रज्ञ आता मानतात काळा धूर
सोडणारी छिद्रे लुकासाठी अत्यंत गरम होती-

तर आता पांढरा धूर सोडणारी छिद्रे हीच सजीव
सृष्टीच्या निर्मितीची अव्वल उमेदवार आहेत.

पांढरा धूर सोडणाऱ्या छिद्रांत,

मध्य अटलांटिक रांगेवरील जलौषणिक
छिद्रांच्या क्षेत्र म्हणजेच 'लॉस्ट सिटी'

हे सजीव सृष्टीच्या निर्मितीसाठी
सर्वात अनुकूल आहेत.

येथे बाहेर फेकले जाणारे समुद्राचे पाणी
अत्यंत अल्कधर्मी व कार्बनडायऑक्सिड नसलेले,

परंतु मिथेनने समृद्ध व अनुकूल
तापमान असलेले आहे.

जवळील काळा धूर सोडणाऱ्या छिद्रांनी लॉस्ट
सिटीतील सजीव सृष्टीच्या निर्मितीसाठीची

कार्बनडाय ऑक्साईडची
कमी भरून काढली असावी,

ज्यामुळे पहिल्या सजीवाला गरज
असलेले सर्व घटक दिले गेले,

जे आज पृथ्वीवर असणाऱ्या अविश्वसनीय
जैवविविधतेच्या रूपाने उत्सर्जित झाले.