Neden Afrika yeniden bilgi merkezi olmalı?

Dünyanın en büyük su kütlelerine sahip olan Afrika nasıl olur da su krizi yaşayabilir? Yaşayamaz diyor Olúfẹ́mi Táíwò -- Afrika bilgi krizi yaşıyor. Táíwò, su ve yiyecek gibi önemli konularda bilgi eksikliğinin Afrika'nın mevcut durumu ile refah dolu geleceği arasında durduğunu söylemektedir. Bu etkili konuşmada, Afrika'yı kıtada bilgi üretimini ödüllendirmeye ve insanlığın bilgi merkezi konumunu geri kazanmaya çağırıyor.

Afrika'nın çok uzun zamandır
yoksulluk ve sıkıntı çeken halklarının

şu anki hâli ile refah ve bolluk dolu
bir gelecek arasında ne durmaktadır?

Tek kelime:

bilgi.

Eğer Afrika insanlar için en iyi yaşamı
sunan bir kıta olmak istiyorsa

bir an önce

bir bilgi toplumuna dönüşmelidir.

Ben buna “Afrika'nın
bilgi yükümlülüğü” diyorum.

Üniversitelerimiz,

sivil toplumu, ekonomimizi

ve siyasi kurumlarımızı yürütmek için

insan gücü yetiştirmeye
verdiği önemi azaltmalıdır.

Ağırlıklı olarak bilgi üretimine
adanmış olmalıdırlar.

Toprak ve kayalarımız hakkında
bilgi üretmeyi kendine görev bilen

toprak bilimciler ve jeologlar
tarafından desteklenmeyen

inşaat mühendisleri yetiştirmenin

ne anlamı var?

Hukuk sisteminin dayandığı

düşünsel temellere dair bilgiyi
üreten jüriler olmaksızın

avukatlar yetiştirmenin
ne faydası var?

Bilgiyi aramalıyız.

Bilgi meselesine yaklaşımımız

hiçbir engel tanımaksızın
ve gözümüz başka bir şey görmeksizin

kendimizi çılgınlar gibi
bilgiye adamak olmalı.

Hepimizin bildiği
mevcut problemleri çözmek kadar

ortada bir problem yokken --

özellikle görünür bir problem yokken de

bilgiyi aramalıyız.

Sadece ihtiyaç doğduğunda değil,

sadece insan doğamızın yetersizliği
ile sınırlı olan her şey hakkında

bilinmesi gerekenleri aramak zorundayız.

İhtiyaç duymadığı zamanlarda
bilgi aramayanlar,

ihtiyaç duyduklarında
bilgiye sahip olmayacaklardır.

Günümüzde Afrika'daki
en büyük kriz bilgi krizidir:

Bilginin nasıl üretileceğinin,

nasıl yönetileceğinin

ve nasıl etkin bir şekilde
uygulanacağının krizi.

Mesela Afrika'da su krizi yok.

Suyun, nerede ve ne tür olduğu,

ihtiyaç duyulduğu yerde ve zamanda

nasıl kullanılabilir hâle getirilebileceği
konusunda bir bilgi krizi var.

Nasıl olur da
dünyanın en geniş su kitlelerine

sahip olan bir kıtada --

Nil,

Nijer,

Kongo,

Zambezi

ve Orange Nehirleri--

su krizinin olduğu söylenir?

Üstelik bu nehirlerin bulunduğu

ülkelerde bile .

Ve bu sadece yüzeydeki su.

Biz enerjimizi yanlış krizlerle
savaşarak harcarken

bizimle ilgili bilgiye yatırım yapanlar

Libya'daki yeraltı su kaynaklarından
elde edecekleri suyla

Avrupa'daki susuzluğu nasıl
giderecekleriyle meşgul.

Mesela; çoğu ülkelerimizin,

içilebilir suyu
zengin ya da fakir,

alt tabakadan ve üst tabakadan

köylü ve şehirli

tüm Afrikalıların hayatlarının

rutin bir parçası hâline getirmek için

kullanmadıkları bilgi gibi.

Sefalet tüccarlarının ve
küresel Afrika Çalışmaları

akademik gelişim programı
ve yardımlarıyla destekledikleri

hükûmet, üniversiteler
ve sivil toplumumuzda var olan

özerklikten korkan Afrikalı dalkavuklar

su kaynaklarının dünyadaki dağılımı
söz konusu olduğunda

Afrika'da doğanın ne kadar
cimri olduğuna dair

bize ne söylerlerse kabul ediyoruz.

Şehirleri ve kırsal meskenleri
sondaj kuyularının etrafında

oluşturmaktan memnunuz.

Sondaj kuyuları etrafında
nasıl metropoller oluşturulabilir?

Afrika'da gıda krizi var mı?

Yine, cevap hayır.

Bu da Afrika'nın tarım kaynaklarına,
insanların hayatlarını

daha yaşanabilir kılmak için

neyin, nerede ve nasıl
yetiştirileceğine yönelik

diğer bir bilgi krizi.

Aksi hâlde, coğrafyanın Etiyopya'daki

Nil Nehri'nin kaynağını oraya
yerleştirmesine rağmen susuz olması

ve insanların yaşamak için
suyu olmaması nasıl açıklanabilir?

Aynı coğrafya Kaliforniya'yı
bir çöle yerleştirmiş

ancak orası tam bir tahıl ambarı.

Belli ki farklılık coğrafya değil.

Bilgi.

Kolarado'nun yeraltı su kaynakları

Kaliforniya fıstıklarını yetiştiriyor.

Neden Libya'nın su yataklarıyla

Güney Nijerya'da sorgum yetişmiyor?

Neden Nijerya sadece kendisini değil

dünyayı beslemeyi

arzulamıyor?

Eğer Afrika söylediğimiz kadar fakirse

Birleşik Arap Emirlikleri'nden

Güney Kore'ye birçok ülkeden yabancılar

neden geniş yüz ölçümlü arazilerimizi
satın alıyor?

Yiyecek yetiştirmek için,

coğrafyası çok daha zor yerlerde

yaşayan insanlarını beslemek için mi?

Yeni toprak sahipleri,
ekilebilir araziden

daha fazla kazanç elde etmek için
toprağı sürmeyi düşünmüyor.

Yine, bilgi eksikliğinin
yegâne bir örneği.

19. yüzyılda,

atalarımızın,

kölelikten ve köle ticaretinden
yeni kurtulduğu yıllarda

halkının ve insanlığın geri kalanın

yararına dönüştürmek amacıyla

Kongo Nehirleri'ni keşfediyorlardı.

20. yüzyıldaki varisler

tüm kıtayı aydınlatmak için

Kongo Nehri'nin güçlerini kullanmayı
hayal ediyorlardı.

Şimdi sadece Avrupa'dan gelen
korsan kapitalistler

aynı şeyi yapıyorlar

ama sadece Avrupa ve Güney Afrika'ya
ihracat yapmak için.

Hatta Kongolu’nun bu programdan

yararlanamayacağını bile öne sürüyorlar

çünkü onlara göre, Kongolu topluluklar

onlara elektrik sağlamanın

önemli bir mesele olamayacağı kadar küçük.

Ya çözüm?

Afrika, modern çağın niteliğini tanımlayan

bilgiye dayalı bir toplum olmalı.

Ne bilgiye dayalı bir toplumuz

ne de öyle olma olma yolunda ilerliyoruz.

Afrika ve bilgi üretimi konusunda,

işler her zaman bu yönde değildi.

Eskiden dünya Afrika'ya
entelektüel zenginleşme için giderdi.

O zamanlar bilinen dünyanın her yerinden

o dünya hakkında bilgi arayanları çeken

meşhur öğrenim merkezleri vardı.

O zamanlarda günümüzü etkileyecek ne oldu?

Mesela,

çağımızın ikinci ve dördüncü
yüzyılları arasında Roma eyaleti olan

Afrika’nın yeni yerleşimcilerle
yerliler arasındaki ilişkiyi yönetme şekli

şimdi de çok farklı olmayan
sorunlarla yüzleşmek konusunda

bize bir şeyler öğretebilir.

Ancak üniversitelerimizde
kaç tane klasikler bölümü var?

Bilgiye yatırım yapmadığımız için
şimdilerde insanlar Afrika'ya

entelektüel zenginleşme
yeri olarak değil,

egzotizme olan susuzluklarını
tatmin edecekleri

bir yer olarak geliyorlar.

Ancak son yarım bin yıldır Afrika,

dünyanın geri kalanına

bilgi aktarımı yapıyor.

Avrupa'daki Atlantik-ötesi
köle ticareti ve köleliği,

vücut ticareti olarak yapılan

popüler tanımına bakmaksızın,

Afrikalı beyin ihracatı tarihinin
en radikal ve uzun programlardan biriydi.

Amerikalı köle sahipleri, Afrikalılara
yük hayvanı muamelesi yapmış

onları neredeyse diğer çiftlik hayvanları

veya çiftlikteki araç gereç gibi
kendi malları olarak görmüş

aptal ve iradesiz olduklarını
düşünmüş olabilirler.

Yaptıkları şey işte bu.

Köleleştirilmiş Afrikalılar ise

bilginin vücut bulmuş hâli
olduklarını biliyorlardı.

Demirciler, şairler,

politik danışmanlar, prens ve prensesler

mitologlar, herbalistler,

şeflerdi.

Listenin sonu yok.

Bir örnek verecek olursak,

Güney Amerika'ya

pirinç yetiştirmeyi öğrettiler.

Amerika'nın şimdi takdir edilen
en orijinal medeni unsurlarının

bazılarını oluşturdular.

Bilgilerini hiç ödün vermeden

çoğunluk için kullandılar.

Son yarım bin yıl için,
Afrika köle ticaretine başlayarak

Afrika'da

bilgi üretim sistemlerinin
korkunç sonuçlarıyla birlikte,

aynı anda kıtanın kendisindeki

bilgi aktarım zincirlerini kırarak
beyin ihraç ediyor.

Sonraki nesiller,

atalarının entelektüel üretiminden
mahrum bırakılıyor.

Kendi ihtiyaçlarımızı
karşılamak yerine

dış piyasalar için üretime devam ediyoruz.

Şu anda, Afrika hakkında

en iyi bilginin çoğu
Afrikalılar tarafından üretilse bile

ya orada üretilmiyor

ya da orada bulunmuyor.

Acil ihtiyaçlar ve ilgili çözümlerin
boyunduruğunda olduğumuz için

ne bilmemiz gerektiği söz konusu olduğunda

bizim hakkımızda, bize dair ve bizim için

bilgi üretme sorumluluğunu

başkalarına devretmekten

mutluluk duyuyoruz.

Sahip olduğumuz yer ve konum hakkında
herhangi bir endişe duymadan

bilgi tüketmeye ve yalnızca
bir kısmına sahip olmaya

hiç bu kadar istekli olmamıştık.

Afrika üniversiteleri,

başka yerlerdeki kütüphanelere
elektronik bağlantı kurmaktan

ve dünyanın her yerinden insanların
entelektüel büyüme için

geleceği kütüphaneler inşa etme
hedeflerinden vazgeçmekten çok memnun.

Raflarımızda neyin stoklanması gerektiğine

ve koleksiyonlara erişimin
nasıl belirlenmesi gerektiğine

kimin karar verdiğinin kontrolü,
ortaklarımızın yarı yolda

bırakmayacak sadakatlerine
olan güvene dayanarak yapılır.

Bu değişmek zorunda.

Afrika yeniden bilgi yuvası olmalı.

Bilgi üretmek aslında ekonomiyi büyütür.

Mesela arkeolojik kazıları

ve turizme olan etkisini ele alalım.

Geçmişimizi çözme arzumuz,

özellikle de yazılı kayıtları olmayan
çok eski zamanlar için

arkeoloji ve ilgili disiplinlere
yatırım yapmayı gerektirir,

örneğin paleoantropoloji gibi.

Yine de bilmek istediğimiz
geçmişimiz olmasına rağmen

büsbütün olumlu bir tesadüfle arkeoloji,

küresel insan deneyimine ışık tutabilir

ve kazının asıl nedenlerinin

bir parçası olmayan
ekonomik kazançlar sağlayabilir.

Bilgiyi ve bilgi üretimini
çekici ve ödüllendirici kılmanın

bir yolunu bulmalıyız;
ödüllendirici derken

para kazanma anlamında değil,
bilgiyi peşinde koşmaya değer kılarak

bilgi üreten grupların

ve entelektüellerin varlığını desteklemek,

kıtanın bilgi üretim, dağıtım

ve tüketim odağı

hâline gelmesini sağlamak

ve Afrika'nın sınırları dışında
depolara sahip olmak yerine,

insanların bizden öğrenmek için

sanal alanda bile olsa

yine dünyanın geri kalanından
gelmesini sağlamalıyız.

Bütün bunları insanlığın ortak faydası
adına koruyucu olarak yapıyoruz.

Afrika'da bir bilgi toplumu oluşturmak

bence malzeme ve bilgi alanındaki
çabalarımızla donattığımız

ek yapıtlarla sonsuz zenginleştirerek

farklılığı kutlamanın

ve eş zamanlı olarak

yükseltmenin bir yolu olabilir.

Çok teşekkür ederim.

(Alkışlar)