Bir avuç dolusu balıkçı köyü deniz koruma devrimini nasıl harekete geçirdi

Deniz biyoloğu ve TED Fellow Alasdair Harris okyanusların korunmasında köklü bir yeni yaklaşıma ihtiyacımız olduğunu söylüyor. Bu öngörülü konuşmasında Harris, hem deniz yaşamını yeniden canlandırıp hem de yerel balıkçılığı yeniden kurabilecek şaşırtıcı bir çözüm sunuyor -- okyanuslardan sadece daha azını alarak. Ve diyor ki "Deniz koruma, doğru bir şekilde tasarlandığı takdirde, doğayı korumanın da ötesine geçen kazanımlar elde ettirir."

Ben bir deniz biyoloğuyum.

Sizinle okyanuslardaki
krizleri konuşmak için buradayım

ama bu sefer muhtemelen daha
önce duymadığınız bir mesajla.

Sizlere şunu anlatmak istiyorum.

Eğer okyanusların devamlılığı
sektörel yayın yapan bilim insanlarına

yani benim gibilere bağlı olsaydı

bugün çok daha beter bir
durum içinde olurduk.

Çünkü bir bilim insanı olarak

okyanusları sağlıklı
ve verimli tutmakla ilgili

öğrendiğim en önemli şeyleri

akademik eğitimden öğrenmedim,

dünyanın en fakir ülkelerinde yaşayan
balıkçı adam ve kadınlardan öğrendim.

Bir çevreci olarak en önemli sorunun

"İnsanları nasıl uzak
tutarız?" sorusu değil

onun yerine

"Kıyısal kesimlerde yaşayan insanların
yeterince yiyecekleri olduğundan

nasıl emin oluruz?" olduğunu öğrendim.

Okyanuslar yaşamlarımız için
en ufak damlasına kadar

atmosferimiz, ormanlarımız
ve topraklarımız kadar değerli.

İnanılmaz verimlilikleri sayesinde
balıkçılık, tarımla birlikte

insanlık için yiyecek üretiminin
temel dayanağı olarak sıralanıyor.

Yine de bir şeyler çok kötü ters gitti.

Benim alanımın bile takibine yetişemediği

bir soy tüketimiyle karşı karşıyayz.

Aslında özünde insani
ve insancıl bir kriz.

Bu zamana kadar okyanuslarımıza karşı
en yıkıcı darbeyi

aşırı avlanmayla yapıyoruz.

Her geçen yıl daha sert,
daha derin, daha fazla avlanıyoruz

ve her geçen yıl her zamankinden
daha da az balık kovalıyoruz.

Yine de aşırı avlanma büyük bir çelişki.

Gereksiz, kaçınılabilir
ve tamamıyla tersine çevrilebilir.

Çünkü balıkçılık gezegenimizdeki
en verimli kaynaklardan biridir.

Doğru stratejilerle aşırı avlanmanın
etkilerini tersine çevirebiliriz.

Tabii bunu bu zamana kadar yapmamamız

bana göre insanlığın
en büyük hatalarından biri.

Bu hata dünyanın hiçbir yerinde

Ekvator'un her iki tarafında bulunan
sıcak sulardaki kadar görünür değil.

Tropikler, okyanuslardaki
birçok türe ev sahipliği yapar.

Aynı zamanda hayatları
okyanuslara bağlı olan insanlara da.

Biz bu kıyı balıkçılığına
"küçük ölçekli balıkçılık" diyoruz.

Ama "küçük ölçekli" tanımı

dünyadaki balıkçıların yüzde 90'ından
oluşan bir filo için yanlış bir isim.

Onların balıkçılığı genellikle
büyük endüstriyel balıkçı teknelerinin

sıklıkla fark gözetmeden yaptığı yıkımdan

daha seçici ve sürdürülebilir.

Aslında en büyük faydayı
işte bu insanlar görecek.

Çünkü balıkçılık, niceleri için

devletlerinin onlara
yardım edemediği ülkelerde

onları fakirlikten, açlıktan
ya da zorunlu göçten alıkoyan tek şey.

Tablonun pek iç açıcı
olmadığının farkındayız.

İklim değişikliğinin belirgin olduğu
yerlerde kaynaklar tükeniyor,

okyanuslar ısınıyor, mercanlar
ölüyor ve feci fırtınalar kopuyor.

Trol tekneleri, fabrika gemisi filoları

ve zengin ülkelerden gelen gemiler
açgözlü davranıyor.

Aşırı kırılganlık artık yeni normalimiz.

İlk olarak 20 yıl önce
Madagaskar'da bir adaya

Madagaskar'ın doğal su altı tarihini
kayıt altına almak için gittim.

Keşfettiğim mercan resifleri
karşısında ağzım açık kalmıştı.

Onları nasıl koruyacağım
konusunda da kesindim.

Çünkü bilim bütün cevapları sağlıyordu:

Resif bölgelerini daimi olarak kapat.

Kıyı balıkçılarının
daha az avlanmaları gerekecekti.

Andavadoaka'daki yaşlılara gittim.

Onlara dünyanın en sağlıklı
ve en çeşitli resiflerinin

kaynaklarını yenilemesi
ve bir sığınağa dönüşmesi için

balıkçılığa kapatmaları
gerektiğini önerdim.

Çünkü bilime göre yaklaşık beş yıl sonra

bu sığınaklardaki balık nüfusu,

dışarıdaki balık avlanan bölgeleri bile
yenileyebilecek kadar çok çoğalarak

herkesi daha da zenginleştirebilirdi.

O konuşmanın sonu pek de
hayra alamet olmadı.

(Gülüşmeler)

Madagaskar'ın 27 milyon
nüfusunun dörtte üçü

günde iki dolardan daha azıyla geçiniyor.

Bu hevesli, daha az
balıkçılık yapma girişimimin

hayatta kalmak için
balıkçılık yapan bu insanlara

ne anlam ifade ettiğini
hiç dikkate almamıştım.

Sadece dışarıdan gelen başka bir baskı,
çözümden öte bir kısıtlamaydı.

Üstünde bir sürü Latince türün
olduğu bir listeyi korumak

Resaxx için ne ifade ediyordu?

Torununu okula gönderip
masaya yemek koyabilmek için

her gün balık tutan
Andavadoakalı bir kadın için?

O ilk ret bana korumacılığın,
özünde toplulukların

doğaya olan bağlılıklarından dolayı

yüzleştikleri baskıları
ve gerçekleri anlamak için

bir yolculuk olduğunu öğretti.

Bu fikir daha sonra işim için
kurucu ilke oldu

ve balıkçılığı, kıyısal kesimlerdeki
topluluklarla birlikte yeniden inşa ederek

okyanusların korunmasına yeni bir yaklaşım
getiren bir organizasyona dönüştü.

İşimiz insanlara kulak vermeyle başladı

ve öğrendiklerimiz karşısında büyülendik.

Madagaskar'ın kuru güneyinde

öğrendik ki bir ahtapot türü
köylüler için inanılmaz önemliymiş.

İşte bu olağanüstü ahtapot.

Öğrendik ki artan talep yüzünden
ortalama ömrü azalıyormuş.

Ama aynı zamanda bu hayvanın
inanılmaz kısa bir sürede büyüdüğünü

ve ağırlığını her bir ya da iki ayda bir
ikiye katladığını öğrendik.

Bu bize küçük bir av alanını

sadece birkaç aylığına

neredeyse kabul edilebilir
bir süre balıkçılığa kapatarak

bu topluluğun avlarında
çarpıcı bir artışa yol açacak

bu fikri verdi.

Onlar da böyle düşünmüş olmalı ki

resiflerin küçük bir kısmını
geçici bir süreliğine

ahtapot avına kapatmayı kabul ettiler.

İzinsiz avlanmayı önlemek için

geleneksel bir şifre kullandılar
ve atalarına dua ettiler.

Altı ay sonra o resif
ahtapot avına yeniden açıldığında

hiçbirimiz daha sonra yaşananlara
hazırlıklı değildik.

Avlar tavan yapmıştı.

Adam ve kadınlar hiç kimsenin
yıllardır görmediği kadar fazla

ve büyük ahtapotlarla gelmişlerdi.

Yakındaki kabileler de
bu av patlamasını görünce

seçtikleri bölgeleri kapattılar

ve bu akım yüzlerce millik kıyı kesimi
boyunca saman alevi gibi yayıldı.

Sayılara baktığımızda

ki hatta bazıları dünyadaki
en fakir topluluklardandı,

daha az avlanarak aylar içerisinde
gelirlerini ikiye katladıklarını gördük.

Bir banka hesabı düşünün,

her yıl bakiyenizin yarısını çekiyorsunuz
ve birikimleriniz artmaya devam ediyor.

Dünyada balıkçılıktan daha güvenilir

bir yatırım fırsatı yoktur.

Ama asıl sihir, kârın da ötesine geçmişti.

Çünkü bu topluluklarda
çok daha derin bir değişim yaşanıyordu.

Avların artmasıyla birlikte

Andavadoaka'dan liderler
komşu iki düzine toplulukla

düzinelerce millik devasa bir
koruma bölgesi için iş birliği yaptı.

Zehir balıkçılığını ve sineklikle
balık avlamayı yasakladılar

ve tehdit altındaki mercan resiflerine

ve mangrovların etrafına
daimi barınaklar kurdular.

Hatta aralarında bulunmalarına
benim de şaşırdığım

iki yıl önce bildirdiğim

ama bu koruma girişimimin
şiddetle reddedildiği bölgeler de vardı.

Halkın önderliğinde
bir koruma alanı kurdular.

Sadece birkaç yıl önce
hayal bile edilemeyecek

yerel okyanus idaresi için
demokratik bir sistem.

Bununla da kalmadılar.

Beş yıl içinde devletten
200 milkare bölgeyi yönetmek için

yasal hakları koruma altına aldılar.

Her yere zarar veren trol tekneleri
sulardan tamamen çekildi.

10 yıl sonra hâlâ o sığınakların içindeki
kritik resiflerde iyileşme görüyoruz.

Topluluklar balıkçılık haklarının
daha iyi tanınması

ve sürdürebilirliğin daha adil
ödüllendirilmesi için dilekçeler yazıyor.

Ama bütün bunlar
hikâyenin sadece başlangıcı.

Çünkü bu bir avuç balıkçı köyün
resifleri korumada aktif rol alması

denizlerin korunmasında
binlerce mile yayılan,

yüzlerce hatta binlerce insanı etkileyen

bir devrimin fitilini ateşledi.

Bugün Madagaskar'da yüzlerce bölge
topluluklar tarafından idare ediliyor.

Bu insan haklarının baz alındığı yaklaşımı

küçükten büyüğe
bütün balıkçılığa uyguluyorlar.

Bu akım Doğu Afrika'nın
ve Hint Okyanusu'nun sınırlarını aşarak

adalardan Güneydoğu Asya'ya doğru gidiyor.

Tanzanya'dan Timor-Leste'ye,

Hindistan'dan Endonezya'ya
yine aynı hikâyeyi görüyoruz.

Doğru tasarladığımızda

denizlerin korunması, doğayı korumanın
faydalarının da ötesine geçip

avları arttıran,

bütün bir kıyı kesimi boyunca
sosyal bir değişim sağlayan,

topluluklara öz güven, iş birliği

ve fakirlikle iklim değişikliğinin
yol açtığı haksızlıklarla yüzleşmekte

kararlılık sağlayan bir şeye dönüştü.

Bu akımları tropikler boyunca
harekete geçiren

ve birbirine bağlayan
biri olmaktan gurur duyuyorum.

Bir çevreci olarak öğrendim ki

amacımız sorunu çözecek derecede
kazanmak olmalı,

daha yavaş kaybetmek değil.

Bu küresel fırsatı, balıkçıları yeniden
inşa etmek için değerlendirmeliyiz.

Saha çalışanları topluluklarla bir olmalı,
onları birleştirmeleri

ve harekete geçip birbirlerinden
öğrenmeleri için desteklemeli.

Devletler ve avukatlar, toplulukların
balıkçılığı sürdürmek için

ihtiyacı olan haklarını korumak adına
onların yanında durmalı.

Okyanuslarla ilgili çatışan
bütün fikirlerden ziyade

yerel yiyeceklere ve iş güvenliğine
öncelik vermeliyiz.

Aşırı sermayeye bağlanan endüstriyel
filolara verilen destekler kaldırmalı,

o endüstriyel ve yabancı gemileri

kıyısal sulardan uzak tutmalıyız.

Hedef habitata ya da türe göre korumayı
en uygun hâle getirmek için

topluluklara bilimi getiren
hızlı veri sistemlerine ihtiyacımız var.

Kalkınma ajansları, bağışçılar
ve himaye kuruluşlarının

bu vizyonu gerçekleştirmenin
gerektirdiği acil yatırım için

azimlerini arttırmalarına ihtiyacımız var.

Oraya varmak için de

resiflerin korunmasını,

fakirliğin ve yabancılaştırmanın
sesi olarak değil,

bolluğun ve yetkilendirmenin sesi olarak
yeniden tasarlamalıyız.

Resiflerin korunması hareketi,

yaşamak için sağlıklı sulara ihtiyacı olan
insanlar tarafından yönetilmeli,

gerçekle bağdaşmayan
bilimsel değerler tarafından değil.

Elbette ki aşırı avlanmayı düzeltmek,
okyanusları düzeltmede sadece bir adım.

Küresel ısınmanın,

asitleşmenin ve kirliliğin
etkileri giderek büyüyor.

Ama yine de bu dev bir adım.

Bu hem bizim bugün atabileceğimiz

hem de okyanuslardaki bu felaketlere
etkili bir çözüm arayan diğerlerini de

hırslandıracak bir adım.

Bizim başarımız onların başarısını sağlar.

Eğer hiçbir şey yapmadan öylece oturursak

bu iş yatar.

Bütün bu mücadeleleri
teker teker çözeceğiz.

Çözüm aslında apaçık ortada duran

okyanuslara olan yoğun bağımlılığımızda.

Çünkü küçük ölçekli balıkçılıkta
hiçbir şey küçük değil.

O topluluklar milyonlarca kat güçlü
ve milyarlarca kişiye yiyecek üretiyorlar.

İşte sadece, pastada en çok payı olan

bu çevreci ordu

okyanuslarla aramızı düzeltmek için

küresel çapta bilgi ve erişime sahip.

Onların bunu başarmasına yardım etmemiz
okyanusları hayatta tutmak için

yapabileceğimiz en etkili şey.

Teşekkürler.

(Alkışlar)