Πώς μερικά ψαροχώρια πυροδότησαν μια επανάσταση διατήρησης των θαλασσών

Χρειαζόμαστε μια ριζικά νέα προσέγγιση στη διατήρηση των ωκεανών, λέει ο θαλάσσιος βιολόγος και υπότροφος του TED, Άλασντεαρ Χάρις. Σε μια οραματική ομιλία, ο ίδιος περιγράφει μια εκπληκτική λύση στο πρόβλημα της υπεραλίευσης που θα μπορούσε να αναζωογονήσει τη θαλάσσια ζωή και να ανοικοδομήσει την τοπική αλιεία -- όλα αυτά παίρνοντας λιγότερα από τον ωκεανό. «Όταν τη σχεδιάζουμε σωστά, η θαλάσσια διατήρηση αποκομίζει οφέλη που υπερβαίνουν την προστασία της φύσης», αναφέρει.

Είμαι θαλάσσιος βιολόγος

και είμαι εδώ να σας μιλήσω
για την κρίση στους ωκεανούς μας,

αλλά αυτή τη φορά με ένα μήνυμα
που ίσως δεν έχετε ξανακούσει,

γιατί θέλω να σας πω
ότι αν η επιβίωση των ωκεανών

εξαρτιόταν μόνο
από ανθρώπους σαν και μένα,

επιστήμονες που ασχολούνται
με τις δημοσιεύσεις μελετών,

θα είχαμε ακόμη μεγαλύτερα
προβλήματα από τώρα.

Επειδή, ως επιστήμονας,

τα πιο σημαντικά πράγματα που έχω μάθει

για τη διατήρηση της υγείας
και της παραγωγικότητας των ωκεανών μας

δεν προέρχονται από τους ακαδημαϊκούς,
αλλά από ψαράδες, άνδρες και γυναίκες

που ζουν στις φτωχότερες χώρες του κόσμου.

Έχω μάθει ότι ως οικολόγος,

η πιο σημαντική ερώτηση δεν είναι, «Πώς
θα κρατήσουμε τους ανθρώπους απ' έξω;»

αλλά μάλλον, «Πώς θα εξασφαλίσουμε
ότι οι παράκτιοι λαοί του κόσμου

έχουν αρκετή τροφή;»

Οι ωκεανοί μας είναι το ίδιο
κρίσιμοι για την επιβίωσή μας

όσο και η ατμόσφαιρα,
τα δάση και τα εδάφη μας.

Η εντυπωσιακή παραγωγικότητά τους

κατατάσσει αλιεύματα και αγροκαλλιέργεια

σε στυλοβάτες της παραγωγής
τροφίμων της ανθρωπότητας.

Όμως κάτι έχει πάει πολύ στραβά.

Επιταχύνουμε προς μια επείγουσα
κατάσταση εξαφάνισης ειδών

που η επιστήμη μου μέχρι στιγμής
απέτυχε οικτρά να αντιμετωπίσει.

Στον πυρήνα της, υπάρχει μια πολύ
ανθρώπινη και ανθρωπιστική κρίση.

Το πιο οδυνηρό πλήγμα
που καταφέραμε στους ωκεανούς μας

είναι μέσω της υπεραλίευσης.

Κάθε χρόνο ψαρεύουμε περισσότερο,
βαθύτερα, και όλο και μακρύτερα.

Κάθε χρόνο, κυνηγάμε
όλο και λιγότερα ψάρια.

Όμως η κρίση της υπεραλίευσης
είναι ένα μεγάλο παράδοξο:

περιττό, απόφευκτο και εντελώς αποτρέψιμο,

επειδή τα αλιεύματα είναι
από τους πιο παραγωγικούς πόρους στη Γη.

Με τις κατάλληλες στρατηγικές μπορούμε
να αναστρέψουμε την υπεραλίευση.

Το ότι δεν το 'χουμε κάνει
ακόμα, είναι για μένα

μία από τις μεγαλύτερες
αποτυχίες της ανθρωπότητας.

Πουθενά δεν φαίνεται
τόσο πολύ αυτή η αποτυχία

όσο στα θερμά νερά
και στις δύο πλευρές του ισημερινού.

Οι τροπικές θάλασσες είναι η πατρίδα
των περισσότερων θαλάσσιων ειδών,

και των λαών που η επιβίωσή τους
εξαρτάται από τις θάλασσές μας.

Λέμε αυτούς τους παράκτιους άνδρες
και γυναίκες «αλιείς μικρής κλίμακας»,

αλλά το μικρή κλίμακα είναι λανθασμένο

για έναν στόλο που αποτελεί πάνω
από 90 τοις εκατό των αλιέων του κόσμου.

Η αλιεία τους είναι γενικά
πιο επιλεκτική και πιο βιώσιμη

από την αδιάκριτη καταστροφή

που προκαλείται συχνά από τα μεγάλα
βιομηχανικά αλιευτικά σκάφη.

Αυτοί οι παράκτιοι λαοί κερδίζουν
περισσότερο από τη διατήρηση

επειδή για πολλούς από αυτούς,

η αλιεία είναι η μόνη προστασία τους από
τη φτώχεια, την πείνα, ή τη μετανάστευση,

σε χώρες όπου το κράτος
συνήθως δεν μπορεί να βοηθήσει.

Ξέρουμε ότι οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες:

οι μετοχές καταρρέουν
εν όψει της κλιματικής αλλαγής

θερμαινόμενων θαλασσών, ετοιμοθάνατων
υφάλων, καταστροφικών καταιγίδων,

μηχανότρατες, εργοστασιακοί στόλοι,

σκάφη από πλουσιότερες χώρες που παίρνουν
περισσότερο από το μερίδιό τους.

Το να είναι εξαιρετικά ευάλωτοι
είναι η νέα δεδομένη κατάσταση.

Πρωτοπήγα στο νησί
της Μαγαδασκάρης είκοσι χρόνια πριν

σε μια αποστολή καταγραφής
της θαλάσσιας φυσικής ιστορίας της.

Γοητεύτηκα από τους κοραλλιογενείς
υφάλους που εξερεύνησα,

και σίγουρος ότι ήξερα
πώς να τους προστατέψω,

αφού η επιστήμη παρείχε
όλες τις απαντήσεις:

μόνιμο αποκλεισμό του υφάλου.

Οι παράκτιοι αλιείς απλώς
έπρεπε να ψαρεύουν λιγότερο.

Μίλησα στους γεροντότερους
στο χωριό Ανταβαντοάκα

και τους πρότεινα να αποκλείσουν

τους υγιέστερους και με μεγαλύτερη
βιοποικιλότητα υφάλους από την αλιεία

για να γίνουν καταφύγιο
ώστε να ανανεωθούν τα αποθέματα

επειδή όπως λέει η επιστήμη,
μετά από περίπου πέντε χρόνια,

οι πληθυσμοί των ψαριών στα καταφύγια
θα είναι πολύ μεγαλύτεροι,

αναπληρώνοντας τα αλιευτικά
πεδία απ' έξω από αυτές,

ωφελώντας όλους.

Αυτή η συζήτηση δεν πήγε και τόσο καλά.

(Γέλια)

Τα τρία τέταρτα των 27 εκατομμυρίων
κατοίκων της Μαγαδασκάρης

ζουν με λιγότερο
από δύο δολάρια την ημέρα.

Η φιλότιμη μου παράκληση
να ψαρεύουν λιγότερο δεν έλαβε υπόψη

τι σήμαινε αυτό

τους ανθρώπους που επιβιώνουν
αποκλειστικά από την αλιεία.

Ήταν απλώς άλλη μια πίεση από έξω,

ένας περιορισμός αντί για μια λύση.

Τι σημαίνει η προστασία μιας λίστας
από λατινικά ονόματα στην Ρεσάξ,

μια γυναίκα από την Ανταβαντοάκα
που ψαρεύει κάθε μέρα

για να βάλει φαγητό στο τραπέζι

και να στείλει τα εγγόνια της στο σχολείο;

Αυτή η αρχική απόρριψη με έμαθε
ότι η προστασία είναι, βασικά,

ένα ταξίδι στο να ακούς σε βάθος,

να καταλάβεις τις πιέσεις
που αντιμετωπίζουν οι κοινότητες

λόγω της εξάρτησης τους από τη φύση.

Αυτή η ιδέα έγινε η θεμελιακή
αρχή της δουλειάς μου

και έγινε ένας οργανισμός
που έφερε μια νέα προσέγγιση

στην προστασία των ωκεανών

για να ξαναφτιαχτούν οι ψαρότοποι
σε συνεργασία με τις παράκτιες κοινότητες.

Η δουλειά, τότε όπως
και τώρα, άρχισε ακούγοντας,

και αυτά που μάθαμε μας εντυπωσίασαν.

Στον ξηρό νότο της Μαγαδασκάρης,

μάθαμε ότι ένα είδος ήταν
ιδιαίτερα σημαντικό για τους χωρικούς:

αυτό το αξιοθαύμαστο χταπόδι.

Μάθαμε ότι η ανερχόμενη ζήτηση
εξαντλούσε ένα σωτήριο οικονομικό έσοδο.

Επίσης μάθαμε ότι το ζώο αυτό
μεγαλώνει εξαιρετικά γρήγορα,

διπλασιάζοντας το βάρος του
κάθε έναν με δύο μήνες.

Σκεφτήκαμε ότι προστατεύοντας
μια μικρή μόνο περιοχή ψαρότοπου

για λίγους μόνο μήνες

μπορεί να οδηγήσει σε δραματική
άνοδο των αλιευμάτων,

αρκετή για να ωφελήσει
τα καθαρά κέρδη της κοινότητας

σε χρονικό πλαίσιο
που θα ήταν οριακά αποδεκτό.

Η κοινότητα συμφώνησε, επιλέγοντας

να κλείσει μια μικρή περιοχή του υφάλου
προσωρινά στην αλίευση χταποδιού,

με έναν παραδοσιακό κοινωνικό κώδικα,

με ευλογίες από τους προγόνους
για την αποτροπή της παράνομης αλιείας.

Όταν ο ύφαλος ξανάνοιξε
μετά από έξι μήνες,

κανένας δεν ήταν έτοιμος
για αυτό που συνέβη.

Τα αλιεύματα υπεραυξήθηκαν,

με τους ψαράδες να πιάνουν
περισσότερα και μεγαλύτερα χταπόδια

απ' ό,τι είχαν δει για χρόνια.

Τα γειτονικά χωριά είδαν
την αύξηση των αλιευμάτων

και έκλεισαν τα δικά τους

μεταδίδοντας το μοντέλο σαν ιό
σε εκατοντάδες μίλια ακτών.

Όταν υπολογίσαμε τους αριθμούς,

είδαμε ότι αυτές οι κοινότητες,
από τις φτωχότερες στη Γη

είχαν βρει ένα τρόπο να διπλασιάσουν τα
έσοδά τους σε μήνες, ψαρεύοντας λιγότερο.

Σαν ένα τραπεζικό λογαριασμό

που αποσύρετε το μισό υπόλοιπο κάθε χρόνο

και οι αποταμιεύσεις σας μεγαλώνουν.

Δεν υπάρχει άλλη
επενδυτική ευκαιρία στη Γη

που να μπορεί να αποδώσει
αξιόπιστα όσο τα αλιεύματα.

Αλλά η πραγματική μαγεία
ήταν πέρα από τα κέρδη,

επειδή μια μεγαλύτερη μεταμόρφωση
σε βάθος συνέβη σε αυτές τις κοινότητες.

Ενθαρρυμένοι από την άνοδο αλιευμάτων,

οι ηγέτες από την Ανταβαντοάκα ένωσαν
τις προσπάθειές τους με είκοσι κοινότητες

για να εγκαθιδρύσουν μια περιοχή
προστασίας σε δεκάδες μίλια ακτογραμμής.

Κήρυξαν παράνομο το ψάρεμα
με δηλητήριο και ψιλά δίχτυα

και καθιέρωσαν μόνιμα καταφύγια

γύρω από τους απειλούμενους
υφάλους και μανγκρόβιες,

συμπεριλαμβάνοντας, προς έκπληξή μου,

αυτές τις περιοχές
που είχα προτείνει δυο χρόνια πριν

όταν το κήρυγμά μου για τη θαλάσσια
προστασία είχε απορριφθεί απόλυτα.

Δημιούργησαν μια κοινοτική
προστατευμένη περιοχή,

ένα δημοκρατικό σύστημα
τοπικής θαλάσσιας διαχείρισης

που ήταν πέρα από κάθε
φαντασία λίγα χρόνια πριν.

Και δεν σταμάτησαν εκεί:

μέσα σε πέντε χρόνια είχαν εξασφαλίσει
τα νόμιμα δικαιώματα από το κράτος

για να διαχειρίζονται πάνω από
500 τετραγωνικά χιλιόμετρα ωκεανού,

εξαλείφοντας τις καταστρεπτικές
μηχανότρατες από τα νερά.

Δέκα χρόνια μετά, βλέπουμε
την αποκατάσταση των κρίσιμων υφάλων

σε αυτά τα καταφύγια.

Οι κοινότητες κάνουν έκκληση
για μεγαλύτερη αναγνώριση

του δικαιώματος να ψαρεύουν

και δικαιότερες τιμές
που ανταμείβουν τη βιωσιμότητα.

Αλλά όλα αυτά είναι
μόνο η αρχή της ιστορίας,

γιατί η δράση των ψαροχωριών αυτών

άρχισε μια επανάσταση
θαλάσσιας προστασίας,

που απλώθηκε σε χιλιάδες μίλια,

επηρεάζοντας
εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους.

Σήμερα στη Μαδαγασκάρη, εκατοντάδες
περιοχές διαχειρίζονται από κοινότητες

εφαρμόζοντας αυτή την ανθρωπιστική
προσέγγιση στην προστασία

σε όλα τα είδη αλιευμάτων,
από κάβουρες σε σκουμπριά.

Αυτό το μοντέλο πέρασε τα σύνορα της
Ανατολικής Αφρικής και του Ινδικού Ωκεανού

και τώρα πηγαίνει από νησί σε νησί
στην νοτιοανατολική Ασία.

Από τη Τανζανία στο Τίμορ-Λέστε,
από την Ινδία στην Ινδονησία,

βλέπουμε την ίδια ιστορία
να διαδραματίζεται:

ότι όταν σχεδιάσουμε σωστά,

η θαλάσσια προστασία αποκομίζει απολαβές
πολύ πέρα από την προστασία της φύσης,

βελτιώνοντας τα αλιεύματα

και δημιουργώντας κύματα κοινωνικής
αλλαγής σε ολόκληρες ακτογραμμές,

ενισχύοντας την εμπιστοσύνη, τη συνεργασία

και την αντοχή των κοινοτήτων που
αντιμετωπίζουν την αδικία της φτώχειας

και της κλιματικής αλλαγής.

Είχα το προνόμιο
να περάσω την καριέρα μου

διευκολύνοντας και συνδέοντας
αυτά τα κινήματα στις τροπικές χώρες

και έμαθα ότι ως προστάτες της θάλασσας,

ο στόχος μας πρέπει να είναι
να νικήσουμε σε κλίμακα

όχι να χάνουμε πιο αργά.

Είναι αναγκαίο να ανταποκριθούμε
σε αυτή την παγκόσμια ευκαιρία

να ξαναχτίσουμε τα αλιευτικά πεδία:

με συνεργάτες που θα βρίσκονται
δίπλα στις κοινότητες

συνδέοντας και υποστηρίζοντάς τες,
ώστε να δρουν και να μαθαίνουν μαζί

με κυβερνήσεις και δικηγόρους
που θα στηρίζουν τις κοινότητες

εξασφαλίζοντας τα δικαιώματά τους
να διαχειρίζονται τα αλιευτικά πεδία,

βάζοντας σε προτεραιότητα
την τοπική τροφή και ασφάλεια δουλειάς

πάνω απ' όλα τα άλλα ανταγωνιζόμενα
συμφέροντα της θαλάσσιας οικονομίας,

σταματώντας τις επιδοτήσεις για
βιομηχανικούς στόλους μεγάλου κεφαλαίου

και κρατώντας αυτούς
τους στόλους και τα ξένα σκάφη

έξω από τα παράκτια νερά.

Χρειαζόμαστε συστήματα δεδομένων

που μεταφέρουν την επιστήμη
στα χέρια των κοινοτήτων

για να βελτιστοποιούν την προστασία
σε στοχευμένα είδη ή περιβάλλοντα.

Χρειαζόμαστε οι αναπτυξιακοί φορείς,
οι χορηγοί και οι οργανώσεις προστασίας

να ανυψώσουν τη φιλοδοξία τους
στην κλίμακα της επένδυσης

που είναι απολύτως επείγουσα
για να μεταδοθεί αυτό το όραμα.

Και για να φτάσουμε εκεί,

πρέπει όλοι να ξαναδούμε
τη θαλάσσια προστασία

σαν μια αφήγηση αφθονίας και ενδυνάμωσης,

όχι λιτότητας και αποξένωσης,

ένα κίνημα οδηγούμενο από ανθρώπους

που εξαρτώνται από υγιείς
θάλασσες για την επιβίωσή τους,

όχι από αφηρημένες επιστημονικές αξίες.

Η αντιμετώπιση της υπεραλίευσης είναι
μόνο ένα βήμα σωτηρίας των ωκεανών μας.

Η φρίκη της υπερθέρμανσης, της οξίνισης
και της μόλυνσης μεγαλώνει σταδιακά.

Αλλά είναι ένα μεγάλο βήμα.

Ένα βήμα που πρέπει να το κάνουμε σήμερα,

που θα δώσει μια πολύ πολύ αναγκαία ώθηση

σε αυτούς που εξερευνούν
κλιμακούμενες λύσεις

σε άλλες διαστάσεις
της επείγουσας ανάγκης των ωκεανών.

Η δική μας επιτυχία προωθεί τη δική τους.

Αν σηκώσουμε τα χέρια σε απόγνωση,

το παιχνίδι έχει χαθεί.

Θα λύσουμε τις προκλήσεις αυτές
αντιμετωπίζοντάς τες μία προς μία.

Η τεράστια εξάρτησή μας
από τους ωκεανούς είναι η λύση

που ήταν αόρατη σε κοινή θέα,

επειδή δεν υπάρχει τίποτα μικρό
στους αλιείς μικρής κλίμακας.

Είναι εκατοντάδες εκατομμύρια
και τρέφουν διατροφικά δισεκατομμύρια.

Είναι αυτός ο στρατός
των καθημερινών προστατών της θάλασσας

που ρισκάρουν τα περισσότερα.

Μόνο αυτοί έχουν τη γνώση
και την παγκόσμια εξάπλωση που χρειάζεται

για να διορθώσουμε
τη σχέση μας με τους ωκεανούς μας.

Βοηθώντας τους να πετύχουν είναι
το πιο σημαντικό που μπορούμε να κάνουμε

για να κρατήσουμε
τους ωκεανούς μας ζωντανούς.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)