Μπορεί ένας υπολογιστής να γράψει ποίηση;

Αν διαβάζατε ένα ποίημα και σας είχε συνεπάρει, αλλά έπειτα ανακαλύπτατε ότι ήταν γραμμένο από υπολογιστή, θα βιώνατε διαφορετικά αυτή την εμπειρία; Θα αναγνωρίζατε ότι ο υπολογιστής είχε καταφέρει να είναι ιδιαίτερα εκφραστικός και δημιουργικός ή θα νιώθατε θύμα ενός φτηνού κόλπου; Σε αυτή την ομιλία ο συγγραφέας Όσκαρ Σβαρτς εξετάζει γιατί αντιδρούμε τόσο σθεναρά στην ιδέα ενός υπολογιστή που γράφει ποίηση και το πώς αυτή η αντίδραση μας βοηθά να καταλάβουμε τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.

Έχω μια ερώτηση για εσάς.

Μπορεί ένας υπολογιστής να γράψει ποίηση;

Είναι μια προκλητική ερώτηση.

Τη σκέφτεστε περίπου ένα λεπτό

και ξαφνικά έχετε νέες ερωτήσεις, όπως:

Τι είναι ένας υπολογιστής;

Τι είναι ποίηση;

Τι είναι δημιουργικότητα;

Ωστόσο, αυτές είναι ερωτήσεις

που οι άνθρωποι προσπαθούν
καθ' όλη τους τη ζωή να απαντήσουν,

όχι στα πλαίσια μιας ομιλίας TED.

Άρα, θα επιχειρήσουμε
μια διαφορετική προσέγγιση.

Εδώ σας παραθέτω δύο ποιήματα.

Ένα από αυτά είναι γραμμένο από άνθρωπο

και το άλλο από υπολογιστή.

Θα σας ζητήσω να μου πείτε
ποιο ποίημα είναι τίνος.

Ξεκινήστε την ανάγνωση:

Ποίημα 1: Μικρή Μύγα / Καλοκαιρινό
Παιχνίδι, / Το απερίσκεπτό μου χέρι /

Την έδιωξε μακριά.

Δεν είμαι / Μια μύγα όπως εσύ; /
Ή δεν είσαι; / Ένας άντρας όπως εγώ;

Ποίημα 2: Μπορούμε να αισθανθούμε /
Ακτιβιστής στης ζωής σου / το πρωινό /

Σταματά να δει, πάπα τον μισώ /
Δεν όλη νύχτα να ξεκινήσει μια / (...)

Τέλος χρόνου.

Σηκώστε τα χέρια, αν πιστεύετε ότι
το πρώτο είναι γραμμένο από άνθρωπο.

Ωραία, η πλειοψηφία.

Τώρα όσοι νομίζετε ότι
το δεύτερο είναι από άνθρωπο.

Πολύ θαρραλέοι,

καθώς το πρώτο ήταν γραμμένο
από τον ποιητή Γουίλιαμ Μπλέικ.

Το δεύτερο γράφτηκε από έναν αλγόριθμο,

που μια μέρα συνέλεξε οτιδήποτε ήταν
γραμμένο στη σελίδα μου στο Facebook

και την αναπαρήγαγε αλγοριθμικά,

ακολουθώντας κάποιες μεθόδους
που θα αναλύσω λίγο αργότερα.

Ας κάνουμε μία ακόμα δοκιμή.

Όπως και πριν, δεν έχετε πολύ χρόνο,

άρα βασιστείτε στο ένστικτό σας.

Ποίημα 1: Ένα λιοντάρι βρυχάται κι ένας
σκύλος γαβγίζει. Είναι ενδιαφέρον /

και όμορφο ότι ένα πουλί πετά και δεν
/ βρυχάται ή γαβγίζει.

Συναρπαστικές ιστορίες για ζώα είναι
στα όνειρά μου και θα τα τραγουδήσω όλα

αν δεν είμαι / εξαντλημένος ή κουρασμένος.

Ποίημα 2: Ω! Καγκουρό, πούλιες, σόδες
σοκολάτας! / Είσαι πραγματικά όμορφη!

Μαργαριτάρια, / φυσαρμόνικες,
τζίτζιφα, ασπιρίνες!

Όλα / τα πράγματα
για τα οποία μιλούσαν πάντα (...)

Τέλος χρόνου.

Αν πιστεύετε ότι το πρώτο ποίημα
γράφτηκε από άνθρωπο,

σηκώστε το χέρι.

Ωραία.

Αν πιστεύετε ότι το δεύτερο
είναι γραμμένο από άνθρωπο,

σηκώστε το χέρι.

Έχουμε πάνω κάτω 50-50 εδώ.

Ήταν πολύ πιο δύσκολο.

Η απάντηση έχεις ως εξής:

το πρώτο ποίημα είναι δημιουργημένο
από έναν αλγόριθμο με όνομα Ράκτερ,

που σχεδιάστηκε τη δεκαετία του 1970,

και το δεύτερο ποίημα γράφτηκε
από έναν τύπο με όνομα Φρανκ ο Χάρα,

που τυχαίνει να συγκαταλέγεται
στους αγαπημένους μου ποιητές.

(Γέλια)

Αυτό που μόλις κάναμε ήταν
ένα τεστ Τούρινγκ για την ποίηση.

Το τεστ Τούρινγκ προτάθηκε αρχικά
από τον Άλαν Τούρινγκ το 1950,

με σκοπό να απαντήσει

στο αν οι υπολογισές μπορούν να σκεφτούν.

Ο Άλαν Τούρινγκ πίστευε ότι,
εάν ένας υπολογιστής

ήταν ικανός να έχει μια γραπτή
επικοινωνία με έναν άνθρωπο

σε τέτοιο επίπεδο που ο άνθρωπος
δε θα μπορούσε να πει

αν συνομιλεί με υπολογιστή ή άνθρωπο,

τότε μπορεί να υποστηριχθεί
ότι ο υπολογιστής έχει ευφυΐα.

Το 2013, μαζί με τον φίλο μου
Μπέναζμιν Λερντ,

δημιουργήσαμε το διαδικτυακό
Τεστ Τούρινγκ για ποίηση.

Ονομάζεται Μποτ ή όχι,

μπορείτε και εσείς να μπείτε να παίξετε.

Βασικά, είναι το παιχνίδι που παίξαμε.

Σας παρουσιάζεται ένα ποίημα,

δεν ξέρετε από ποιον είναι γραμμένο

και πρέπει να μαντέψετε.

Πολλές χιλιάδες άνθρωποι
δοκίμασαν διδαδικτυακά

κι έτσι έχουμε αποτελέσματα.

Ποια είναι αυτά;

Εάν ένας υπολογιστής μπορούσε
να κοροϊδέψει κάποιον

ότι ήταν άνθρωπος το 30% των φορών,

τότε περνάει το τεστ ευφυΐας του Τούρινγκ.

Έχουμε ποιήματα στη βάση δεδομένων μας

που έχουν εξαπατήσει το 65%
των αναγνωστών που πίστεψαν

ότι είναι από άνθρωπο.

Επομένως, νομίζω πως έχουμε
μια απάντηση στην ερώτησή μας.

Σύμφωνα με τη λογική του τεστ Τούρινγκ,

μπορεί ένας υπολογιστής να γράψει ποίηση;

Λοιπόν, ναι, φυσικά μπορεί.

Ωστόσο, εάν νιώθετε λίγο άβολα

με αυτή την απάντηση, κανένα πρόβλημα.

Αν έχετε μερικές ενστικτώδεις αντιδράσεις,

επίσης κανένα πρόβλημα,
διότι δεν τελειώνει εδώ η ιστορία.

Ας κάνουμε την τρίτη και τελευταία δοκιμή.

Θα πρέπει να διαβάσετε, όπως πριν,

και να πείτε ποιο θεωρείτε ανθρώπινο.

Ποίημα 1: Κόκκινες σημαίες ο λόγος
για όμορφες σημαίες. / Και κορδέλες.

Κορδέλες από σημαίες / Και φορεσιές /
Λόγοι για φορεσιές. (...)

Ποίημα 2: Το πληγωμένο ελάφι πηδά
πιο ψηλά / Έχω ακούσει τον νάρκισσο

Άκουσα σήμερα τη σημαία /
Άκουσα τον κυνηγό να λέει /

Είναι η έκσταση του θανάτου, /
Και μετά σχεδόν φρενάρει (...)

Ωραία, τέλος χρόνου.

Σηκώστε το χέρι, αν θεωρείτε
ότι το πρώτο ποίημα γράφτηκε από άνθρωπο.

Σηκώστε το χέρι, αν θεωρείτε ότι
το δεύτερο ποίημα γράφτηκε από άνθρωπο.

Εδώ έχουμε ισχυρή πλειοψηφία.

Ξέρω ότι θα εκπλαγείτε, αλλά το πρώτο

γράφτηκε από μια ανθρώπινη ποιήτρια,
τη Γερτρούδη Στάιν,

και το δεύτερο από έναν αλγόριθμο
που ονομάζεται RKCP.

Πριν πάω παρακάτω, επιτρέψτε μου
να περιγράψω γρήγορα και απλά

το πώς δουλεύει ο αλγόριθμος.

O αλγόριθμος RKCP σχεδιάστηκε
από τον Ρέι Κούρζγειλ,

διευθυντή μηχανολογίας στην Google

και θερμό υποστηρικτή
της τεχνητής νοημοσύνης.

Οπότε, δίνεις ένα κείμενο - πηγή στο RKCP,

αυτός αναλύει το κείμενο με σκοπό
να αντιληφθεί τη χρήσης της γλώσσας

και στη συνέχεια αναπαράγει γραπτό λόγο

που μιμείται το πρώτο κείμενο.

Στο ποίημα που είδαμε προηγουμένως,

το δεύτερο ποίημα,
που όλοι θεωρήσατε ανθρώπινο,

τροφοδοτήθηκε με μερικά ποιήματα

της ποιήτριας Έμιλι Ντίκινσον,

εξέτασε τον τρόπο
που χρησιμοποίησε τη γλώσσα,

έμαθε το μοντέλο,

και μετά αναπαρήγαγε το μοντέλο
σύμφωνα με αυτή την ίδια δομή.

Το σημαντικό σχετικά με τον RKCP

είναι ότι δε γνωρίζει τη σημασία
των λέξεων που χρησιμοποιεί.

Η γλώσσα είναι απλώς πρώτη ύλη,

θα μπορούσε να είναι Κινέζικα ή Σουηδικά,

ακόμα και γλώσσα συλλεχθείσα από
τη σελίδα σας στο Facebook κάποια μέρα.

Είναι απλώς πρώτη ύλη.

Ωστόσο, είναι ικανός να γράψει ένα ποίημα

που μοιάζει περισσότερο ανθρώπινο
από αυτό της Γερτρούδη Στάιν,

η οποία είναι άνθρωπος.

Οπότε, εδώ έχουμε κάνει, λίγο ως πολύ,
ένα αντίστροφο Τούρινγκ τεστ.

Η Γερτρούδη Στάιν, που είναι άνθρωπος,
μπορεί να γράψει ένα ποίημα

που εξαπατά την πλειοψηφία
των ανθρώπινων κριτών να πιστέψουν

ότι το ποίημα είναι από υπολογιστή.

Επομένως, σύμφωνα με τη λογική
του αντίστροφου τεστ Τούρινγκ,

η Γερτρούδη Στάιν είναι υπολογιστής.

(Γέλια)

Νιώθετε μπερδεμένοι;

Πιστεύω πως είναι λογικό.

Μέχρι στιγμής έχουμε ανθρώπους
που γράφουν σαν άνθρωποι,

έχουμε υπολογιστές που
γράφουν σαν υπολογιστές,

έχουμε υπολογιστές που
γράφουν όπως οι άνθρωποι,

αλλά έχουμε, επίσης,
ίσως μας μπερδεύει περισσότερο,

ανθρώπους που γράφουν όπως οι υπολογιστές.

Τι κρατάμε από όλο αυτό;

Ότι ο Γουίλιαμ Μπλέικ
είναι περισσότερο άνθρωπος

από τη Γερτρούδη Στάιν;

Ή ότι η Γερτρούδη είναι πιο
υπολογιστής από τον Γουίλιαμ Μπλέικ;

(Γέλια)

Αυτές είναι ερωτήσεις
που έκανα στον εαυτό μου

εδώ και δύο χρόνια,

χωρίς να έχω λάβει απάντηση.

Αυτό που έχω είναι μερικές αντιλήψεις

γύρω από τη σχέση μας με την τεχνολογία.

Η πρώτη μου αντίληψη είναι
πως, για κάποιο λόγο,

συνδέουμε την ποίηση
αποκλειστικά με τον άνθρωπο.

Έτσι όταν αναρωτιόμαστε, «Μπορεί
ένας υπολογιστής να γράψει ποίηση;»

ταυτόχρονα ρωτάμε,

«Τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος

και πώς θέτουμε τα όρια
γύρω από αυτή την κατηγορία;»

«Πώς ορίζουμε ποιος και τι
μπορούν να ανήκουν σε αυτήν;»

Πιστεύω ότι αυτό είναι κατά βάση
ένα φιλοσοφικό ερώτημα,

αδύνατο να απαντηθεί
με ένα τεστ τύπου ναι ή όχι,

όπως αυτό του Τούρινγκ.

Επίσης, πιστεύω πως ο Άλαν Τούρινγκ
το αντιλήφθηκε αυτό

και όταν επινόησε αυτό το τεστ το 1950,

το έκανε ως φιλοσοφική πρόκληση.

Η δεύτερη μου αντίληψη είναι πως, όταν
κάνουμε το τεστ Τούριγνκ για την ποίηση,

δεν ελέγχουμε βασικά
την ικανότητα των υπολογιστών,

διότι οι αλγόριθμοι ποιητικής παραγωγής

είναι σχετικά απλοί και υπάρχουν,
πάνω κάτω, από τη δεκαετία του 1950.

Αυτό που κάνουμε με το τεστ
για την ποίηση, αντιθέτως,

είναι η συλλογή γνωμών σχετικά
με το τι συνθέτει την ανθρώπινη φύση.

Έχω καταλήξει στο συμπέρασμα,

το είδαμε αυτό νωρίτερα σήμερα,

είδαμε πως ο Γουίλιαμ Μπλέικ
είναι πιο άνθρωπος

από την Γερτρούδη Στάιν.

Φυσικά, αυτό δε σημαίνει
ότι ο Γουίλιαμ Μπλέικ

ήταν πράγματι περισσότερο άνθρωπος

ή ότι η Γερτρούδη Στάιν
ήταν πιο υπολογιστής.

Απλά, σημαίνει ότι το ανθρώπινο
δεν είναι μια σταθερή κατηγορία.

Αυτό με έχει οδηγήσει στο να αντιληφθώ

ότι το ανθρώπινο δεν είναι μια κρύα,
σκληρή πραγματικότητα.

Αντιθέτως, είναι κάτι δημιουργημένο
μέσα από τις αντιλήψεις μας

και που αλλάζει μέσα στο χρόνο.

Οπότε, η τελική μου αντίληψη είναι
ότι ο υπολογιστής, λίγο ως πολύ,

δουλεύει ως ένας καθρέφτης
που αντανακλά κάθε ανθρώπινη ιδέα

που του προβάλουμε.

Του προβάλουμε Έμιλι Ντίκινσον

και μας δίνει πίσω Έμιλι Ντίκινσον.

Του δείχνουμε Γουίλιαμ Μπλέικ

και αυτό ακριβώς αντανακλάς πίσω σε εμάς.

Του προβάλουμε Γερτρούδη Στάιν

και παίρνουμε Γερτρούδη Στάιν.

Περισσότερο από κάθε άλλη τεχνολογία,

ο υπολογιστής είναι ο καθρέφτης που
αντανακλά κάθε ιδέα που του διδάσκουμε.

Είμαι σίγουρος πως πολλοί
από εσάς έχετε ακούσει

πολλά σχετικά με την τεχνητή
νοημοσύνη πρόσφατα.

Και η συζήτηση περιστρέφεται
κυρίως γύρω από τα εξής:

είναι κάτι το εφικτό;

Να φτιάξουμε έναν έξυπνο υπολογιστή;

Ένα δημιουργικό υπολογιστή;

Δείχνουμε να αναρωτιόμαστε συνεχώς

αν μπορούμε να χτίσουμε
έναν υπολογιστή - άνθρωπο.

Όμως, όπως μόλις είδαμε,

το ανθρώπινο δεν είναι
μια επιστημονική αλήθεια,

αλλά μια συνεχώς μεταβαλλόμενη
συνένωση ιδεών,

που αλλάζει μέσα στον χρόνο.

Όταν ξεκινήσουμε
να καταπιανόμαστε με τις ιδέες

της τεχνητής νοημοσύνης στο μέλλον,

δε θα πρέπει να αναρωτιόμαστε μόνο

αν μπορούμε να το κάνουμε.

Θα πρέπει, επιπλέον, να αναρωτιόμαστε

ποια ανθρώπινη έκφανση θέλουμε
να αντανακλάται πίσω σε εμάς.

Αυτή είναι είναι μια, βασικά,
φιλοσοφική ιδέα

που δεν μπορεί να απαντηθεί
μόνο μέσω λογισμικού,

αλλά πιστεύω προϋποθέτει μια στιγμή
υπαρξιακού συλλογισμού για όλα τα είδη.

Ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)