Ola a totz y todas, me digo Mario, tiengo 26 anyadas y soi de Zaragoza, que ye a capital d'un chicorrón país que se ditz Aragón y que ye chusto debaixo d´os Pirineus. Actualment perteneix a l'Estau espanyol.

Yo charro una luenga que se ditz aragones, y que se fabla no mas aquí en Aragon, y lo que voi a fer ye esplenicar-tos una mica...bueno, una mica d'a suya historia y como ye a situación reyal de l'aragonés agora mesmo.

L'aragonés surtió alto u baxo en o sieglo ueiteno (VIII) en os Pirineus centrals, y ye un dialecto d´o latín como son a resta de luengas romanicas, tanto d´a peninsula como d´a resta d'Europa. Con a reconquista por parti d'o Reino d'Aragón en os territorios musulmans y a espardidura d'o Reino ísto conlevó tamién a espardidura d'a luenga por o territorio aragonés y tamién mesmo por atros puestos como puestar o País Valencián.

Mientres varios sieglos l'aragonés ye a luenga oficial d´o Reino, ista situgación contina dica lo sieglo quinceno quan se corona como rei un rei d'orichen castellán d'a dinastía d'os Trastamara y dende ixe inte prencipia un proceso de castellanización d'o Reino que plega dica nuestros diyas. Dende allora l'aragones queda como una luenga d'as clases baixas de uso y de emplego rural y o castellán como una luenga de poder y d'as clases altas d'a sociedat.

A caída d´o rechimen de Franco en 1978 suposa un incremento d'os treballos literarios y d'investigacion sobre a luenga y tamién d'o numero de fabladors que quereban aprender-la. Manimenos no ha estau dica l'anyada 2009 quan o Gubierno d'Aragón ha aprebau una lei ta l'emplego y regularización d'a luenga que encara no ye reconoixita como oficial.

Actualment l'aragonés se charra de traza patrimonial en as valls d'o Pirineu, habendo-ie muitas variedatz dialectals, como pueden estar o cheso, l'ansotano, chistabín, patués, belsetán, asinas-asinas. Fueras d'ixo bi ha muitas organizacions arredol de tot Aragon que preban de luitar por a supervivencia d´a luenga y que mesmo imparten clases d'aragonés en esferents puestos d'Aragón.

Encara que a mia luenga materna no ye l'aragonés, perque mis pais no son aragoneses, yo aprendié aragonés aquí en Zaragoza en una escuela que se ditz Nogará, y aprendié aragonés perque cuento que ye alazetal mantener viva a tuya cultura y perque sería una pena dixar amortar un tresoro como ye a luenga aragonesa con más de mil anyadas d'historia.

Bueno pos isto ha estau tot, muitas gracias a totz y todas, que tos vaiga bueno, y entalto l'aragones y as luengas minoritarias que son en luita! Chicotz, pero grans!