Neil MacGregor: 2600 năm lịch sử qua một đồ vật
-
0:00 - 0:02Những thứ chúng ta làm ra
-
0:02 - 0:05có một đặc tính vượt trội --
-
0:05 - 0:07đó là chúng sống lâu hơn chúng ta.
-
0:07 - 0:09Con người héo tàn, chúng thì tồn tại;
-
0:09 - 0:12con người chỉ có một cuộc đời, chúng có rất nhiều.,
-
0:12 - 0:15và trong mỗi một cuộc đời đó chúng có thể mang những ý nghĩa khác nhau.
-
0:15 - 0:18Điều đó có nghĩa rằng, trong khi chúng ta chỉ có một lý lịch,
-
0:18 - 0:20chúng có rất nhiều
-
0:20 - 0:22Tôi muốn trong buổi sáng nay nói
-
0:22 - 0:25về câu chuyện, tiểu sử -- hoặc đúng hơn là rất nhiều tiểu sử --
-
0:25 - 0:28của một đồ vật cụ thể này,
-
0:28 - 0:30một thứ đặc biệt.
-
0:30 - 0:32Tôi công nhận rằng trông nó
-
0:32 - 0:34không thật sự như vậy.
-
0:34 - 0:37Nó to ngang một quả bóng bầu dục.
-
0:37 - 0:39Nó được làm từ đất sét,
-
0:39 - 0:41và đã được tạo thành
-
0:41 - 0:44hình trụ,
-
0:44 - 0:46được khắc lên những dòng chữ
-
0:46 - 0:49và được nung khô dưới mặt trời.
-
0:49 - 0:51Và như các bạn có thể thấy,
-
0:51 - 0:53nó không còn được nguyên vẹn nữa,
-
0:53 - 0:55không có gì ngạc nhiên cả
-
0:55 - 0:58bởi nó được tạo ra 2500 năm trước
-
0:58 - 1:00rồi được khai quật
-
1:00 - 1:02vào năm 1879.
-
1:02 - 1:04Nhưng ngày nay,
-
1:04 - 1:06tôi tin rằng vật này
-
1:06 - 1:08là một phần quan trọng
-
1:08 - 1:10trong chính trị vùng Trung Đông.
-
1:10 - 1:12Và đó là một đồ vật
-
1:12 - 1:14chứa đựng những câu chuyện thú vị
-
1:14 - 1:18và những câu chuyện vẫn chưa kết thúc cho đến bây giờ.
-
1:18 - 1:20Câu chuyện khởi đầu
-
1:20 - 1:24từ cuộc chiến giữa Iran và Iraq
-
1:24 - 1:26và một chuỗi những sự kiện đó
-
1:26 - 1:28lên đến cực điểm
-
1:28 - 1:30ở cuộc xâm lược Iraq
-
1:30 - 1:32bởi những lực lượng nước ngoài,
-
1:32 - 1:34sự lật đổ một nhà cầm quyền chuyên chế
-
1:34 - 1:37và một sự thay đổi chế độ ngay tức khắc.
-
1:37 - 1:39Và tôi muốn bắt đầu
-
1:39 - 1:41với một tình tiết từ những chuỗi sự kiện đó
-
1:41 - 1:44mà hầu hết các bạn đều rất quen thuộc,
-
1:44 - 1:46yến tiệc Belshazar --
-
1:46 - 1:48bởi vì chúng ta đang nói về chiến tranh Iran-Iraq
-
1:48 - 1:51năm 539 trước công nguyên.
-
1:51 - 1:53Và điểm chung
-
1:53 - 1:55giữa các sự kiện
-
1:55 - 1:58của năm 539 trước Công Nguyên và năm 2003 và khoảng giữa
-
1:58 - 2:00gây sửng sốt.
-
2:00 - 2:02Các bạn đang chiêm ngưỡng bức họa của Rembrandt,
-
2:02 - 2:04hiện được trưng bày ở Phòng tranh Quốc gia ở London,
-
2:04 - 2:06miêu tả một trích đoạn từ nhà tiên tri Daniel
-
2:06 - 2:09trong kinh thánh Do Thái.
-
2:09 - 2:11Và các bạn đều biết đại khái câu chuyện.
-
2:11 - 2:14Belshazzar, con trai của Nebuchadnezzar,
-
2:14 - 2:17Nebuchadnezzar người đã chinh phục Israel, đánh bại Jerusalem
-
2:17 - 2:19và bắt giữ người dân
-
2:19 - 2:21và bắt những người Do Thái quay lại Babylon.
-
2:21 - 2:24Không chỉ những người Do Thái, ông còn xâm phạm đến những chiếc bình của thánh đường.
-
2:24 - 2:27Ông lục soát và mạo phạm thánh đường.
-
2:27 - 2:30Và những chiếc bình bằng vàng quý hiếm của thánh điện ở Jerusalem
-
2:30 - 2:33đã được đem đến Babylon.
-
2:33 - 2:35Belshazzar, con trai ông,
-
2:35 - 2:37quyến định mở yến tiệc.
-
2:37 - 2:39Và để tạo không khí hào hứng hơn
-
2:39 - 2:42y xúc phạm thánh thần,
-
2:42 - 2:45và cho đem ra những chiếc bình thánh đường.
-
2:45 - 2:48Y vốn đang gây chiến với người Iran,
-
2:48 - 2:50với vua của vương quốc Ba Tư.
-
2:50 - 2:53Và đêm hôm đó, Daniel cho chúng ta biết,
-
2:53 - 2:55khi lễ hội lên đến cực điểm,
-
2:55 - 2:58một bàn tay xuất hiện và viết lên tường,
-
2:58 - 3:01"Vua đã bị đem lên cán cân và và không hề cân sức,
-
3:01 - 3:03vương quốc ngươi được giao cho
-
3:03 - 3:05người Merde và người Ba Tư."
-
3:05 - 3:07Và chính đêm hôm đó
-
3:07 - 3:11Cyrus, vua Ba Tư, tiến vào Babylon
-
3:11 - 3:16và toàn bộ đế chế của Belshazzar sụp đổ.
-
3:16 - 3:18Đó dĩ nhiên là một khoảng khắc hùng tráng
-
3:18 - 3:20trong lịch sử.
-
3:20 - 3:22của người Do Thái.
-
3:22 - 3:24Đó là một câu chuyện tuyệt vời. Một câu chuyện tất cả chúng ta đều biết.
-
3:24 - 3:26"Chữ viết trên tường"
-
3:26 - 3:29là một phần ngôn ngữ hàng ngày của chúng ta.
-
3:29 - 3:31Việc xảy ra tiếp theo
-
3:31 - 3:33rất đáng chú ý,
-
3:33 - 3:35và đó là lúc hình trụ này
-
3:35 - 3:37xuất hiện trong câu chuyên.
-
3:37 - 3:39Cyrus, vua Ba Tư,
-
3:39 - 3:41tiến vào Babylon mà không hề có một trận đánh nào xảy ra --
-
3:41 - 3:43đế chế Babylon vĩ đại,
-
3:43 - 3:45trải dài từ nam trung Iraq
-
3:45 - 3:47đến Địa Trung Hải,
-
3:47 - 3:49rơi vào tay Cyrus.
-
3:49 - 3:53Và Cyrus làm một bản tuyên ngôn.
-
3:53 - 3:56Và đó chính là hình trụ này,
-
3:56 - 3:59bản tuyên ngôn được tạo bởi vị vua được Chúa dẫn đường
-
3:59 - 4:03người đã lật đổ bạo quân Iraq
-
4:03 - 4:05và đem lại tự do cho nhân dân.
-
4:05 - 4:07Trong tiếng Babylon ngân vang --
-
4:07 - 4:09bản tuyên ngôn được viết bằng tiếng Babylon --
-
4:09 - 4:12ông nói, "Ta là Cyrus, vua của cả vũ trụ,
-
4:12 - 4:14vị vua vĩ đại, vị vua đầy quyền lực,
-
4:14 - 4:18vua của Babylon, vua của năm châu bốn biển."
-
4:18 - 4:21Những lời lẽ đó đầy sự ngoa dụ như các bạn có thể thấy.
-
4:21 - 4:23Đây có lẽ là
-
4:23 - 4:25cuộc họp báo thật sự đầu tiên
-
4:25 - 4:27của một đội quân chiến thắng
-
4:27 - 4:29mà chúng ta được biết.
-
4:29 - 4:31Và nó được viết, như chúng ta sẽ thấy sớm thôi,
-
4:31 - 4:34bởi những chuyên gia PR rất khéo léo.
-
4:34 - 4:37Vậy nên phép ngoa dụ kia không có gì ngạc nhiên.
-
4:37 - 4:39Và vị vua vĩ đại, hùng mạnh,
-
4:39 - 4:42vua của năm châu bốn biển định làm gì?
-
4:42 - 4:45Ngài tiếp tục rằng một khi đã chiếm được Babylon,
-
4:45 - 4:48ngài sẽ lập tức cho tất cả những người
-
4:48 - 4:50mà hai tên Babylon - Nebuchadnezzar và Belshazzar --
-
4:50 - 4:52đã bắt giữa làm nô lệ
-
4:52 - 4:54được tự do.
-
4:54 - 4:56Ngài sẽ cho họ trở về cố quốc.
-
4:56 - 4:58Và quan trọng hơn,
-
4:58 - 5:00Ngài sẽ cho họ giành lại
-
5:00 - 5:02các vị thần, tượng,
-
5:02 - 5:04bình ở thánh đường,
-
5:04 - 5:06đã bị tịch thu.
-
5:06 - 5:09Những người đã bị dân Babylon đàn áp và trục xuất
-
5:09 - 5:11sẽ hồi hương,
-
5:11 - 5:14cùng với các vị thần của mình.
-
5:14 - 5:17Họ sẽ được phục hồi những bệ thờ
-
5:17 - 5:19và được phép thờ thần linh
-
5:19 - 5:22theo cách của riêng mình, tại nơi họ sống.
-
5:22 - 5:24Đây là chiếu chỉ,
-
5:24 - 5:27mà đồ vật này là bằng chứng
-
5:27 - 5:29của việc những người Do Thái,
-
5:29 - 5:31sau khi bị đày ải ở Babylon,
-
5:31 - 5:34những năm tháng họ ngồi bên dòng sông ở Babylon,
-
5:34 - 5:37khóc than khi nhớ đến Jerusalem,
-
5:37 - 5:40những người Do Thái đó đã được trở về nhà.
-
5:40 - 5:42Họ được phép trở lại Jerusalem
-
5:42 - 5:44và xây dựng lại thánh đường.
-
5:44 - 5:46Đó là một tài liệu trung tâm
-
5:46 - 5:48trong lịch sử Do Thái.
-
5:48 - 5:52Và Kí sử biên niên, sách Ezra trong Kinh Thánh Cựu Ước
-
5:52 - 5:54đều thuật lại với ngôn từ ngân vang.
-
5:54 - 5:56Đây là phiên bản Do Thái
-
5:56 - 5:58của cùng một câu chuyên.
-
5:58 - 6:00"Cyrus, đại đế Ba Tư đã nói,
-
6:00 - 6:03'Tất cả các vương quốc trên Trái Đất này là do Thánh Chúa của thiên đàng ban tặng ngươi,
-
6:03 - 6:05và ngài lệnh cho ta
-
6:05 - 6:07xây cho ngài một ngôi nhà ở Jerusalem.
-
6:07 - 6:09Đó là ai trong số những con người này?
-
6:09 - 6:11Chúa hãy đi cùng người đó,
-
6:11 - 6:14và để hắn đứng lên."
-
6:14 - 6:16"đứng lên" -- aaleh.
-
6:16 - 6:19Yếu tố trung tâm vẫn là
-
6:19 - 6:21về sự trở về,
-
6:21 - 6:23một phần chủ đạo
-
6:23 - 6:25trong sự sinh tồn của đạo Do Thái.
-
6:25 - 6:27Như các bạn đều biết, hành trình trở về từ kiếp tha hương,
-
6:27 - 6:29thánh đường thứ hai,
-
6:29 - 6:31đã viết lại đạo Do thái.
-
6:31 - 6:33Và sự thay đổi đó,
-
6:33 - 6:35thời điểm lịch sử vĩ đại ấy,
-
6:35 - 6:39đã được hiện thực hóa bởi Cyrus, vị vua Ba Tư,
-
6:39 - 6:42được thuật lại cho chúng ta qua ngôn ngữ Do Thái trong Kinh Thánh
-
6:42 - 6:45và ngôn ngữ Babylon trên đất sét.
-
6:45 - 6:47Hai văn bản quan trọng,
-
6:47 - 6:49còn chính trị thì sao?
-
6:49 - 6:51Cái đã diễn ra
-
6:51 - 6:54là sự thay đổi cơ bản trong lịch sử Trung Đông.
-
6:54 - 6:57Đế chế Iran, bao gồm người Media và người Ba Tư,
-
6:57 - 6:59được thống nhất dưới chân Cyrus,
-
6:59 - 7:03trở thành đế chế vĩ đại đầu tiên trên thế giới.
-
7:03 - 7:06Cyrus bắt đầu cai trị vào những năm 530 trước Công Nguyên,
-
7:06 - 7:10và trước thời đại của con trai ông Darius,
-
7:10 - 7:13toàn bộ vùng phía đông Địa Trung Hải
-
7:13 - 7:15đã nằm dưới quyền của Ba Tư.
-
7:15 - 7:17Đế chế này, trên thực tế,
-
7:17 - 7:19là toàn bộ Trung Đông như chúng ta biết ngày nay,
-
7:19 - 7:22và chính nó đã hình thành Trung Đông như ta đã biết.
-
7:22 - 7:24Đó là đế chế lớn nhất mà thế giới được biết khi đó,
-
7:24 - 7:26Quan trọng hơn,
-
7:26 - 7:28đó là một quốc gia
-
7:28 - 7:30đa văn hóa, đa tín ngưỡng đầu tiên
-
7:30 - 7:32trên một quy mô rộng.
-
7:32 - 7:34Và nó được điều hành theo một cách hoàn toàn mới.
-
7:34 - 7:36Đất nước sử dụng nhiều ngôn ngữ khác nhau.
-
7:36 - 7:39Việc bản tuyên ngôn được viết bằng tiếng Babylon nói lên một điều.
-
7:39 - 7:41Bản tuyên ngôn phải công nhận tập quán,
-
7:41 - 7:44con người, tôn giáo, tín ngưỡng khác nhau.
-
7:44 - 7:47Tất cả những điều đó được Cyrus tôn trọng.
-
7:47 - 7:49Cyrus xây dựng một mô hình
-
7:49 - 7:51chỉ cho ta cách điều hành
-
7:51 - 7:56một xã hội đa dân tộc, đa tín ngưỡng, đa văn hóa.
-
7:56 - 7:58Và kết quả là
-
7:58 - 8:01một đế chế bao gồm tất cả những vùng các bạn nhìn thấy trên màn hình,
-
8:01 - 8:04đã trường tồn suốt 200 năm
-
8:04 - 8:07cho đến khi nó bị Alexander làm tan vỡ.
-
8:07 - 8:09Nó để lại một giấc mơ về Trung Đông như một khối thống nhất,
-
8:09 - 8:11một khối mà những con người với tín ngưỡng khác nhau
-
8:11 - 8:13có thể cùng sinh sống.
-
8:13 - 8:15Những cuộc xâm lăng của người Hi Lạp đã chấm dứt điều đó.
-
8:15 - 8:18Và tất nhiên, Alexander không thể duy trì chính quyền
-
8:18 - 8:20và nó đã tan rã thành nhiều mảnh.
-
8:20 - 8:22Nhưng điều mà Cyrus tượng trưng
-
8:22 - 8:24vẫn là một vấn đề trọng tâm tuyệt đối.
-
8:24 - 8:27Nhà sử học Hi Lạp Xenophon
-
8:27 - 8:29viết cuốn sách "Dạy về Cyrus"
-
8:29 - 8:31tôn vinh ông như một vị vua vĩ đại.
-
8:31 - 8:34Và xuyên suốt văn hóa châu Âu về sau,
-
8:34 - 8:37Cyrus tiếp tục là một hình mẫu.
-
8:37 - 8:39Đây là bức ảnh từ thế kỷ XVI
-
8:39 - 8:41cho ta thấy sự tôn kính
-
8:41 - 8:44đối với ông lan rộng như thế nào.
-
8:44 - 8:46Và sách của Xenophon về Cyrus
-
8:46 - 8:49chỉ cho ta cách điều hành một xã hội đa dạng
-
8:49 - 8:51là một trong những sách giáo khoa hay nhất
-
8:51 - 8:53đã ảnh hưởng các vị cha đẻ
-
8:53 - 8:55của cuộc cách mạng Hoa Kỳ.
-
8:55 - 8:57Jefferson là một người hâm mộ nhiệt tình
-
8:57 - 8:59những tư tưởng của Cyrus
-
8:59 - 9:01đã nói với những tư tưởng của thế kỷ XVIII
-
9:01 - 9:03về cách xây dựng sự khoan dung tôn giáo
-
9:03 - 9:06trong một nhà nước mới.
-
9:08 - 9:10Trong khi đó, quay trở lại Babylon,
-
9:10 - 9:12mọi sự không diễn ra tốt đẹp.
-
9:12 - 9:15Sau Alexander, Babylon suy vong,
-
9:15 - 9:18những đế chế khác trở thành tàn tích,
-
9:18 - 9:22và tất cả những vết tích của một đế chế Empire giàu mạnh biến mất --
-
9:22 - 9:24cho đến năm 1879
-
9:24 - 9:27khi vật hình trụ được phát hiện
-
9:27 - 9:30bởi một cuộc khai quật triển lãm tại Bảo tàng Anh tập trung về Babylon.
-
9:30 - 9:33Và nó bắt đầu một câu chuyện khác.
-
9:33 - 9:35Nó bắt đầu một cuộc tranh luận sôi nổi
-
9:35 - 9:37giữa thế kỷ XIX:
-
9:37 - 9:40Những lời của Kinh Thánh liệu có đáng tin? Chúng ta có thể tin chúng được không?
-
9:40 - 9:42Chúng ta chỉ biết
-
9:42 - 9:44về sự hồi hương của những người Do Thái và bản tuyên ngôn của Cyrus
-
9:44 - 9:46từ những lời trong Kinh Thánh Cựu Ước.
-
9:46 - 9:48Không một bằng chứng nào khác.
-
9:48 - 9:50Đột nhiên vật này xuất hiện.
-
9:50 - 9:52Và sự phấn khích đến với
-
9:52 - 9:54một thế giới mà những người tin vào Kinh Thánh
-
9:54 - 9:56đã bị lung lay niềm tin vào sự hình thành trật tự thế giới
-
9:56 - 9:58bởi thuyết tiến hoa, bởi địa chất học,
-
9:58 - 10:00đây là bằng chứng
-
10:00 - 10:02rằng những lời Kinh Thánh là chính xác về lịch sử.
-
10:02 - 10:05Đó là một khoảnh khác tuyệt vời của thế kỷ XIX.
-
10:05 - 10:10Nhưng - và đây tất nhiên là khi sự việc trở nên phức tạp --
-
10:10 - 10:12Sự kiện là xác thực,
-
10:12 - 10:15hoan hô khảo cổ học,
-
10:15 - 10:18nhưng sự diễn giải phức tạp hơn.
-
10:18 - 10:21Bởi vì văn bản trên vật hình trụ và trong Kinh Thánh Cựu Ước
-
10:21 - 10:23khác nhau ở một điểm mấu chốt.
-
10:23 - 10:25Vật hình trụ của người Babylon
-
10:25 - 10:27được viết bởi các thầy tế
-
10:27 - 10:29của vị thần tôn kính của người Babylon, Marduk.
-
10:29 - 10:31Và, không ngạc nhiên gì,
-
10:31 - 10:33họ cho ta biết tất cả những sự kiện kia được thực hiện bởi Marduk.
-
10:33 - 10:36"Marduk, như chúng ta biết, gọi Cyrus bằng tên."
-
10:36 - 10:39Marduk cầm tay Cyrus,
-
10:39 - 10:41kêu gọi ông lãnh đạo người của mình
-
10:41 - 10:44và đưa ông luật lệ Babylon.
-
10:44 - 10:46Marduk nói với Cyrus
-
10:46 - 10:48rằng ông sẽ làm những việc vĩ đại và cao cả
-
10:48 - 10:50là giải phóng dân tộc.
-
10:50 - 10:52Và đây là lý do tại sao chúng ta cần biết ơn
-
10:52 - 10:54và thờ phụng Marduk.
-
10:54 - 10:56Các tác giả Do Thái
-
10:56 - 10:58trong Kinh Cựu Ước
-
10:58 - 11:01bạn sẽ không ngạc nhiên khi biết rằng,
-
11:01 - 11:03họ có một quan điểm khác về sự việc này.
-
11:03 - 11:05Đối với họ, tất nhiên, không thể là Marduk
-
11:05 - 11:07đã tạo ra sự kiện đó.
-
11:07 - 11:09Chỉ có thể là Jehovah.
-
11:09 - 11:11Và thế là trong Isaiah,
-
11:11 - 11:13chúng ta có những đoạn viết kì lạ
-
11:13 - 11:15ghi nhận công lao
-
11:15 - 11:16không phải của Marduk
-
11:16 - 11:19mà là của Thánh Chúa của Israel --
-
11:19 - 11:21vị Thánh Chúa của Israel
-
11:21 - 11:23cũng gọi Cyrus bằng tên,
-
11:23 - 11:26cũng cầm tay Cyrus
-
11:26 - 11:28và kêu gọi ông dẫn dắt dân tộc mình.
-
11:28 - 11:30Đó là một ví dụ xuất sắc
-
11:30 - 11:34về hai cách chiếm hữu của thầy tu tế cùng một sự kiện,
-
11:34 - 11:36hai cách diễn giải tôn giáo khác nhau
-
11:36 - 11:38của cùng một sự kiện chính trị.
-
11:38 - 11:40Chúa, như chúng ta biết,
-
11:40 - 11:42thường về phe những đạo quân lớn.
-
11:42 - 11:45Câu hỏi là, đó là vị chúa nào?
-
11:45 - 11:47Và cuộc tranh luận làm bối rối
-
11:47 - 11:49người thế kỷ XIX
-
11:49 - 11:51khi họ nhận ra rằng Kinh Cựu Ước
-
11:51 - 11:54là một phần của một thế giới tôn giáo mênh mông hơn nhiều.
-
11:54 - 11:56Và rất rõ ràng rằng
-
11:56 - 11:59vật hình trụ này có lâu đời hơn đoạn trích Isaiah,
-
11:59 - 12:01và còn nữa, Jehovah nói
-
12:01 - 12:03với những lời lẽ rất giống
-
12:03 - 12:05với ngôn từ của Marduk.
-
12:05 - 12:08Và về một mặt nào đó thì Isaiah biết điều này,
-
12:08 - 12:10bởi vì ông đã nói,
-
12:10 - 12:13đây tất nhiên là lời Chúa nói,
-
12:13 - 12:15rằng "Ta đã gọi ngươi bằng tên
-
12:15 - 12:17mặc dù ngươi không biết ta."
-
12:17 - 12:19Tôi nghĩ chúng ta có thể ghi nhận
-
12:19 - 12:21rằng Cyrus không nhận ra
-
12:21 - 12:24ông đang hành động từ mệnh lệnh của Jehovah.
-
12:24 - 12:27Và ông chắc hẳn cũng sẽ ngạc nhiên không kém khi biết mình hành động từ mệnh lệnh của Marduk.
-
12:27 - 12:29Bởi vì một điều thú vị tất nhiên,
-
12:29 - 12:31Cyrus là một người Iran mẫu mực
-
12:31 - 12:33với một hệ thống thần linh hoàn toàn khác
-
12:33 - 12:35không được nhắc đến trong bất kỳ văn bản nào.
-
12:35 - 12:37(Tràng cười)
-
12:37 - 12:39Đó là năm 1879.
-
12:39 - 12:4140 năm trôi qua
-
12:41 - 12:44và chúng ta đang ở năm 1917,
-
12:44 - 12:46và vật hình trụ đến một thế giới khác.
-
12:46 - 12:48Lần này, chính trị thật sự
-
12:48 - 12:50của thế giới đương đại --
-
12:50 - 12:53năm của Tuyên ngôn Balfour,
-
12:53 - 12:56năm mà nước Anh, thế lực đế quốc mới ở Trung Đông,
-
12:56 - 12:58quyết định công bố
-
12:58 - 13:00một ngôi nhà Do thái,
-
13:00 - 13:02đó là nơi
-
13:02 - 13:04người Do Thái trở về.
-
13:04 - 13:06và phản ứng của cộng đồng Do Thái
-
13:06 - 13:09tại Đông Âu về vấn đề này rất khoa trương.
-
13:09 - 13:11Và xuyên khắp Đông Âu,
-
13:11 - 13:13người Do Thái trưng bày những bức tranh của Cyrus
-
13:13 - 13:15và của vua George đệ ngũ
-
13:15 - 13:17bên cạnh nhau --
-
13:17 - 13:19hai vị vua vĩ đại
-
13:19 - 13:22đã cho phép sự hồi hương về Jerusalem.
-
13:22 - 13:25Và hình trụ Cyrus lại xuất hiện trong suy nghĩ của công chúng
-
13:25 - 13:27và văn bản của nó
-
13:27 - 13:30như một minh chứng tại sao điều sẽ xảy ra
-
13:30 - 13:33sau khi chiến tranh kết thúc năm 1918
-
13:33 - 13:36là một phần của kế hoạch thần thánh.
-
13:36 - 13:38Các bạn đều biết điều gì đã xảy ra.
-
13:38 - 13:41Nhà nước Israel được thành lập,
-
13:41 - 13:44và 50 năm sau, vào những năm 60s,
-
13:44 - 13:47có một điều dễ nhận thấy là vai trò của Anh như một thế lực đế quốc đã qua rồi.
-
13:47 - 13:50Và một câu chuyện khác của vật hình trụ này bắt đầu.
-
13:50 - 13:52Anh và Mỹ quyết định rằng khu vực đó
-
13:52 - 13:55cần phải được cách li khỏi chủ nghĩa Cộng Sản,
-
13:55 - 13:58và siêu cường được tạo ra để làm việc này
-
13:58 - 14:00là Iran của vua Shah.
-
14:00 - 14:03Và thế là vua Shah sáng tác ra một lịch sử Iran,
-
14:03 - 14:05hay là sự trở về lịch sử Iran,
-
14:05 - 14:08đặt ông vào vị trung tâm của một truyền thống cao quý
-
14:08 - 14:10và sản xuất những đồng tiền
-
14:10 - 14:12in hình ông
-
14:12 - 14:14cùng với vật hình trụ Cyrus.
-
14:14 - 14:17Khi ông tổ chức lễ ăn mừng ở Persepolis,
-
14:17 - 14:19ông triệu tập vật hình trụ
-
14:19 - 14:22nó được bảo tàng Anh cho mượn, chuyển đến Tehran,
-
14:22 - 14:24và là một phần của những lễ ăn mừng
-
14:24 - 14:27của triều đại Pahlavi.
-
14:27 - 14:30Hình trụ Cyrus: vật đảm bảo của vua Shah.
-
14:30 - 14:3310 năm sau, một câu chuyện khác:
-
14:33 - 14:35Cách mạng Iran năm 1979.
-
14:35 - 14:37Cách mạng Hồi giáo, không còn Cyrus nữa;
-
14:37 - 14:39chúng ta không quan tâm đến giai đoạn lịch sử đó nữa,
-
14:39 - 14:42chúng ta quan tâm đến đất nước Hồi giáo Iran --
-
14:42 - 14:44cho đến khi Irraq,
-
14:44 - 14:47một siêu cường mới mà chúng ta quyến định là phải thuộc về khu vực này,
-
14:47 - 14:49tấn công Iran.
-
14:49 - 14:51Chiến tranh Iran-Iraq nổ ra.
-
14:51 - 14:53Và người Iran thấy cần thiết
-
14:53 - 14:56phải ghi nhớ quá khứ hào hùng của họ,
-
14:56 - 14:58quá khứ vinh quang
-
14:58 - 15:01khi họ đánh nhau với Iraq và giành thắng lợi.
-
15:01 - 15:03Đó là thời điểm quyết đinh cần tìm một biểu tượng
-
15:03 - 15:06để đoàn kết tất cả những người Iran --
-
15:06 - 15:08những người Hồi giáo và phi Hồi giáo,
-
15:08 - 15:11Thiên chúa giáo, Hỏa giáo, Do Thái
-
15:11 - 15:13những người mộ đạo và không mộ đạo.
-
15:13 - 15:16Và biểu tượng hiển nhiên nhất là Cyrus.
-
15:16 - 15:19Vì thế khi bảo tàng Anh và bảo tàng quốc gia Tehran
-
15:19 - 15:21hợp tác và làm việc chung, như chúng tôi vẫn đang làm,
-
15:21 - 15:23người Iran yêu cầu một thứ duy nhất
-
15:23 - 15:25để mượn.
-
15:25 - 15:27Đó là vật duy nhất họ muốn.
-
15:27 - 15:29Họ muốn mượn hình trụ Cyrus.
-
15:29 - 15:31Và năm ngoái,
-
15:31 - 15:35hình trụ Cyrus đến Tehran
-
15:35 - 15:38lần thứ hai.
-
15:38 - 15:41Nó được trưng bày ở đó, trong một cái hộp
-
15:41 - 15:44bởi giám đốc bảo tàng quốc gia Iran,
-
15:44 - 15:47một trong rất nhiều phụ nữ Iran giữ trọng trách cấp cao,
-
15:47 - 15:49bà Ardakani.
-
15:49 - 15:51Đó là một sự kiện lớn.
-
15:51 - 15:54Đây là mặt khác của cùng một tấm ảnh.
-
15:54 - 15:57Tại Tehran nó được chiêm ngưỡng
-
15:57 - 15:59bởi một đến hai triệu người
-
15:59 - 16:01trong vòng vài tháng.
-
16:01 - 16:03Sự kiện này vượt quá bất kì cuộc triển lãm ăn khách nào
-
16:03 - 16:05ở phương Tây.
-
16:05 - 16:08Và đó là chủ đề của một cuộc tranh luận lớn
-
16:08 - 16:11về ý nghĩa của hình trụ, ý nghĩa của Cyrus,
-
16:11 - 16:14nhưng trên tất cả, Cyrus được tôn vinh qua vật hình trụ này --
-
16:14 - 16:17Cyrus người bảo hộ của đất nước,
-
16:17 - 16:19tất nhiên, nhà vô địch của cái hồn Iran,
-
16:19 - 16:21và của tất cả người dân Iran,
-
16:21 - 16:23khoan dung với mọi tín ngưỡng.
-
16:23 - 16:25Và ở Iran hiện nay,
-
16:25 - 16:28Hỏa giáo và Thiên chúa giáo có vị trí đảm bảo
-
16:28 - 16:31trong quốc hội Iran, một điều rất đáng tự hào.
-
16:31 - 16:34Để được chiêm ngưỡng vật này tại Tehran,
-
16:34 - 16:36hàng nghìn người Do Thái sống ở Iran
-
16:36 - 16:38đã đến Tehran.
-
16:38 - 16:40Nó trở thành một biểu tượng vĩ đại,
-
16:40 - 16:42một chủ đề tranh luận thú vị
-
16:42 - 16:45về giá trị của Iran tại bản xứ và ở nước ngoài.
-
16:45 - 16:48Liệu Iran có còn là người che chở cho những kẻ bị áp bức?
-
16:48 - 16:50Liệu Iran có giải phóng cho những con người
-
16:50 - 16:53đã bị các tên bạo chúa bắt làm nô lệ và chiếm đoạt?
-
16:53 - 16:56Đây là một câu hỏi đau đầu về vận mệnh quốc gia,
-
16:56 - 16:58và nó được đặt ra
-
16:58 - 17:00tại một lễ rước trọng đại
-
17:00 - 17:02chào mừng sự hồi hương.
-
17:02 - 17:05Các bạn đang nhìn thấy vật hình trụ Cyrus ngọa cỡ này trên sân khấu
-
17:05 - 17:08với những vĩ nhân của lịch sử Iran
-
17:08 - 17:10tập hợp lại để đảm nhận vị trí riêng
-
17:10 - 17:13trong di sản của Iran.
-
17:13 - 17:15Đó là một chuyện kể
-
17:15 - 17:18bởi chính tổng thống.
-
17:18 - 17:20Và đối với tôi,
-
17:20 - 17:22việc đem đồ vật này đến Iran,
-
17:22 - 17:24được cho phép đem nó đến Iran
-
17:24 - 17:26nghĩa là được phép trở thành một phần
-
17:26 - 17:28của một cuộc tranh luận tuyệt vời
-
17:28 - 17:30ở trình độ uyên thâm nhất
-
17:30 - 17:32về câu hỏi: Iran là gì,
-
17:32 - 17:35có những Iran khác nhau không
-
17:35 - 17:37và những lịch sử Iran khác nhau
-
17:37 - 17:40đã ảnh hưởng thế giới ngày nay như thế nào.
-
17:40 - 17:43Đó là một cuộc tranh luận chưa có hồi kết,
-
17:43 - 17:45và nó sẽ tiếp tục sục sôi,
-
17:45 - 17:47bởi vì vật này
-
17:47 - 17:49là một trong những tuyên ngôn vĩ đại
-
17:49 - 17:51của khát vọng con người.
-
17:51 - 17:55Nó ngang hàng với hiến pháp Hoa Kì.
-
17:55 - 17:58Nó chắc chắn chứa đựng nhiều điều về tự do thực sự
-
17:58 - 18:00hơn hiến chương Magna Carta.
-
18:00 - 18:03Đó là một tài liệu mang nhiều ý nghĩa,
-
18:03 - 18:06đối với Iran và khu vực.
-
18:06 - 18:08Một bản sao của vật này
-
18:08 - 18:10đang nằm ở Liên Hợp Quốc.
-
18:10 - 18:13Mùa thu này tại New York, nó sẽ được trưng bày
-
18:13 - 18:15khi những cuộc tranh luận lớn
-
18:15 - 18:18về tương lai của Trung Đông diễn ra.
-
18:18 - 18:20Và tôi muốn kết thúc bằng cách hỏi các bạn
-
18:20 - 18:22câu chuyện tiếp theo
-
18:22 - 18:24mà vật này miêu tả sẽ là gì.
-
18:24 - 18:26Chắc chắn là nó sẽ còn xuất hiện
-
18:26 - 18:28trong nhiều câu chuyện về Trung Đông nữa.
-
18:28 - 18:30Và câu chuyện nào về Trung Đông,
-
18:30 - 18:32câu chuyện nào về thế giới
-
18:32 - 18:34các bạn muốn thấy
-
18:34 - 18:36phản ánh những điều
-
18:36 - 18:38được ghi lại trên vật hình trụ này?
-
18:38 - 18:40Quyền của con người
-
18:40 - 18:42được sống cùng nhau trên cùng một lãnh thổ,
-
18:42 - 18:44tôn thờ tự do những thứ khác nhau --
-
18:44 - 18:46một Trung Đông, một thế giới,
-
18:46 - 18:48trong đó tôn giáo không phải là chủ đề của sự chia rẽ
-
18:48 - 18:51hoặc tranh cãi.
-
18:51 - 18:54Trong thế giới Trung Đông hiện nay,
-
18:54 - 18:57những cuộc tranh luận, như các bạn biết, thật điếc tai.
-
18:57 - 18:59Nhưng tôi nghĩ có thể
-
18:59 - 19:03tiếng nói quyền lực và uyên bác nhất trong số đó
-
19:03 - 19:05lại chính là tiếng nói
-
19:05 - 19:07của vật vô tri vô giác này,
-
19:07 - 19:09hình trụ Cyrus.
-
19:09 - 19:11Cảm ơn.
-
19:11 - 19:15(Tiếng vỗ tay tán thưởng)
- Title:
- Neil MacGregor: 2600 năm lịch sử qua một đồ vật
- Speaker:
- Neil MacGregor
- Description:
-
Hình trụ Síp, một hình trụ bằng đất sét đã bị hư vỡ, chứa đựng những mẫu tự hình nên Akkadian là một biểu tượng hùng mạnh của tư tưởng khoan dung tôn giáo và đa văn hóa. Trong bài nói chuyện đầy thú vị dưới đây, giám đốc bảo tàng Anh đã lần theo 2600 năm lịch sử Trung Đông chỉ thông qua đồ vật này.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 19:16