Neil MacGregor: 2600 na taon ng kasaysayan sa iisang bagay

Isang silindro na putik na isang sulat sa Akkadian cuneiform, sira at wasak, and Cyrus Cylinder ay isang malaking simbolo ng pag-paparaya sa relihiyon at pagtanggap sa iba't ibang kultura. Sa isang nakakabighani na pagtalakay ni Neil MacGregor, isang direktor sa Museo ng Britanya, na nagbakas sa 2600 na taon ng kasaysayan sa Gitnang Silangan sa iisang bagay.

Ang mga bagay na ating ginawa

ay may iisang katangian --

sila'y nabubuhay nang mas matagal sa atin.

Tayo'y papanaw, sila'y mananatili;

may iisa tayong buhay, sila ay may marami,

at sa bawat buhay nila maaring iba ang kanilang pagganap.

Na nangangahulugang, samantalang may isa lang tayong talambuhay,

sila ay may marami.

Gusto kong magsalita sa umagang ito

hinggil sa estorya, ang talambuhay -- o mga talambuhay --

sa iisang bagay,

isang 'di karaniwang bagay.

Ako'y sumasangayon na hindi sya

gaanong kapansinpansin.

Medyo kapareho ng laki sa bola ng rugby.

Gawa sa putik,

at inayon

sa hugis silindro,

napalibutan ng maliliit na sulat

at binilad sa araw hanggang matuyo.

At sa nakikita naman ninyo,

ay medyo nasisira na siya,

na hindi naman kataka-taka

dahil noong dalawa´t kalahating libo pa siya nagawa

at nahukay siya

noong 1879.

Pero sa ngayon,

naniniwala akong ang bagay na ito

ay may malaking papel

sa politika ng Gitnang Silangan.

At ito'y isang bagay

na may mga kaaya-ayang estorya

at mga estoryang hinding hindi matatapos.

Ang estorya ay nagbungad

sa kasagsagan ng gyera sa pagitan ng Iran at Iraq

at ang mga sumunod na mga kaganapan

na umipon

sa pagsakop sa Iraq

ng pwersang dayuhan,

sa pagkaalis sa despotikadong pangulo

at saglit na pagbabago sa rehimen.

Gusto kung magumpisa

sa isang yugto sa mga magkakasunod na kaganapan

na karamihan sa inyo ay pamilyar,

ang pyesta ni Belshazzar --

dahil tayo ay nagtatalakay hinggil sa gyera ng Iran at Iraq

noong 539 BC.

At ang hindi pagkakasalungat

sa kaganapan

noong 539 BC at 2003 at sa pagitan

ay kagulat-gulat.

Ang nakikita nyo ngayon ay pinta ni Rembrandt

na nasa National Gallery sa London na ngayon,

na nagpapakita sa sulat mula ni propetang Daniel

sa sulat ng mga Hudyo.

At medyo alam niyo na ang estorya.

Si Belshazzar, anak ni Nebuchadnezzar,

si Nebuchadnezzar ang nagsakop sa Israel, pinagdarambungan and Herusalem

at hinuli ang mga tao

at binalik ang mga Hudyo sa Babelonya.

Hindi lang mga Hudyo, kinuha niya pati ang mga lalagyan sa templo.

Sinugod niya at nilapastangan ang templo.

At yung mga malalaking gintong lalagyan sa templo ng Herusalem

ay dinala papuntang Babelonya.

Si Belshazzar, ang kanyang anak,

ay naisipang magpyesta.

At para mas magalak pa siya,

ginawan pa nya ng kalapasatangan

at kinuha ang mga lalagyan mula sa templo.

Nakikipagyera na siya sa mga taga-Iran,

sa hari ng Persya.

At sa gabing iyon, sabi ni Daniel,

sa kalagitnaan ng kasiyahan

isang kamay ang lumitaw at nagsulat sa dingding,

"Ikaw ay tinimbang at napag-alamang wala,

at ang iyong kaharian ay maipasa

sa taga-Medes at mga Persyano."

At sa gabing iyon

si Cyrus, hari ng Persya, ay dumating sa Babelonya

at ang buong kaharian ni Belshazzar ay bumagsak.

Isa itong malaking kaganapan

sa kasaysayan

ng mga Hudyo.

Isang malaking estorya. Ito'y estorya na alam nating lahat.

"Ang mga sulat sa dingding"

ay bahagi ng ating araw-araw na lengwahe.

Ang sumunod

ay napakapambihira,

at dito ang silindro

papasok sa estorya.

Si Cyrus, na hari ng Persya,

ay pumasok sa Babelonya na walang pakikipagdigma --

ang malaking kaharian ng Babelonya,

na sumasaklaw mula sa gitnang timog ng Iraq

hanggang sa Mediterranean,

bumagsak mula kay Cyrus.

At si Cyrus ay gumawa ng deklarasyon

at yun ang kung ano ang silindro na ito,

and deklerasyong ginawa sa lider na ginabayan ng Diyos

na nagpabagsak sa despotadong pinuno ng Iraq

at nagpalaya sa mga mamamayan.

Sa pakipag-usap sa Babelonya --

ito ay isinulat sa wika ng taga-Babelonya --

sabi niya, "Ako si Cyrus, hari sa buong kalawakan,

ang dakilang hari, ang makapangyarihang hari,

hari ng Babelonya, hari sa apat na sulok ng daigdig."

Sa nakikita nyo, nindi pinagkakahiyang ang pag-eksherasyon nito.

Meron siguro

yung una talagang pagsisiwalat

sa isang nananalong hukbo

na nakuha natin.

At ito'y isinulat, na makikita natin sa tamang panahon,

sa mga dalubhasang P.R. consultant.

Kaya ang eksharehasyon ay hindi nakakapagtaka.

At kung ano ang dakilang hari, ang makapangyarihang hari,

ang hari sa apat na sulok ng daigdig na gagawin?

Nagpatuloy siya sa pagsabi na bilang pagsakop sa Babelonya

ay papakawalan niya ang mga taong

ang mga taga Babelonya -- Nebuchadnezzar at Belshazzar --

na nadakip at inalipin

at palayain.

Hahayain nya silang bumalik sa kanilang mga bansa.

At mas importante,

hahayaan niya silang bawiin

ang mga diyos, mga estatuwa,

mga lalagyan sa templo

na nakumpiska.

Ang lahat na mga tao na nasupil at napaalis ng mga taga-Babelonya

ay uuwi,

at dadalhin nila ang kanilang mga diyos.

At sila'y maibangon uli ang kanilang mga altar

at magpuri sa kanilang mga diyos

sa kanilang paraan, sa kanilang lugar.

Ito ang kautusan,

ang bagay na ito ang ebedinsya

para sa katutuhan na ang mga Hudyo

matapos ang paglisan sa Babelonya,

ang mga taon na kanilang nagugol sa Babelonya,

na nagluksa habang naalala ang Herusalem,

ang mga Hudyo na iyon ay pinauwi sa kanilang mga tahanan.

Napahintulutan silang umuwi sa Herusalem

at itayong muli ang temple.

Ito ang pangunahing dokumento

sa kasaysayan ng Hudyo.

At ang Aklat ng mga Salaysay, ang Aklat ni Ezra sa mga kasulatan ng mga Hudyo

ay nagulat ng kaparihong tugon.

Ito ang bersyon ng mga Hudyo

sa parehong estorya.

"Kaya sabi ni Cyrus, hari ng Persya,

'Lahat ng kaharian sa lupa na bingay ng Panginoong Diyos sa inyo,

at inutusan niya ako

para gawan ng bahay sa Herusalem.

Sino sa inyo ang kanyang mga tao?

Ang Panginoong Diyos ay mapasakanya,

at haayan siyang pumarito.'"

"Pumarito" -- aaleh.

Ang pinakamahalagang elemento

sa paniwala ng kanilang pagbalik,

ang pinakamahalang parte

sa buhay ng Hudianismo.

Sa napag-alaman ninyo, ang pagbalik mula sa pagkatapon,

ang pangalawang temple,

ang nagbagong anyo sa Hudianismo.

At ang pagbabagong yaon,

yaong makasaysayang sandali,

ay dahil kay Cyrus, ang hari ng Persya,

naiulat sa atin sa kasulatan ng mga Hudyo

at sa putik ng Babelonya.

Dalawang dakilang kasulatan,

ano kaya ang tungkol sa pulitika?

Kung ano ang nangyari

ay nagdulot sa pangunahing pagbabago sa kasaysayan sa Gitnang Silangan.

Ang empiryo ng Iran, ng Medes at ng mga Persyano,

ay napagkaisa sa ilalim ni Cyrus,

ang kauna-unahang dakilang emperyo sa daigdig.

Nagsimula si Cyrus sa 530 BC.

At panahon ng kanyang anak na si Darius,

ang kabuuan ng silangang Mediterranean

ay napapasailalim sa kontrol ng Persya.

Sa katunayan, ang emperyong ito

ay ang Gitnang Silangan na sa ngayon,

at yun ang nahugis sa Gitnang Silangan ngayon.

Yun ang pinakamalaking emperyo na nakilala sa daigdig noon.

At ang importante,

yun ang unang

saring-kultura, saring-panininiwala na estado

sa malawakan.

At kailangan niyang mapatakbo sa panibagong paraan.

Pinapatakbo siya sa iba't ibang lengwahe.

Ang katunayang ang kautusan na ito sa Babelonya ay nangangahulugan ng isang bagay.

Kinikilala nito ang iba't ibang ugali,

iba't ibang tao, iba't ibang relihiyon, iba't ibang paniniwala.

Lahat ng mga iyon ay nirerespeto ni Cyrus.

Itinakda ni Cyrus ang isang modelo

kung paano magtaguyod

ng isang dakilang saring-bayan, saring-paniniwala, saring-kultura na komunidad.

At ang resulta ay

isang emperyo na sumasaklaw sa mga pook na nakikita nyo sa screen,

at tumagal nang 200 taon ng katatagan

hanggang sinira ito ni Alexander.

Nagiwan iyon ng panaginip ng Gitnang Silangan bilang isang yunit,

at ito ang yunit na kung saan ang mga tao sa iba't ibang paniniwala

ay nagkakaisang namumuhay.

Ang pananakop ng mga Griyego ang nagtapos nito.

At hindi na panitili ni Alexander ang gobyernong iyon

at ito'y naghiwahiwalay.

Pero kung ano ang nirerepresenta ni Cyrus

ay nanatiling mahalaga.

Ang Griyegong mananalaysay na si Xenophon

ay nagsulat ng kanyang aklat na "Cyropaedia"

na isinulong si Cyrus bilang isang dakilang pinuno.

At sa kabuuan ng Kanlurang kultura pagkatapos,

si Cyrus ay nanatiling modelo.

Ito ay isang imahe sa ika-16 na siglo

para mapakita kung gaano ka laganap

ang pagpugay nito.

At ang aklat no Xenophon hinggil ni Cyrus

kung gaano kasari-sari ang lipunan

ay isa sa mga dakilang aklat-aralin

na pumukaw sa ating mga ama

sa Rebolusyong Amerikano.

Si Jefferson ay isang dakilang tagahanga --

ang mga uliran ni Cyrus

ay malinaw na nagpahiwatig sa mga uliran sa ika-18 siglo

kung paano magpaubaya sa relihiyon

sa bagong estado.

Samantala, sa Babelonya,

ang mga bagay ay hindi naging kanaisnais.

Pagkatapos ni Alexander, ang ibang emperyo,

ang Babelonya ay bumagsak, naging lugar ng pagkasira,

at ang mga bakas sa dakilang emperyo ng Babelonya ay naglaho --

hanggang noong 1879

nang ang silindro ay nadiskobre

sa isang paghuhukay sa Babelonya ng British Museum.

At dito magsimula ang panibagong estorya.

Nagsimula ang malaking debate

sa gitna noong ika-19 na siglo:

Kapanipaniwala ba ang mga kasulatan? Mapagkatiwalaan ba natin sila?

Ang alam lang natin

ay hinggil sa pagbabalik ng mga Hudyo at ang kautusan ni Cyrus

galing sa kasulatan ng mga Hudyo.

Walang ibang ebedinsya.

Biglang lumabas ito.

At malaking kagalakan

sa daigdig sa mga lugar na naniniwala sa mga kasulatan

na inalog ang kanilang pananampalataya hinggil sa paglikha

sa ebolusyon, sa heyolohiya,

ito ang ebedinsya

na ang mga kasulatan ay totoo sa kasaysayan.

Isa itong malaking sandali sa ika-19 na siglo.

Pero -- at dito naging komplikado --

ang katotohanang ito ay totoo,

hurrah para sa arkiyoloheyo,

pero ang pagsalin ay mas komplikado.

Dahil ang silindro at ang Bibliya ng mga Hudyo

ay may pinagkaiba.

Ang silindro ng Babelonya

ay sinulat ng mga pari

ng dakilang dyos ng Babelonya, si Marduk.

At hindi nakakapagtaka

kung ang sinasabi nila ay gawa ni Marduk.

"Marduk, hawak namin, ang nagngangalang Cyrus."

Hawak ni Marduk sa kamay si Cyrus,

para panguluhan ang kanyang tao

at binigay sa kanya ang kaharian ng Babelonya.

Sinabihan ni Marduk si Cyrus

upang gumawa ng mga dakila at mapagbigay na bagay

upang mapalaya ang mga tao.

At dahil dito mapasalamatin ako

at ipinagbunyi ko si Marduk.

At ang mga manunulat na Hudyo

sa Lumang Tipan,

hindi nakakapagtataka mong malaman,

na iba ang kanilang pananaw nito.

Sa kanila, imposibleng si Marduk

ang gumawa ng lahat.

Tanging si Heyoba lamang.

At sa Isaiah,

ay may magagandang teksto

na binigay ang karangalan,

hindi ni Marduk

ngunit sa Panginoong Diyos ng Israel --

ang Panginoong Diyos ng Israel

ay tinawag rin si Cyrus sa kanyang pangalan,

at inakay din si Cyrus

at sinabihan din siya sa pagpastol ng kanyang mga tao.

Ito'y isang ehemplo

ng dalawang magkaibang makaparing gugulin sa parehong pangyayari,

dalawang magkaibang relihiyosong pag-takeover

ng isang katotohanang pulitikal.

Ang Diyos ay alam nating

dumadapig sa mga malalaking batalyon.

Ang tanong ay kung sinong dyos yun?

At ang debate ay nagpagalaw

sa lahat noong ika-19 na siglo

para maunawa na ang mga kasulatan ng mga Hudyo

ay parte sa mas malawak na daigdig ng relihiyon.

At klarong klaro na

ang silindro ay mas luma na teksto kaysa sa Isaiah,

gayunpaman, si Heyoba ay nagsalita

ng pareho

kay Marduk.

At ako'y may kunting pakiramdam na alam ito ni Isaiah,

dahil sabi niya,

may Diyos na nagsabi,

"Tinawag kita sa iyong pangalan

pero hindi mo ako kilala."

Sa tingin ko'y kinilala

ni Cyrus na hindi niya napag-alaman

na gumaganap siya sa utos ni Heyoba.

At pare-pareho, nasurpresa din siya na gumaganap din siya sa utos ni Marduk.

Dahil napaka-interesado

na si Cyrus ay isang mabuting Persyano

na may ibang mga dyos

na hindi nakasaad sa mga teksto.

(Tawanan)

Yun ay sa 1879.

40 na taon ang nakalipas

at tayo'y nasa 1917,

at ang silindro ay pumasok sa kakaibang daigdig.

Ngayon, sa tunay na pulitika

ng kontemporaryong mundo --

ang taon ng Deklarasyong Balfour,

ang taon nung ang bagong emperyo sa Gitnang Silangan, ang Britanya,

ay nagdeklarar

ng pambansang tirahan ng mga Hudyo,

pinahihintulotan

ang mga Hudyo na bumalik.

At ang tugon nito

sa populasyon ng mga Hudyo sa Silangang Europa ay rabsodik.

At sa buong Silangang Europa,

itinanghal ng mga Hudyo ang larawan ni Cyrus

at ni George V

na magkatabi --

dalawang dakilang pinuno

na naghintulot pabalikin sa Herusalem.

At ang silindro ni Cyrus ay ipinakita muli sa madla

at ang mga teksto nito

bilang demonstrasyon kung bakit ano ang nangyari

pagkatapos sa gyera noong 1918

ay parte ng plano ng Diyos.

Alam nyo lahat ang nangyari.

Ang estado ng Israel ay i-sinet-up,

at 50 taon ang nakalipas, noong 60s,

naging klaro na na ang pagiging imperyo ng Britanya ay wakas na.

At isa pang estorya ng silindro ang nag-umpisa.

Sa rehiyon, ang U.K. at ang U.S. ay nagpasiya,

na ilayo sa komunismo,

at ang may-kapangyarihan na gagawa nito

ay ang Iran, ang Shah.

At ang Shah ay nagimbento ng kasaysayan ng Persya,

o pagbalik sa kasaysayan ng Persya,

na nagluklok sa kanya sa sentro ng dakilang tradisyon

at gumawa ng mga barya

na may mukha niya

at ang silindro ni Cyrus.

Nung siya ay nagkaroon ng malaking pagdiriwanng sa Persepolis,

binuhay niya ang silindro

at ang sinlindro ay inarkila ng Museo ng Britanya, napunta sa Tehran,

at parte ng yung malaking selebrasyon

ng dinastiyang Pahlavi.

Ang sinlindro ni Cyrus: taga-paggrantiya ng Shah.

10 taon ang nakalipas, ay isang panibagong estorya:

Rebolusyong Iran, 1979.

Islamikong rebolusyon, walang Cyrus;

hindi na tayo interesado sa kasaysayan na iyun,

interesadon na tayo sa Islamikong Iran --

hanggang sa Iraq,

isang bagong superpower tayo'y nagdesisyong panatilihin sa rehiyon,

umatake.

Pagkatapos ay isa pang gyera ng Iran at Iraq.

Naging kritikal ito para sa mga taga-Iran

para isa-ala-ala ang nakaraan,

kanilang dakilang nakaraan

nung lumaban sila sa Iraq at nanalo.

Ito'y naging isang mahalagang simbolo

na natipon ng lahat ng taga-Iran --

Muslim at hindi Muslim,

Kristiyano, Zoroastriyano, Hudyo na naninirahan sa Iran,

mga deboto, at hindi deboto.

At ang halatang simbolo ay si Cyrus.

Kaya nung ang Museo ng Britanya at Pambansang Museo ng Tehran

ay nagtulungan at nagtrabahong magkasama, gaya ng ginagawa natin,

ang mga Iranian ay humiling lamang ng isang bagay

bilang utang.

At iyon ang gusto nilang bagay.

Gusto nilang hiramin ang silindro ni Cyrus.

At nung nakaraang taon,

ang silindro ni Cyrus ay nagbalik sa Tehran

sa pangalawang pagkakataon.

Ipinakikita rito ang pagbigay na nakasilid sa isang lalagyan

ng direkto ng Pambansang Museo ng Tehran,

isa sa maraming babae sa Iran sa mataas na posisyon,

Gng. Ardakani.

Ito'y isang malaking kaganapan.

Ito ang kabilang sulok ng parehong litrato.

Ito ay sa Tehran

sa pagitan ng isa at dalawang milyon katao

sa loob ng ilang buwan.

Ito ay higit pa sa blockbuster na pelikula

sa Kanluran.

Isang paksa sa malaking debate

ang tungkol sa kung ano ang kahulugan ng silindro, ano ang ibig sabihin ni Cyrus,

pero higit pa, si Cyrus na naihayag sa silindron ito --

si Cyrus bilang tagapagligtas ng kanyang bayan,

ang kampeyon ng pagkakilanlang Persyano

at ng mga taga-Iran,

pagparaya sa pananampalataya.

Sa sa kasalukuyang Iran,

ang mga Zoroastriyano at Kristiyano ay may tiyak na puwang

sa parlamento ng Iran, isang bagay na maipagmayabang.

Ang makita itong bagay na ito saTehran,

libo-libong Hudyo na naninirahan sa Iran

ay pumunta sa Tehran para tingnan ito.

ito'y naging isang dakilang simbolo,

isang malaking paksa ng debate

tungkol kung ano ang Iran sa kanyan tahanan at sa labas.

Ang Iran ba ay mananatiling tagapagtanggol ng naaapi?

Papalayain ba ng Iran ang mga tao

na inalipin at inalipusta ng mga malupit na pinuno?

Ito ay isang malaking pambansang retorika,

at inipon itong lahat

sa maayos na pagtanghal

paglunsad sa pagbabalik.

Dito ay nakikita ninyo ang pinalaking silindro ni Cyrus sa entablado

na may dakilang tao sa kasaysayan ng Iran

na nagtipon-tipon

sa pamana ng Iran.

Ang salaysay ay inilahad

mismo ng pangulo.

At para sa akin,

para iwan ang bagay na ito sa Iran,

para pahintulutan ang bagay na ito sa Iran

ay inihintulot na maging parte

sa isang ekstraordinaryong debate

na aabot sa pinakamataas na level

sa kung anuman ang Iran,

anong pinagkaiba ng Iran

at paano ang pagkaiba ng kasaysayan ng Iran

ay huhugis ng mundo ngayon.

Ang debate ay patuloy pa rin,

at patuloy pa rin iyan mamamayagpag,

dahil ang bagay

ay isa sa dakilang deklarasyon

ng hangarin ng tao.

Ito ay sumangayonsa constitusyon ng Amerika.

Higit pa sa tunay na kalayaan ang sinasabi nito

maging sa Magna Carta.

Ito ay isang dokumento na maaaring nangangahulugan ng maraming bagay,

para sa Iran at sa rehiyon.

Isang replica nito

ay nasa United Nations.

Sa New York nitong tag-lagas, ay naroon ito

kung kelan ang malaking debate

tungkol sa kinabukasan ng Gitnang Silangan.

At gusto kong magtapos sa tanong na

ano ang maging sunod na estorya

na itong bagay na ito ay naaanyo.

Lalabas ito

sa marami pang Gitnang Silangang estorya.

At kung ano ang mga estorya sa Gitnang Silangan,

kung ano ang estorya ng daigdig,

gusto mp bang makita ito

na sumasalamin kung ano ang sinabi,

kung ano ang pinahayag ng silindro?

Ang karapatan ng mga tao

para mamuhay na magkasama sa parehong estado,

nagsasamba ng magka-iba, malaya --

isang Gitnang Silangan, isang daigdig,

kung saan ang relihiyon ay hindi paksa ng debisyon

o ng debate.

Sa mundo ng Gitnang Silangan ngayon,

ang debate ay nakakatulilig.

Pero sa tingin ko ay possible

na ang pinakamakapangyarihan at pinakamatalino sa kanilang lahat

ay maging tinig

nitong tahimik na bagay,

ang silindro ni Cyrus.

Salamat po.

(Palakpakan)