هزینه‌های نجومی نادوستی | محمد جعفر امیر محلاتی| TEDx تهران

تمدن پسا جنگ همواره آرزویی در طی قرون و در فرهنگهای مختلف بوده است. ولی محمد جعفر محلاتی استاد صلح و دوستی‌پژوهی معتقد است که حتی اگر این هدف تحقق یابد، هنوز جامعه انسانی هزینه‌ای سنگین‌تر را بی هیچ دلیل موجه تحمل می‌کند. وی تاکید می‌کند، ما زاده شده‌ایم که از روابط دوستانه لذت ببریم و حال انکه از رقابتهای خصمانه، درگیری‌های غیرضروری و تنهایی‌های سرد فزاینده در یک زندگی که قرار است شیرین باشد در رنجیم. محلاتی میگوید زمان آن است که همه اگاه باشیم که نه تنها جنگ یک خسارت است بلکه زندگی نادوستانه خسارت بزرگتری است که باید از ان اجتناب کنیم. وی نتیجه می‌گیرد که در گام نخست باید دوستی پژوهی و نهادهای دوستی را جدی بگیریم.
محمد جعفر امیر محلاتی از دانشگاه ملی ایران و دانشگاه ایالتی کانزاس در رشته اقتصاد و مهندسی سازه کارشناسی گرفت. وی کارشناسی ارشد را در اقتصاد سیاسی در دانشگاه اورگان و دکتری مطالعات اسلامی را در دانشگاه مک گیل در کانادا به پایان برد. وی یکسال سرپرست بخش اقتصاد دانشگاه کرمان و سپس به مدت ده سال از دیپلماتهای ارشد ایران بوده و در دو سال آخر جنگ تحمیلی ایران و عراق بعنوان سفیر در سازمان ملل در قبول قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت و پایان بخشیدن به جنگ نقش کلیدی ایفا نمود. وی سپس به دعوت دانشگاه کلمبیا به مدت هفت سال به تدریس روابط بین الملل در این دانشگاه پرداخت. از سال ۱۳۸۵ تاکنون وی در یکی از کهن ترین دانشگاهای آمریکا، کالج اوبرلین ایالات متحده بعنوان محقق منتخب رئیس دانشگاه، متصدی کرسی پژوهشهای خاورمیانه وشمال آفریقا بوده ودر موضوعات مختلف الهیات صلح تدریس میکند. از محلاتی کتابهای مختلفی تحت عناوین زیر به زبانهای انگلیسی وفارسی انتشار یافته است: اخلاق جنگ وصلح در ایران واسلام شیعی؛ دوستی در اخلاق اسلامی و سیاست جهانی دوستی به مثابه جهان بینی؛ در جستجوی بخشایش؛ واحه‌ای در لحظه. وی همچنین موسس رشته دانشگاهی دوستی پژوهی از یک منظر بین رشته‌ای در ایران به حساب می‌آید. رویای او تاسیس دهکده صلح در شیراز، شامل پژوهشکده صلح، موزه صلح، پارک صلح، رستورانهای سلامت وکتابخانه صلح می‌باشد. مکتب دوستی که محلاتی از ان سخن می‌گوید یک پیام دارد: نه تنها جنگها بلکه فقدان دوستی بین انسانها و بین کشورها خسارتی عظیم است. به نظر وی دوستی هم جوهر اصیل ومتاسفانه مغفول ادیان ابراهیمی و هم ضرورت تام برای احراز دموکراسی واقعی است.

من خبر بسیار شگفت انگیز و شادمانی
برای شما دارم.

حدس بزنید خبر چیست؟

ما در سال ۱۳۹۸ هجری شمسی قرار داریم.

یک سال و نیم مانده به ورود به
قرن ۱۵ هجری شمسی.

خبر این است:

همه شما دوستان و همه حضار این جلسه،
معماران قرن ۱۵ هجری شمسی هستید.

ما در معماریمان، هنگامی
می‌توانیم موفق باشیم

که از قرن گذشته یک آسیب شناسی درستی داشته
باشیم.

قرن گذشته چه قرنی بوده است؟

داستانهای مهمی داشته‌ایم.

داستانهای منفی، داستانهای مثبت.

ما به کره ماه دسترسی پیدا کردیم.

در قرن گذشته، ما بر بیماریهای واگیر مسلط
شده‌ایم.

اینها داستاهای مثبت است.

اما داستانهای منفی نیز داشته‌ایم.

من نام این داستانهای منفی را، داستانهای
اهریمنی یا پارادایم های اهریمنی می نامم،

که راجع بهش صحبت خواهیم کرد.

ما برای اینکه طبق گفته اقبال که گفت:

فروق آدم خاکی ز تازه کاریهاست
مه و ستاره کنند آنچه پیش از این کردند.

برای اینکه بتوانیم تازه کاری کنیم

باید پارادایم‌های اخلاقی و تمدنی
قرن چهارده را خوب بشناسیم

برای اینکه بتوانیم قرن بهتری طراحی کنیم.

قرن چهاردهم از چه پارادایم‌هایی
برخوردار بود؟

چهار پارادایم اصلی در قرن چهاردهم:

فردگرایی، جنگ‌های جهانی،

تنهایی‌های فراگیر و نهایتا یک جانبه‌گرایی.

امانوئل کانت، به درستی گفت:

اراده آزاد مهمترین عنصر ایجاد ارزشهای
اخلاقی است.

اما با سوء تعبیری، جوامع، به ویژه در غرب

خودمختاری را مهمترین ارزش اخلاقی تلقی
کردند

و در نتیجه همه روابط خود را

روابط انسانی، روابط اجتماعی خود را

قربانی و خرج احراض خودمختاری کرده‌اند.

جنگ اول جهانی، درست موقعی تمام شد
که قرن چهاردهم هجری شمسی آغاز شد؛

این جنگ با شرکت ۲۸ کشور

حدود چهل میلیون از نفوس انسانی
قربانی گرفت.

چند دهه بعد، جنگ دوم جهانی با شرکت
۶۱ کشور،

۸۰ میلیون از نفوس انسانی قربانی گرفت.

ایران هم از این جنگ در امان نماند.

در سه دهه اول قرن چهاردهم، ایران توسط
قوای روس و انگلیس اشغال شد.

ایران آموخت که جنگی که در اروپا در میگیرد
ممکن است ترکش‌هایش به یک کشوری در

خاورمیانه برخورد کند،
بنابراین ایده جنگ محدود، ایده نادرستی است.

عامل اهریمنی سوم، تنهایی‌های فزاینده در
زندگی اجتماعی از طنزهای تاریخی است

که دولت برگزیت -Brexit- تحت ریاست
خانم ترزا می،

برای نخستین بار در تاریخ وزیر امور تنهایی
منصوب کرد: خانم کروچ.

تریسی کروچ اولین وزیر امور تنهایی شد.

دلیل این انتصاب این بود، که به دولت
بریتانیا گزارش دادند

در نتیجه تنهایی‌های گسترده بیش از۹ میلیون
انگلیسی دچار انواع بیماریهای روانی

و جسمی هستند و هزینه اینها برای دولت
انگلیس بسیار سنگین است.

داستان تنهاییها درغرب نیست، در همه جهان ما
مواجه با پدیده تنهایی‌هاو افسردگی‌هاهستیم.

هم اکنون که من با شما صحبت می کنم، در جهان
نزدیک ۸۰۰ هزار نفر سالانه خودکشی می‌کنند.

دوستان، یعنی در هر ۴۰ثانیه، یک نفر خودش
را در نتیجه تنهایی و افسردگی می‌کشد.

پدیده اهریمنی چهارم، در قرن چهارده که مورد
آسیب شناسی ماست:

یکجانبه‌گرایی، ظهور یکجانبه‌گرایی در روابط
بین الملل

سنبل این یکجانبه‌گرایی، ظهور ترامپ در
صحنه سیاست آمریکاست،

سنبل دیگرش، خانم ترزا می یا دولت برگزیت
در بریتانیا

به اینجا ختم نمی‌شود داستان.

انواع احزاب راست‌گرا و فاشیستی در
اروپا

مثل قارچ در یکی دو سال اخیر سبز شده‌اند.

اینها چهار پدیده اهریمنی قرن چهاردهم هستند

که ما برای معماری قرن پانزدهم باید
بتوانیم از شر آنها خلاص شویم.

این امر چگونه ممکن است؟

هر چهار پدیده اهریمنی سوار بر
یک گزاره فلسفی هستند؛

گزاره فلسفی چیست؟

تنهایی و خصومت، تنهایی و تقابل.

تنهایی و تقابل، دوستان، هر دو آبشخور یک
فلسفه هستند.

فلسفه این است که رستگاری امری انفرادی است.

سراب این فلسفه موجب چهار پدیده اهریمنی
در قرن چهاردهم بوده است.

این چهار پدیده اهریمنی هزینه‌های بسیار
سنگینی

را بر گرده جوامع مختلف انسانی
تحمیل کرده‌اند.

سه هزینه عمده: ۱۲۰ میلیون کشته فقط در دو
جنگ جهانی، هزینه نفوس انسانی،

۱/۸ تریلیون دلار آخرین هزینه تسلیحاتی در
سال ۲۰۱۸ تخمین زده می‌شود،

دوستان با ۱/۸ تریلیون دلار می‌شود تمام
جمعیت خاورمیانه به علاوه ۳۰ میلیون دیگر را

حقوق یک سال معلمی داد، با حقوق متوسط
زندگی در خاورمیانه.

هزینه سوم، که از هر دو هزینه فراتر و
مهم‌تر است:

هزینه، هزینه‌های عظیم نجومی نادوستی‌ها
است،

فرصت‌های از دست رفته دوستی.

ما وقتی در جنگیم، ما وقتی با یکدیگر
بی‌تفاوت هستیم

هزینه‌های سنگین نادوستی را می پردازیم
بدون اینکه متوجه شویم.

این سه هزینه کلان، شوک‌های عمده‌ای به
فلسفه سیاسی غرب وارد آورد

و در نتیجه بلافاصله بعد از جنگ دوم جهانی،
فلاسفه سیاسی غرب بر آن شدند که

آسیب شناسی کنند و به دنبال یک پارادایم
جدید باشند.

آنها متوجه شدند جهان معاصر، نیاز
به یک پارادایم شیفت یا جهش تمدنی دارد.

بنابراین، فلاسفه سیاسی غرب متوجه شدند

که دموکراسی و آزادی به تنهایی نمی‌توانند
صلح پایدار به بار آورند.

نکته جالب اینکه آنها متوجه ارسطو شدند؛

برگشتند به پیشینه تاریخ، به ارسطو و مخصوصا
کتاب "اخلاق نیکوماخوسی"

که دو فصل آن به دوستی اختصاص دارد
و یک فصل به عدالت.

و از اینجا بود که دوستی‌پژوهی در غرب
آغاز شد

و به سرعت جلو رفت.

جالب است که بدانیم، در نیمه اول قرن بیستم

تنها دو کتاب در مورد دوستی پژوهی در
آمریکای شمالی منتشر شد.

در آغاز قرن بیست و یکم، بیش از ۳۰ کتاب
مهم آکادمیک در مورد دوستی‌ پژوهی

در آمریکای شمالی هم انتشار یافته، هم
تدریس می‌شود.

خود من یکی از مدرسین دوستی‌ پژوهی هستم،

و مفتخدرم که از میان ۶۰ دانشگاه آمریکای‌
شمالی که کلاس‌های دوستی‌ پژوهی دارند

تنها کلاسی که بین رشته‌ای است متعلق به
اینجانب است و آن را اختراع کرده‌ام.

دوستی در سیاست، دوستی در مذهب، دوستی
در اقتصاد و دوستی در هنر.

(تشویق حضار)

ارسطو چه می‌گفت که مورد توجه فلاسفه سیاسی
غرب قرار گرفت؟

ارسطو متوجه شد که عدالت، ارزش یا
پارادایم پایه‌ای است، ابتدایی است.

او در جستجوی فضای اخلاقی فراعدالت بود
و به دوستی رسید.

ارسطو گفت: در جامعه دوستان به عدالت نیازی
نیست،

اما در جامعه مبتنی بر عدالت همچنان به
دوستی نیاز است.

این جمله ارسطو در واقع دستمایه نهضت‌های
دوستی‌پژوهی در جهان غرب گردید

و برکات بسیاری به بار آورد.

برگردیم به جهان خودمان، در خاورمیانه چه
می گذرد؟

هم اکنون که من با شما صحبت می کنم

بین افغانستان تا نیجریه در خاورمیانه بزرگ
نزدیک به هشت جنگ طولانی در جریان است:

افغانستان، عربستان، عراق، امارات، سوریه
سودان، لیبی، یمن. هشت جنگ عمده؛

آیا این هشت جنگ برای ما کفایت نمی‌کند که
متوجه شویم ما نیز به یک پارادایم شیفت،

به یک جهش تمدنی نیاز داریم؟

آیا برایمان کافی نیست که برگردیم به
منابع خودمان، منابع ایرانی اسلامی

و دوستی‌پژوهی رو جستجو کنیم و بنا بگذاریم؟

بگذارید یک مثالی برای شما بزنم،

برای اینکه متوجه شوید که ما منابع کافی
و جامع داریم

هگل، فیلسوف مشهور آلمانی، گفت:
ماهیت انسان، از اندیشه‌ ورزی شکل می‌گیرد.

کارل مارکس گفت: انسان با کار کردن ماهیت
خود را میسازد.

هزار سال قبل از هگل و مارکس ابوعلی مسکویه
فیلسوف بزرگ ایرانی گفت:

انسان از ریشه انس‌ورزی، با انس‌ورزی خود را
می‌سازد، انسان نتیجه هنر مهربانی است.

ابوعلی مسکویه تنها فرد نبود؛

راغب اصفهانی می‌گفت: فردگرایی نشانه غرور
و تکبر و ضد اخلاق است.

ابوحیان توحیدی، شیرازی، می‌گفت:دوستی برعشق
مرجح است زیرا دوستی بر عقلانیت استوار است.

خواجه نصیرالدین طوسی به حکومت‌ها خاطرنشان
می‌ساخت،

که عدالت و انصاف برای حکومت و وحدت
بین ملتها و در درون ملت‌ها کفایت نمی‌کند.

حکومت‌ها باید نهادهای دوستی و مهربانی را
ایجاد کنند.

این منابع به ما خاطرنشان می‌سازد که فرهنگ
ایرانی و اسلامی، منابع قوی و کافی و جامعی

برای شروع دوستی‌‌پژوهی دارد که می‌توان به
کمک آن جهش تمدنی را ایجاد کرد.

برای بسط تمدن-دوستی محور چه باید کرد؟
سوال مهم!

اکنون نسخه چیست؟ دو کار: بسط دوستی‌-پژوهی
و ایجاد نهادهای دوستی.

دوستی‌پژوهی را باید به صورت بین رشته‌ای‌

در تمام دانشگاه‌ها ومدارس کشور
گسترش بدهیم.

من خوشحالم که سال گذشته با استفاده از یک
فرصت مطالعاتی نخستین کلاس دوستی‌پژوهی را

در دانشگاه شیراز تدریس کردم،در سطح دکتری!

امیدوارم که در سایر دانشگاه‌های کشور نیز
و کشورهای خاورمیانه دوستی‌پژوهی رواج گیرد.

کار دوم، عبارت است از ایجاد نهادهای دوستی

انتصاب خانم تریسی کروچ به عنوان وزیر امور
تنهایی یک بد سلیقگی نامی داشت؛

ما برای ایجاد عدالت نمی‌گوییم تاسیس وزارت
بی عدالتی، می‌گوییم تاسیس دادگستری!

نام این وزارت می‌بایست
وزارت امور دوستی بود!

ما نیازمندیم وزارت امور دوستی در همه
کشورهای خاورمیانه،

و در جهان اسلام تآسیس گردد، همراه با
نهادهای دوستی محور.

ما می‌توانیم از تنهایی و جنگ عبور کنیم!
ما می‌توانیم از تنهایی و جنگ عبور کنیم!

رابرت والدینگر رئیس بزرگترین تحقیقات
دانشگاه هاروارد در مورد سلامت گفت:

اثر تنهایی روی سلامت به مراتب خطرناکتر است
از درجه فشار خون و کلسترول!

هزار سال قبل از او، ابولحسن اوجویری
فیلسوف ایرانی گفت:

دوستی یک وظیفه است زیرا تنهایی مرگ است!

ما می‌توانیم از جنگ نیز به کمک دوستی به
مثابه جهان‌بینی عبور کنیم.

مارتین لوتر کینگ در میانه قرن بیستم گفت:
همانگونه که انسان‌ها از دوران برده‌داری

عبور کردند؛ می‌توانند از دوران جنگ نیز
عبورکنند.

ما می‌توانیم به کمک دوستی‌پژوهی

از تنهایی‌ها و از ایدئولوژی‌های تقابل
عبور کنیم.

سال پیش پرزیدنت کارتر جمله‌ا‌‌ی به ترامپ
گفت که

وجدان هر آمریکایی را قاعدتا باید به درد
آورد. او گفت:

از ۲۴۲ سال که از استقلال آمریکا می‌گذرد،

تنها این کشور در ۱۶ سال
عاری از جنگ بوده است

۹ عامل تمدنی بدون دوستی ممکن نیست
عدالت ممکن نیست، امنیت ممکن نیست.

سلامت جامعه، جسم و روان محیط، اخلاق و دین‌ورزی ممکن نیست.

شادمانی و سعادت ممکن نیست، توسعه علمی ممکن
نیست، توسعه اجتماعی ممکن نیست.

دموکراسی ممکن نیست ومهمتر از آن صلح پایدار
نیز ممکن نیست.

همه این سخنان شاید در سخن کوتاه
دیوید سداریس خلاصه شود:

انسان‌ها به اندازه‌ای که مهربان نیستند
احمق اند!

۷۰۰ سال قبل از دیوید سداریس، سعدی شیرازی
گفت:

تا دوست در کنار نباشد به کار دل
از هیچ نعمتی نتوانی که برخوری

(تشویق حضار)