Return to Video

Kuzey Kutbu'ndaki iklim değişiklikleri neden felaket habercisidir? - William Chapman

  • 0:07 - 0:10
    Kuzey Kutbu'nu çevreleyen alan,
    hiçbir şeyin hiç değişmediği
  • 0:10 - 0:14
    donmuş ve ıssız bir ortama
    benziyor olabilir.
  • 0:14 - 0:16
    Fakat aslında oldukça karmaşık ve
  • 0:16 - 0:19
    iyi biçimde dengelenmiş
    doğal bir sistemdir.
  • 0:19 - 0:21
    Uç noktadaki konumu nedeniyle
  • 0:21 - 0:24
    atmosferdeki ufacık değişiklikleri
    bile önemli duruma getirebilen
  • 0:24 - 0:27
    geri besleme süreçlerinden
    zarar görebilir.
  • 0:27 - 0:31
    Aslında, iklim değişikliğinin
    etkilerine ilişkin öngörülerde,
  • 0:31 - 0:36
    bilimciler Kuzey Kutbu'nu çoğunlukla
    felaket habercisi olarak nitelendirirler.
  • 0:36 - 0:40
    Başlıca iklim geri besleme türlerinden
    biri yansıtabilirliktir.
  • 0:40 - 0:42
    Kar ve buz gibi beyaz yüzeyler,
  • 0:42 - 0:46
    güneşin enerjisini uzaya
    geri yansıtmakta oldukça etkilidir.
  • 0:46 - 0:51
    Ancak, koyu renkli karalar ve su yüzeyleri
    güneş ışığının çok daha fazlasını emer.
  • 0:51 - 0:55
    Kuzey Kutbu azıcık ısındığında
    kar ve buzların bir bölümü eriyerek,
  • 0:55 - 0:58
    altındaki karayı ve
    okyanusu açığa çıkarır.
  • 0:58 - 1:02
    Bu yüzeyler tarafından emilen ısı
    daha fazla erimeye yol açar
  • 1:02 - 1:04
    ve böyle devam eder.
  • 1:04 - 1:07
    Günümüzde Kuzey Kutbu'ndaki durum
    ısınma modelini göstermekle birlikte,
  • 1:07 - 1:09
    bunun tersi de mümkündür.
  • 1:09 - 1:13
    Sıcaklıktaki küçük bir düşüş
    daha fazla donmaya neden olur ve
  • 1:13 - 1:16
    yansıtıcı kar ve buz miktarını arttırır.
  • 1:16 - 1:18
    Bu da daha az güneş ışığının
    emilmesine neden olur
  • 1:18 - 1:23
    ve önceki buz devirlerinde olduğu gibi
    bir soğuma döngüsüne yol açar.
  • 1:23 - 1:26
    Kuzey Kutbu buzu,
    yalıtım yoluyla gerçekleşen
  • 1:26 - 1:28
    bir başka geri besleme
    mekanizmasından da sorumludur.
  • 1:28 - 1:31
    Okyanusun yüzeyinde bir
    katman oluşturan buz,
  • 1:31 - 1:33
    dondurucu kutup havası ile
  • 1:33 - 1:36
    altındaki nispeten daha ılık su
    arasında bir tampon görevi görür.
  • 1:36 - 1:40
    Bu katman bir noktada inceldiğinde,
    kırıldığında ya da eridiğinde
  • 1:40 - 1:42
    ısı okyanustan kaçarak,
  • 1:42 - 1:46
    atmosferi ısıtır ve böylece daha fazla
    buzun erimesine neden olur.
  • 1:46 - 1:49
    Bu örneklerin ikisi de pozitif
    geri besleme döngüsüdür.
  • 1:49 - 1:52
    Pozitif olarak adlandırılmalarının
    nedeni iyi birşey yapmaları değil,
  • 1:52 - 1:55
    ilk değişimin etkisinin aynı yönde
    güçlenerek devam etmesidir.
  • 1:55 - 1:58
    Buna karşın, negatif geri besleme
    döngüsünde ise
  • 1:58 - 2:02
    ilk değişimin etkisi zıt yönde gelişir.
  • 2:02 - 2:05
    Buzun erimesi atmosfere nem yayarak,
  • 2:05 - 2:08
    bir çeşit negatif geri beslemeye yol açar.
  • 2:08 - 2:12
    Bu durum bulutların
    kalınlığını ve miktarını arttırır;
  • 2:12 - 2:15
    bu da güneş ışığını engelleyerek
    atmosferin soğumasına yol açar.
  • 2:15 - 2:18
    Ama bu negatif geri besleme
    döngüsünün ömrü kısadır.
  • 2:18 - 2:20
    Çünkü Kuzey Kutbu'nun yazı kısadır.
  • 2:20 - 2:23
    Yılın geri kalanında, güneş ışığı
    çok az olduğunda
  • 2:23 - 2:25
    artan nem ve bulutlar,
    aslında Dünya'nın ısısını alıkoyarak,
  • 2:25 - 2:28
    yüzeyini ısıtır ve birkaç ay dışında,
  • 2:28 - 2:32
    geri besleme döngüsünü
    pozitife çevirmiş olurlar.
  • 2:32 - 2:35
    Negatif geri besleme döngüsü
  • 2:35 - 2:38
    sistemi dengeye doğru
    iterek istikrarı desteklerken,
  • 2:38 - 2:41
    pozitif geri besleme döngüsü
    giderek büyüyen sapmalar
  • 2:41 - 2:44
    yaratarak istikrarı bozar.
  • 2:44 - 2:47
    Pozitif geri besleme etkilerinin
    son zamanlarda artması
  • 2:47 - 2:50
    Kuzey Kutbu'nun çok ötesinde
    sonuçlara yol açabilir.
  • 2:50 - 2:52
    Isınan bir gezegende
  • 2:52 - 2:54
    bu geri beslemeler
    Kuzey Kutbu'nun Ekvator'dan
  • 2:54 - 2:57
    daha hızlı ısınmasını sağlar.
  • 2:57 - 3:00
    İki bölge arasındaki
    ısı farklılığındaki azalma,
  • 3:00 - 3:03
    dünya nüfusunun çoğunun
    yaşadığı orta enlemlerde
  • 3:03 - 3:06
    daha yavaş jet akımı rüzgârlarına
  • 3:06 - 3:09
    ve daha az atmosferik
    dolaşıma neden olabilir.
  • 3:09 - 3:12
    Birçok bilimci, hava
    düzenindeki bu değişimlerin
  • 3:12 - 3:15
    daha uzun süreli ve daha aşırı olacağı,
  • 3:15 - 3:17
    kısa dönemli dalgalanmaların
    ısrarlı ani soğuklara,
  • 3:17 - 3:20
    sıcak dalgalarına, kuraklık ve sellere
  • 3:20 - 3:22
    yol açacağı konusunda endişelenmektedir.
  • 3:22 - 3:25
    Kuzey Kutbu duyarlılığı
    gezegenin geri kalanı için
  • 3:25 - 3:27
    iklim değişikliği konusunda
    erken uyarı alarmı olarak
  • 3:27 - 3:29
    hizmet vermenin yanı sıra,
  • 3:29 - 3:31
    onun geri besleme döngüsü
  • 3:31 - 3:33
    bizi daha direkt ve
    daha çabuk şekilde etkileyebilir.
  • 3:33 - 3:36
    İklim bilimcilerin sık sık
    uyardıkları gibi,
  • 3:36 - 3:39
    Kuzey Kutbu'nda olanlar
    her zaman Kuzey Kutbu'nda kalmaz.
Title:
Kuzey Kutbu'ndaki iklim değişiklikleri neden felaket habercisidir? - William Chapman
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/why-the-arctic-is-climate-change-s-canary-in-the-coal-mine-william-chapman

Kuzey Kutbu hiçbir şeyin hiçbir zaman değişmediği, donmuş ve ıssız bölge olarak görülebilir. Ama bu özel ve uzak bir bölgedeki iklim, Dünya'nın geri kalanı için erken bir iklim göstergesi ve öncü bir küresel hava düzeni faktörü olabilir. William Chapman bilim insanlarının, konu iklim değişikliğine geldiğinde, Kuzey Kutbu'nu neden "felaket habercisi" olarak nitelendirdiklerini açıklıyor.

Ders: William Chapman, Animasyon: Sandro Katamashvili
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:59

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.