Për të zbuluar sëmundjet më herët, le të flasim gjuhën sekrete të bakterieve
-
0:02 - 0:03Ju nuk i njihni ata
-
0:04 - 0:05Ju nuk i shihni ata
-
0:06 - 0:08Por ata janë gjithmonë përreth
-
0:09 - 0:11duke pëshpëritur
-
0:11 - 0:13duke thurur plane sekrete
-
0:14 - 0:17duke krijuar ushtri me miliona ushtarë.
-
0:19 - 0:21Dhe kur vendosin të sulmojnë
-
0:21 - 0:24ata sulmojnë të gjthë njëherësh.
-
0:27 - 0:29E kam fjalën për bakteriet
-
0:29 - 0:30(Te qeshura)
-
0:30 - 0:32Për kë mendonit se po flisja?
-
0:34 - 0:38Bakteriet jetojnë në komunitete
njësoj si njerëzit. -
0:38 - 0:39Ata kanë familje,
-
0:39 - 0:40ata flasin
-
0:40 - 0:42dhe organizojnë aktivitete e tyre.
-
0:42 - 0:45Po njësoj si njerëzit ata mashtrojnë
-
0:45 - 0:47madje disa mund edhe të
tradhëtojnë njëri-tjetrin -
0:48 - 0:52Po sikur t'ju them se ne mund të dëgjojmë
bisedat e bakterieve? -
0:52 - 0:56dhe ta përkthejmë informacionin e tyre
të fshehtë në gjuhën e njerëzve? -
0:56 - 1:01dhe po sikur t'ju them se përkthimi i
bisedave bakteriale mund të shpëtojë jetë? -
1:03 - 1:04Kam mbrojtur doktoraturën
për mikro-fizikë -
1:04 - 1:09dhe kam përdorur mikro-teknologji
për të zhvilluar një pajisje pëkthimi në kohë reale -
1:09 - 1:11që mund të mbikqyrë kominutetet bakteriale
-
1:11 - 1:14dhe të regjistrojnë se c'bëjnë bakteriet?
-
1:16 - 1:18Bakteriet jetojnë kudo.
-
1:18 - 1:20Ato janë në tokë, në mobiljet tona
-
1:20 - 1:21dhe brenda trupit tonë.
-
1:22 - 1:27Në fakt, 90% e gjithë qelizave të gjalla
në këtë teatër janë bakterie. -
1:28 - 1:30Disa bakterie janë të mira për ne
-
1:30 - 1:33ato na ndihmojë në tretjen e ushqimit
ose në prodhimin e antibiotikëve -
1:33 - 1:35Dhe disa janë të këqija për ne
-
1:35 - 1:37ato shkaktojnë sëmundje dhe vdekje.
-
1:38 - 1:40Për të koordinuar gjithë funksionin që kanë
-
1:40 - 1:42atyre u duhet të organizohen
-
1:42 - 1:44dhe këtë gjë e bëjnë njësoj si njerëzit
-
1:44 - 1:46duke komunikuar.
-
1:47 - 1:48Por në vend që të përdorin fjalë
-
1:48 - 1:51ato përdorin molekula sinjalistike
për të komunikuar me njëri-tjetrin -
1:52 - 1:53Kur bakteriet janë pak
-
1:53 - 1:56molekulat sinjalizuese rrjedhin
-
1:56 - 1:59si britmat e një njëriu të
vetëm në shkretëtirë -
2:00 - 2:04Por kur ata janë shumë
molekulat sinjalizuese grumbullohen -
2:04 - 2:07dhe bakteriet kuptojnë se nuk janë vetëm
-
2:07 - 2:09Ata dëgjojnë njëri-tjetrin
-
2:09 - 2:12Në këtë mënyrë ata regjistrojnë se sa janë
-
2:12 - 2:16dhe kur ata janë mjaftueshëm shumë
nisin një aksion të ri, -
2:17 - 2:20Dhe kur molekulat sinjalistike kanë
arritur një pikë të caktuar -
2:20 - 2:24të gjithë bakteriet kuptojnë se duhet të
veprojnë -
2:24 - 2:25në të njëjtin aktivitet.
-
2:26 - 2:30Pra komunikimi bakterial përbëhet nga
një iniciativë, nga një reagim -
2:30 - 2:33nga një prodhim i molekulës
dhe reagimit ndaj saj. -
2:35 - 2:38Gjatë kërkimit tim u fokusova mbi
hetimin e komuniteteve bakteriale -
2:38 - 2:40brenda trupit të njeriut.
-
2:40 - 2:42Si funksionon?
-
2:42 - 2:44Ne kemi një kampion nga një pacient
-
2:44 - 2:47mund të jetë një kampion gjaku apo
pështyme. -
2:47 - 2:50Ne shkarkojmë elektrone brenda
kampionit, -
2:50 - 2:54elektronet do të ndërveprojnë me çdo
molekulë komunikuese të pranishme -
2:54 - 2:56dhe ky ndërveprim do të na japë
informacione -
2:56 - 2:58mbi identitetin e bakterieve,
-
2:58 - 3:00llojin e komunikimit
-
3:00 - 3:02dhe se sa flasin bakteriet.
-
3:04 - 3:07Si duket kur bakteriet flasin?
-
3:08 - 3:12Përpara se të realizoja
pajisjen përkthyese -
3:12 - 3:15supozimi im i parë ishte se bakteriet do
të kishin gjuhe primitive -
3:15 - 3:19si fëmijët që s'kanë mësuar ende fjalët
dhe fjalitë. -
3:19 - 3:22Kur ata qeshin janë të lumtur
kur qajnë janë të mërzitur. -
3:22 - 3:23Kaq thjesht!
-
3:24 - 3:28Por bakteriet nuk dolën të ishin primitivë
sikurse mendova. -
3:29 - 3:31Një molekulë nuk është
thjesht një molekulë. -
3:31 - 3:34Ajo mund të nënkptojë shumë gjëra
në varësi të kontekstit -
3:34 - 3:37njësoj si e qara e bebit që mund
të nënkuptojë gjëra të ndryshme: -
3:37 - 3:39ndonjëherë bebi është i uritur,
-
3:39 - 3:40ndonjëherë i lagur,
-
3:40 - 3:42ndonjëherë i lënduar apo i friksuar.
-
3:42 - 3:45Prindërit dinë si t'i deshifrojnë
këto të qara. -
3:46 - 3:48Për të patur një pajisje përkthyese,
-
3:48 - 3:51duhet të ketë aftësi të deshifrojë
molekulat sinjalizuese -
3:51 - 3:55dhe t'i përkthejë ato në varësi të kontekstit
-
3:55 - 3:57Kush e di?
-
3:57 - 3:59Ndoshta Google Transalate do ta
përfshijë këtë. -
3:59 - 4:01(Të qeshura)
-
4:02 - 4:04Më lejoni t'ju tregoj një shembull.
-
4:04 - 4:08Kam sjell disa të dhëna bakteriale që mund
të jenë pak të zorshme për t'u kuptuar -
4:08 - 4:09nëse nuk jeni të trajnuar
-
4:09 - 4:10por hidhini një vështrim
-
4:12 - 4:13(Të qeshura)
-
4:15 - 4:18Këtu është një familje e lumtur
që ka infektuar një pacient. -
4:20 - 4:22Le ta quajmë familja Montegë
-
4:24 - 4:27Ata ndajnë burimet, riprodhohen dhe rriten.
-
4:28 - 4:30Një ditë ata kanë një fqinj të ri
-
4:33 - 4:35familjen bakteriale Kapulet
-
4:35 - 4:36(Të qeshura)
-
4:36 - 4:39Çdo gjë shkon mirë për aq kohë
sa punojnë së bashku. -
4:40 - 4:43Por diçka e paplanifikuar ndodh.
-
4:44 - 4:49Romeo i Montegëve ka një lidhje
me Xhuljetën e Kapuletve. -
4:49 - 4:50(Të qeshura)
-
4:51 - 4:54dhe sigurisht ata shkëmbjenë
materiale gjenetike -
4:54 - 4:56(Të qeshura)
-
4:59 - 5:01Tani, ky shkëmbim gjenetik mund
të jetë i rrezikshëm për Montegët -
5:01 - 5:05që kanë si synim të jetë familja e vetme
në pacientin që kanë infektuar -
5:05 - 5:07dhe shkëmbimi gjenetik u shërben
-
5:07 - 5:10Kapuletëve të krijojnë rezistencë
ndaj antibiotikëve. -
5:12 - 5:16Kështu që Montegët diskutojnë përbrenda
si ta heqin qafe familjen tjetër -
5:16 - 5:18duke çliruar këtë molekulë.
-
5:19 - 5:20(Të qeshura)
-
5:21 - 5:22Dhe nën titullin:
-
5:22 - 5:24[Le të koordinojmë një sulm]
-
5:24 - 5:25(Të qeshura)
-
5:26 - 5:27Le të koordinojmë një sulm.
-
5:29 - 5:32Të gjithë përgjigjen njëherësh
-
5:32 - 5:37duke çliruar një helm që do të
vrasë familjen tjetër. -
5:37 - 5:38[Ta eliminojë]
-
5:40 - 5:42(Të qehura)
-
5:43 - 5:48Kapuletët përgjigjen
duke thirrur për kundërsulm -
5:48 - 5:49[Kundërsulm!]
-
5:49 - 5:50Kështu që ata ndeshen.
-
5:52 - 5:57Kjo është një video të një dueli
bakterial me organe si shpata -
5:57 - 5:58ku ata përpiqen tëvrasin njëri-tjetrin
-
5:58 - 6:01në kuptimin e plotë duke u therur
me njëri-tjetrin. -
6:03 - 6:07Ajo familje që fiton betejen
bëhet bakteria dominuese. -
6:08 - 6:12Pra ajo që mund të bëj unë
është zbuloj bisedën bakteriale -
6:12 - 6:14që të çon në sjellje të ndryshme kolektive
-
6:14 - 6:15njësoj si luftimi që sapo patë.
-
6:16 - 6:19Pra ajo ç'ka bëra ishte
përgjimi i komunitetet bakteriale -
6:19 - 6:21brenda trupit të njëriut
-
6:21 - 6:22tek pacientët në spital.
-
6:23 - 6:25Kam ndjekur 62 pacientë në një eksperiment
-
6:25 - 6:29ku kam testuar kampionët e pacientëve
të një infeksioni specifik -
6:29 - 6:32pa i ditur ende përgjigjet
e testeve tradicionale diagnostikuese -
6:32 - 6:37Tani, në diagnozat bakteriale
-
6:37 - 6:39një kampion qëndron në një pjatëz
-
6:39 - 6:42dhe në qoftë se bakteri rritet
brenda pesë ditëve -
6:42 - 6:44pacienti diagnostikohet si i infektuar.
-
6:46 - 6:49Kur përfundova studimin dhe i krahasova
me rezultatet e mjetit -
6:49 - 6:52testet diagnostikuese tradicionale me
testet verifikuese -
6:52 - 6:53u shokova.
-
6:53 - 6:57Ishte diçka përtej habisë nga ku
kam marrë pjesë ndonjëherë -
6:58 - 7:00Por përpara se t'ju tregoj
çfarë ka zbuluar pajisja -
7:00 - 7:03dua t'ju tregoj diçka për një pacient
të veçantë që kam ndekur -
7:03 - 7:04për një vajzë të re.
-
7:05 - 7:06Ajo kishte fibroza kistesh
-
7:06 - 7:10një sëmundje gjenetike që i bënte mushkëritë
e saj dyshuese për infeksion bakterial -
7:11 - 7:13Kjo vajzë nuk bënte pjesë në
eksperimentin klinik -
7:13 - 7:16E ndoqa atë pasi e kuptova
nga kartela mjeksore -
7:16 - 7:18se ajo s'kishte patur një
infeksion më parë. -
7:19 - 7:22Një herë në muaj, kjo vajzë
shkonte në spital -
7:22 - 7:24për të sjellë një kampion pështyme
që e kishte në një filxhan -
7:25 - 7:28Ky kampion u çua për analizë bakterial
-
7:28 - 7:30në laboratorin qendror
-
7:30 - 7:33në mënyrë që mjekët mund të
vepronin shpejt nëse zbulonin një infeksion -
7:34 - 7:37Kjo më lejoi të testoja pajisjen time
dhe në kampionin e saj. -
7:37 - 7:41Në dy muajt e parë që mata kampionin e saj
nuk kishte asgjë. -
7:42 - 7:43Por në muajin e tretë
-
7:43 - 7:46zbulova disa bakterie që diskutonin
në kampionin e saj. -
7:46 - 7:50Bakteriet ishin duke u koordinuar
për të dëmtuar indin e mushkërive -
7:51 - 7:55Por diagnozat tradicionale nuk
treguan asnjë bakter -
7:56 - 7:58I mata sërisht muajin tjetër,
-
7:58 - 8:01dhe munda të shoh se bisedimi bakterial
u bë dhe më agresiv. -
8:02 - 8:05Ende diagnozat tradicionale
nuk treguan gjë. -
8:06 - 8:08Studimi im mbaroi, por një vit e gjysmë
më pas vazhdova të informohem për gjendjen e saj -
8:08 - 8:10për të parë nëse bakeriet
për të cilët kisha dijeni -
8:10 - 8:13ishin zhdukur pa ndërhyrje mjeksore
-
8:13 - 8:15Por nuk ishin zhdukur.
-
8:16 - 8:18Vajza diagnostikohet tashmë
me infeksion të rëndë -
8:18 - 8:21me bakterie vdekjeprurëse.
-
8:21 - 8:22Ishte i njëjti bakter që pajisja
ime kishte zbuluar më herët. -
8:24 - 8:28Dhe pavarësisht trajtimit
agresiv me antibiotikë -
8:29 - 8:31ishte e pamundur të
zhdukej infeksioni. -
8:31 - 8:34Mjekët mendonin se nuk
do i mbijetonte të 20-tave të saj -
8:35 - 8:38Kur i mata kampjonet e saja
-
8:40 - 8:43mjeti im ishte ende në fazën fillestare
-
8:43 - 8:45Nuk e dija ende nëse
metoda ime do të funksiononte -
8:45 - 8:47atëherë kisha një marrëveshje me mjekët
-
8:47 - 8:50të mos u tregoja çfarë do të zbulonte
pajisja ime -
8:50 - 8:52në mënyrë që të mos kompromentoja
trajtimin e tyre. -
8:52 - 8:54Kështu që kur pash këto rezultate
që nuk ishin vërtetuar -
8:54 - 8:57nuk guxova t'ua tregoj
-
8:57 - 8:58pasi të trajtosh një pacient pa infeksion
-
8:58 - 9:01ka gjithashtu pasoja negative
për pacientin. -
9:01 - 9:04Por tani e dimë më mirë
-
9:05 - 9:07dhe ka kaq shumë djem e vajza
që mund të shpëtohen -
9:07 - 9:10sepse fatkeqësisht ky skenar
përserit shpesh. -
9:11 - 9:15Pacientët infektohen
-
9:15 - 9:16dhe bakteri në një farë mënyre nuk
del nga testet tradicionale diagnostikuese -
9:16 - 9:20papritmas infeksioni shpërthen tek
pacienti me siptoma të rënda. -
9:20 - 9:24Në këtë pikë tashmë është vonë.
-
9:24 - 9:26Rezultatet e habitshme të 62-pacintëve
që kam ndjekur -
9:27 - 9:31ishin pikërisht bisedat bakteriale
që mjeti im kishte kapur -
9:31 - 9:33në më tepër se gjysmën e kampioneve
të pacientëve -
9:33 - 9:36të diagnostikuar negativë
me metoda tradicionale -
9:36 - 9:39Me fjalë të tjera, më tepër se gjysma
e këtyre pacientë shkuan -
9:40 - 9:43në shtëpi duke menduar
se s'kishin infeksion -
9:43 - 9:45dhe pse ata në fakt mbartnin
bakterie të rrezikshme. -
9:45 - 9:48Brenda këtyre pacientëve
të diagnostikuar pasaktësisht -
9:49 - 9:52bakteriet ishin duke u organizuar
për një sulm të sinkronizuar. -
9:52 - 9:55Ata ishin duke pëshpëritur me
njëri-tjetrin. -
9:56 - 9:57Atë çka e quaj "Pëshpëritje bakteriale"
-
9:58 - 10:00janë bakterie të cilat metodat tradicionale
nuk mund t'i diagnostikojnë. -
10:00 - 10:03Deri më tani, ky është i vetmi mjet përkthimi
që mund t'i kapë këto pëshpëritje. -
10:03 - 10:07Besoj se koha në të cilën bakteriet
janë ende duke pëshpëritur -
10:08 - 10:12është një dritare mundësi për një
trajnim të shënjestruar. -
10:12 - 10:15Nëse vajza do të ishte trajtuar
gjatë kësaj mundësie -
10:16 - 10:19mund të kishte qenë e mundur për
t'i vrarë bakteriet -
10:19 - 10:21në fazën e tyre fillestare,
-
10:21 - 10:23para se infeksioni të dilte
jashtë kontrollit. -
10:23 - 10:25Çfarë eksperimentova me këtë vajzë
të re, më bëri të vendosja -
10:27 - 10:31të bëja gjithçka që ta fusja këtë teknologji
nëpër spitale. -
10:31 - 10:33Së bashku me mjekët
-
10:34 - 10:35jam duke punuar për përfshirjen
e kësaj pajisjeje në klinika -
10:35 - 10:38që të diagnostikohen herët infeksionet.
-
10:38 - 10:40Dhe pse ende nuk e di si
mjekët duhet t'i trajtojnë pacientët e tyre -
10:41 - 10:45gjatë fazës pëshpëritëse
-
10:45 - 10:46kjo pajisje mund të ndihmojë mjekët
të mbajnë një sy tek pacientët në rrezik -
10:46 - 10:50Kjo mund t'i ndihmojë të
konfimojnë nëse trajtimi ka fuksnionuar apo jo -
10:51 - 10:54dhe mund të ndihmojë në përgjigjen
e thjeshtë: -
10:57 - 10:58A është pacienti i infektuar?
-
10:58 - 11:00Dhe çfarë po planifikojnë bakteriet?
-
11:01 - 11:03Bakteriet flasin,
-
11:03 - 11:05ata bëjnë plane sekrete
-
11:05 - 11:08dhe u dërgojnë informacione sekrete
njëri-tjetrit. -
11:08 - 11:11Por jo vetëm që ne mund t'i kapim
pëshpëritjet e tyre -
11:11 - 11:13por ne mund ta mësojmë gjuhën
e tyre sekrete -
11:13 - 11:16dhe të behemi pëshperitësit e bakterieve.
-
11:17 - 11:19Ashtu si do të thoshte një bakterie
-
11:20 - 11:23"3-oxo-C12-aniline."
-
11:24 - 11:25(Të qeshura)
-
11:25 - 11:26(Duartrokitje)
-
11:26 - 11:27Ju falemnderit!
- Title:
- Për të zbuluar sëmundjet më herët, le të flasim gjuhën sekrete të bakterieve
- Speaker:
- Fatima AlZahra'a Alatraktchi
- Description:
-
Bakteriet flasim me njëri-tjetrin, duke dërguar informacione kimike për të koordinuar sulmet. Çfarë do të ndodhte nëse ne mund të dëgjojmë çfarë janë duke thënë ato? Mikrofizikantja Fatima AlZahra'a Alatraktchi ka shpikur një pajisje që përgjon bisedat e bakterieve dhe që e përkthen komunikimin e tyre sekret në gjuhën e njerëzve. Puna e saj mund t'u hapi rrugë diagnostikimeve të sëmundjeve në fazë të hershme - përpara se mund të sëmuremi.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 11:41
Helena Bedalli approved Albanian subtitles for To detect diseases earlier, let's speak bacteria's secret language | ||
Helena Bedalli accepted Albanian subtitles for To detect diseases earlier, let's speak bacteria's secret language | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for To detect diseases earlier, let's speak bacteria's secret language | ||
Manjola Hoxholli edited Albanian subtitles for To detect diseases earlier, let's speak bacteria's secret language |