-
Title:
بۆ زووتر زانینی نەخۆشیەکان، با سەبارەت بە زمانی نهینی بەکتریا قسە بکەین
-
Description:
بەکتریاکان قسە بۆ یەکتری دەکەن، زانیارییە کیمیاییەکان بۆ ڕێکخستنی هێرشەکان دەنێرن. چی دەبێت ئەگەر بتوانین گوێیان بۆ
بگرین و بزانین بەکتریاکان چی دەڵێن؟ نانۆفیسیست فاتیمە ئەلزەهرا ئامێرێکی داهێنا بۆ سیخوریکردن بەسەر بەکتریا زۆر بلێکان و پەیوەندییە نهێنیەکانیان بۆسەر زمانی مروڤ وەربگرێت. لە کارەکەییدا توانی ڕێگەیەک بنیات بنێت بۆ ئەوەی هەر زوو نەخۆشیەکە دەستنیشان بکات تەنانەت پێش ئەوەی نەخۆش بکەوین.
-
Speaker:
فاتیمە ئەلزەهرا ئەلاتراکچی
-
ئێوە نایانناسن.
-
نایان بینن.
-
بەڵام هەمیشە لە دەورووبەرتانن،
-
دەچرپێنن،
-
پلانە نهێنیەکان دادەڕێژن،
-
بنیاتنانی سوپاکان لەگەڵ ملیۆنەها سەرباز.
-
و کاتێک بریار دەدەن هێرش بکەن
-
هەموو بەیەکەوە هێرش دەکەن.
-
دەربارەی بەکتریا قسە دەکەم.
-
-
کێ دەیزانی باسی چی دەکەم؟
¶
-
بەکتریا وەک مرۆڤەکان
لە کۆمەڵگەکان دەژین.
¶
-
خێزانیان هەیە،
-
قسە دەکەن،
-
و پلان بۆچالاکیەکانیان دادەنێن.
-
وەکو مرۆڤەکان، فێڵ دەکەن، گزی دەکەن،
-
تەنانەت لەوانەیە هەندێکیان
فێڵ لە یەکتر بکەن.
-
چۆنە پێتان بڵێم کەوا دەتوانین
گوێ بۆ گفتوگۆ بەکترییاکان بگرین؟
-
و زانیاریە نەهێنیەکانیان وەربگێرین
بۆ سەر زمانی مرۆڤ؟
-
چۆنە پێتان بڵیم کەوا وەرگێڕانی گفتوگۆی
بەکترییاکان دەتوانن ڕۆحەکان ڕزگار بکات؟
-
هەڵگری بروانامەی
دکتۆرام لە نانۆفیسیک،
-
و شارەزایشم لە نانۆ تەکنەڵۆجی هەیە
بۆ گەشەپێدانی ئامێری وەرگێڕانی ڕاستەقینە
-
کەوا دەتوانیت سیخوری بکات
بەسەر کۆمەڵگەی بەکتریاکان
-
و توماری ڕەفتاری
بەکتریامان بداتێ کە چی دەکات.
-
بەکتریا لەهەموو شوێنیک دەژیت
¶
-
لە ناو خاکدان، لە ناو کەلوپەلی ماڵەکانمان
-
و لە ناو لاشەماندا.
-
لە ڕاستی دا، سەدا نەوەدی هەموو
خانە زیندووەکان لەم شانۆیە بەکتریایە.
-
هەندێک بەکتریا بۆ ئێمە بەکەڵکەن:
-
یارمەتیمان دەدەن بۆهەرسکردنی
خواردن یان بەرهەمهێنانی دژە بەکتریا.
-
و هەندێک بەکتریا بۆ ئێمە زیانبەخشن:
-
هۆکارەن بۆ نەخۆشیەکان و مردن.
-
بۆ ڕێکخستنی هەموو زیندە
چالاکەییەکانی بەکتریا
-
پێویستە هەوڵبدەین بۆ ڕێکخستن،
-
و کار دەکەن کەوا وەکو
ئەوەی ئێمەی مرۆڤ دەیکەین
-
بە پەیوەندی گرتنیان.
-
بەڵام لە جیاتی
بەکارهێنانی وشەکان
-
بۆ قسەکردن لەگەڵ یەکتریا
هێما گەردیلەیەکان بەکار دەهێنن.
-
کاتێک بەکتیریا کەمە،
-
هێما گەردیلەیەکانیش نامێنێت،
-
وەکو پیاویک بە تەنها
لە بیابان هاوار بکات.
-
بەڵام کاتێک بەکتریا ژمارەیان زۆرە هێما
گەردیلەیەکانیش بەخۆدەکەون
-
و بەکتریا دەست بە هەستکردن دەکات
کەوا بەتەنیا نییە.
-
گوێ لە یەکتر دەگرن.
-
لەم ڕێگەیەوە شوێن پێکانیان دەکەون
کە ژمارەیان چەندە
-
و کاتێک ژمارەیان تەواوە
بۆ دەستپێکردنی کارە نوێیەکەیان.
-
و کاتیک هێما گەردیلەیەکانیش،
گەیشتن بە لێواری پڕبوون
-
لە هەمان کاتدا هەموو بەکتریاکان هەست دەکان
کەوا پێویستە کار بکەن
-
لەگەڵ هەمان کردار.
-
کەواتە گفتوگۆی بەکتریایی،
پێک دێت لە دەست پێشخەری و کاردانەوە
¶
-
بەرهەمهێنانی گەردیلە
و وەڵام دانەوایە بۆ بەکتریا.
-
لە توێژینەوەکەم، تەرکیزیم کردۆتە سەر
چاودێریکردنی کۆمەڵگەی بەکتریاکان
-
لە ناو لەشی مرۆڤ.
-
چۆن کار دەکات؟
-
نموونەیەکمان هەیە لە نەخۆشێک.
-
لەوانەیە نموونەکە خوێنبیت یان تف.
-
ئەلیکترۆن دەدەین لە نموونەکە،
-
ئەلیکترۆنەکان دەجەنگن لەگەڵ،
دەرکەوتنی هەر پەیوەندیەکی گەردیلەکان
-
و ئەو بەرەنگاریکردنە
زانیاریمان دەداتێ
-
لەسەر ناسنامەی بەکتریا،
-
جۆری پەیوەندیەکەیان
-
و بۆماوەی چەند قسە دەکات.
-
بەڵا چۆنیەتی قسەکردنی بەکتریا چۆنە؟
¶
-
پیش ئەوەی گەشە بە ئامێری وەرگێڕان بدەم،
-
یەکەم پێشبینیم ئەوە بوو کەوا،
زمانی بەکتریا سەرەتاییە
-
وەک منداڵێکی ساوا کەوا هێشتا
وشە و ڕستەکان گەشەیان نەکردوە.
-
:کاتێک پێدەکەنن، دڵخۆشن
کاتێک دەگرین، خەمبارن.
-
سادەیە وەک ئەوە.
-
بەڵام بەکتریا ناچێت بۆ هەموو شوێنێک
وەک سەرەتا من پێموابوو کە بەکتریا وا دەبێت
-
گەردیلە تەنها گەردیلە نییە.
-
مەبەستی شتە جیاوازەکانە
بە پشت بەستن بە بنچینەکەی
-
وەک گریانی منداڵەکان:
دەشی بە هۆکاری جیاوازبێت
-
هەندێک جار منداڵ برسیەتی
-
هەندێک جارێش تەڕ بووە،
-
هەندێک جار ژان دەکات یان دەترسێت.
-
دایک و باوک دەزانن چۆن
لە گریانەکان تێبگەن.
-
بۆ ئەوەی ئامێری
وەرگێڕانی ڕاستەقینە بێت،
-
پێویستە بتوانێت تێبگات
لە هێما گەردیلەیەکان
-
و وەریان بگێرێت
بە پشت بەستن بە دەقەکە.
-
و کێ دەزانیت؟
-
لەوانەیە بەم زووانە
گۆگڵ ترانسلەیت بەردەست بێت
-
-
با نموونەیەکتان بۆ بهێنمەوە.
¶
-
هەندێک داتای بەکتریام هێناوە
کەوا نەختێ ئاڵۆزە بۆ تێگەیشتن
-
ئەگەر ڕاهێنانتان نەکردوە
-
بەڵام سەیرێکی بکەن.
-
-
ئەوە خێزانێکی بەکتریایی بەختەوەرن
کەوا تووشی نەخۆشێک بوون.
¶
-
با پێیان بڵێن خێزانی مۆنتاگیو.
-
هاوبەشی دەکەن لە سەر چاوەکان.
دووبارە بەرهەم دەینەوە و گەشە دەکەن.
-
ڕۆژێک، دراوسێیەکی نوێیان بۆ هات،
-
خێزانی بەکتریای کاپولێت.
-
-
تاوەکو بەیەکەوە کاریان دەکرد
هەمووشتێک باش بوو.
¶
-
بەڵام شتێکی نەخوازراو ڕوویدا.
-
رۆمیۆ لە خێزانی مۆنتاگیو پەیوەندی.
خۆشەویستی هەبوولەگەڵ جولێت لە کاپولێت
-
-
و بەڵێ، مادە جیناتیکەکانیان هاوبەشە.
¶
-
-
ئێستا، بۆماوەیی دەگوازرێتەوە دەتوانیت
مەترسی بخاتە سەر مۆنتاگیوسەکان
¶
-
ئارەزو دەکەن ببن بە تەنها
خێزانێک لە ناو لەشی ئەو نەخۆشەکە،
-
و هاوبەشی بکەن لە جیناتیان
-
بۆ کاپولێتەکان بەرگریان بە هێز بکەن
بۆ دژی بەکتریاکان.
-
کەواتە مۆنتاگیوسەکانیش دەستیان کرد
بە قسەکردن بۆ ڕزگاربوون لە خێزانەکەی تر
-
بە ئازادکردنی گەردیلە.
-
-
-
-
-
-
و پاشان هەموو کەسێک یەکسەر بەرەنگاری دەکات
-
بە ئازادکردنی ژەهرەکە
کەوا خێزانەکەی تر دەکوژێت.
-
-
-
کاپولیتەکان بە هێرشی
پێچەوانە وەڵام دەدەنەوە.
¶
-
-
-
ئەمە ڤیدیۆی ڕاستەقینەی بەکتریایە بە شمشێر
وەکو ئەندامۆچەکەکان زۆرانبازی دەکەن
¶
-
هەوڵ بۆ کوشتنی یەکتری دەدەن
-
بەوەشاندنی خەنجەر
و لەت لەتکردنی یەکتری.
-
هەرخێزانێکیان لەم جەنگە سەرکەوت
دەبن بە بەکتریای زاڵی ناوچەکە.
-
کەواتە دەتوانم چی بکەم بۆ
زانینی گفتوگۆی بەکتریاکان
¶
-
کەوا پێشرەوی بکات بۆ
ڕەفتارە کۆکراوە جیاوازاکان
-
وەک شەرەکەی بینیتان.
-
و چیم کرد بۆ سیخۆریکردن بەسەر
کۆمەڵگەی بەکتریا
-
لەناو لەشی مرۆڤە و
-
نەخۆشەکانی نەخۆشخانە.
-
تاقیکردنەوەم لەسەر ٦٢ نەخۆش کرد،
-
کاتێک نموونەی نەخۆشەکانم دەپشکنی
بۆ یەک تووشبوونی دیاریکراو،
-
بەبێ زانینی ئەنجامەکان لە دەستنیشانکردنی
شێوازی تاقیکردنەوەکە.
-
ئێستا، لە دەستنیشانکردنی بەکتریا،
¶
-
پەڵەی نموونەکە لەسەر دەفرەکەیە،
-
و ئەگەر بەکتریاکە لە ماوەی
پێنج ڕۆژدا گەشەی کرد،
-
نەخۆشەکە وەک تووشبوێک دەستنیشان دەکرێت.
-
کاتێک خوێندنم تەواوکرد و
بەراوردی ئەنجامی ئامێرەکانم
-
بۆ تاقیکردنەوەی شێوازی دەستنیشانکردنەکە
و پاڵپشتیکردنی تاقیکردنەوەکە کرد،
-
توشی سەرسوورمان بووم.
-
ئەمە زۆر زیاتر سەرسامکەر بوو
لەوەی من پێشبینیم کردبوو.
-
بەڵام پێش ئەوەی پێتان بڵێم
چ ئامێرەک بەدەرکەوت،
¶
-
دەمەوێت سەبارەت بە پشکنینی
نەخۆشێکی دیاریکراو کە،
-
کچێکی گەنج بوو
قسەتان بۆ بکەم.
-
نەخۆشیەکی زگماکی منداڵی هەبوو،
-
نەخۆشیە بۆماوەییەکە وایکرد بوو سیەکانی
بۆ توشبوون بە بەکتریا لاواز بن.
-
کچەکە بەشێک نەبوو
لە تاقیکردنەوەی نۆرینگەکە.
-
پشکنینم بۆیکرد چونکە زانیاریم
لە تۆماری پزیشکییەکەی هەبوو
-
کەوا پێشتر حاڵەتی لەم جۆرە
تووشنەبوو بوو.
-
مانگی جارێک، سەردانی
نەخۆشخانەی دەکرد
-
بۆ دەستکەوتنی نموونەیەک لە
لیکەکەی کەوا تفی دەکردە ناو کوپێک.
-
ئەم نموونەیە لە تاقیگەی ناوەندی
بۆ شیکرکردنی بەکتریایی
-
دەگوازرایەوە
-
تا دکتۆرەکان دەتوانن بەخێرای کاربکەن
ئەگەر ژەهراویبوونەکەیان دۆزییەوە.
-
و بۆ تاقیکردنەوەی ئامێرەکەم
لەسەر نموونەی کچەکە مۆڵەتیان پێدام.
-
دوو مانگی سەرەتا پشکنینم لەسەر
نموونەکەی دەکرد، هیچ شتێک دەرنەکەوت.
¶
-
بەڵام لە مانگی سێیەم،
-
هەندێک بەکتریای زۆر بڵێم
لە نموونەکەی دۆزینەوە.
-
بەکتریاکان بۆ لەناو بردنی خانەی
سییەکانی هەماهەنگیان دەکرد.
-
بەڵام شێوازی دەستنیشانکردنەکە
هیچ بەکتریایەکی نیشان نەدا.
-
مانگی داهاتوو پشکنینم بۆ کردەوە،
-
و توانیم ببینم کەوا گفتوگۆی
بەکتریایی زیاتر گەشە کرد.
-
هێشتا، شێوازی دەستنیشانکردنەکە.
هیچ ئەنجامێکی نەبووە
-
خوێندنەکەم کۆتای هات بەڵام نیو ساڵ
دواتر بەدوداچوونم بۆ بارودۆخی کرد
-
بۆ بینینی بەکتریاکە تاکە
شت کە دەمزانی دیارنەمانیان بوو
-
بەبێ دەست تێوەردانی پزیشکی.
-
دیارنەمابوون.
-
بەڵام ئێستا کچەکە لەگەڵ تووشبونێکی سەخت
-
بەکتریای مردوو
دەستنیشان کراوە.
-
ئەمە هەمان بەکتریا بوو
ئامێرەکەم لە سەرەتادا دۆزییەوە.
-
و لەگەڵ ئەمەشدا چالاکی مامەڵەکردنی
بەکتریا کوژ،
-
ئەمە بۆ بنبڕکردنی
ژەهراویبوونەکە ئەستەم بوو.
-
پزیشکەکان دەیانووت ئەم کچە
تا تەمەنی٢٠ساڵی دەژی.
-
کاتێک لەسەر نموونەی کچەکە پشکنینم دەکرد،
¶
-
هێشتا ئامێرەکەم لە قۆناغی سەرەتایدا بوو.
-
تەنانەت نەمدەزانی،
ئەگەر بیرۆکەکەم کاری خۆی دەکات،
-
لەبەرئەوە لەگەڵ پزیشکەکان
ڕێکەوتنمان کرد
-
پێمنەگۆت ئامیرەکەم چی دەرخستووە
-
بۆ ئەوەی نەتوانن چارەسەرکردنەکە
ئاشکرا بکەن.
-
کاتێک ئەنجامەکانم بینی
تەنانەت جێگەی باوەر نەبوو،
-
نەمتوانی بیدرکێنم
-
چونکە مامەڵەکردنی نەخۆشێک
بەبێ تووشبوونێکی ڕاستەقینە
-
هەروەها ئەنجامی نەرێنی بۆ نەخۆشەکە هەبوو.
-
بەڵام ئێستا باشتر دەزانم،
-
و ژمارەیەکی زۆری کوڕ و کچی گەنج هەن
هێشتا دەتوانرێن ڕزگار بکرێن
-
چونکە، بەداخەوە زۆربەی جار
ئەم سیناریۆیە ڕوودەدات.
-
نەخۆشەکان ژەهراوی دەبن،
-
هەرچۆنێک بێت بەکتریا لە تاقیکردنەوەی
شێوازی دەستنیشانکردن خۆی دەرناخات،
-
و بەخێرایی نیشانە بەهێزاکان
لە نەخۆشەکە لەناو دەچن.
-
لەم حاڵەشدا، پێش ئێستا زۆر درەنگە.
-
ئەنجامە سەرسورهێنەرەکە لە ٦٢
نەخۆش کە پشکنینم بۆیان کردبوو
¶
-
ئەوە بوو ئامێرەکە گفتوگۆی
بەکتریا تۆمار کردبوو
-
زیاتر لە نیوەی نموونەی نەخۆشەکان
-
وەک نەرێنیەک لەلایەن ڕێگەکانی
لاسیایکردنەوە دەستنیشان کرابوو.
-
بەپێچەوانەوە زایاتر لە نیوەی
نەخۆشەکان گەڕانەوە ماڵەوە
-
لە ژەهراویبوون ڕزگاریان بوو،
-
لەگەڵ ئەوەشدا هەڵگری
بەکتریایەکی ترسێنەر بوون.
-
لە ناوەوەی بەهەڵە
دەستنیشانکردنی نەخۆشەکان،
-
لەکاتی هێرشکردن
بەکتریا خۆی ڕێک دەخست.
-
چرپە چرپیان لەگەڵ یەکتری دەکرد.
-
ناوی دەنێم "چرپە چرپی بەکتریا "
-
بەکتریا کە ڕێگەکانی لاسایکردنەوە.
ناتوانرێ دیاری بکات.
-
تاکو ئێستا، تەنها ئامێری لاسایکردنەوەکە
دەتوانیت بەدوای ئەم چرپانە بکەوێت.
-
باوەڕم وایە ساتی بەناوبانگ بوون
کە هێشتا چرپە چری لە نێو بەکتریادا هەیە
-
پەنجەرەی دەرفەتە
بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئامانج.
-
ئەگەر کچێک لە ماوەی ئەو
پەنجەرەی دەرفەتە بەڕەنگاری ببێتەوە،
-
لەوانەیە بتوانێت بەکتریا لە قۆناغە
-
سەرەتاییەکانیدا بکوژێت،
-
پێش ئەوەی ژەهراویبوونەکە مەترسیدار بێت.
-
شارازیم پەیداکرد لەگەڵ ئەو کچە گەنجە
و بڕیارمدا ئەوەی لە توانامدا بێت
¶
-
بۆ دابین کردنی ئەم تەکنەلۆجیایە
لە نەخۆشخانەدا بیکەم.
-
لەگەڵ پزیشکەکان پێکەوە،،
-
کار لەسەر جێبەجیکردنی ئەم
ئامێرە دەکەم لە نۆرینگەکان
-
بۆ زووتر دیاریکردن ژەهراویبوونەکە.
-
لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا نەزانراوە پزیشکەکان
چۆن مامەڵەی لەگەڵ نەخۆشەکان
¶
-
لە ماوەی دەستەواژەی چرپاندندا بکەن،
-
ئەو ئامێرە دەتوانیت یارمەتی پزیشک بدات
بۆ نزیکبوونەوە لە مەترسی نەخۆشەکان.
-
توانیم یارمەتیان بدەم ئەگەر
مەمەڵەکردنەکە کاریبکردایە یان نا،
-
و دەتوانێت یارمەتی وەڵامدانەوە
لە پرسیارە ئاسانەکان بدات:
-
نەخۆشەکە تووشبووە؟
-
و بەکتریا چی دەکات؟
-
-
پلانە نهێنیەکانیان دادەرێژن،
-
و زانیارییە باورپێکراوەکان
بۆیەکتری دەنێرن.
-
بەڵام تەنها ناتوانین بەدوای
چرپاندنیان بکەوین،
-
دەتوانین زمانە نهێنیەکەیان
فێربین
-
و چرپاندنی بەکتریاکان
ببێتە بەشێک لە خۆمان
-
و وەکو بەکتریا بیانەوێت بڵێن،
-
"3-oxo-C12-aniline."
-
-
-