Apaçık problemleri görmezden gelme nedenimiz -- ve bunlarla baş etme yolları

Neden ekonomik krizler ve iklim değişikliği gibi büyük problemleri çoğu zaman görmezden geliriz, farkına vardığımızda da artık çok geçtir? Siyaset stratejisi uzmanı Michele Wucker bu konuşmasında son derece nadir, hiçbir şekilde öngörülemez ve önlenemez bir felaketi sembolize eden "siyah kuğu" metaforunu, yok saymayı tercih ettiğimiz tehlikenin aslında önlenebilir olduğu düşüncesini tüm gerçekliğiyle sembolize eden "gri gergedan" metaforuyla değiştirmeye teşvik ediyor bizleri. Wucker, bir yandan aslında öngörülebilir krizlerin bizi neden ansızın yakaladıklarını açıklarken bir yandan da şu anda dahi bize doğru hücum eden gergedanların olabileceğine dair belirtileri gözler önüne seriyor.

Düşünün ki ortada büyük bir sorun var

apaçık gözünüzün önünde duruyor.

Öyle bir sorun ki herkes ondan bahsediyor

ve sizleri de doğrudan etkiliyor.

İşler daha da kötüleşmeden
bu sorunu çözmek için

elinizden gelen her şeyi yapar mıydınız?

Cevabınızdan çok da emin olmayın!

Zira biz, gözümüzün önünde apaçık duran
gerçekleri görmemeye meyilliyizdir

ve hiçbirimiz bunu kabullenmek istemez.

Hatta öyle ki

iş veya özel hayatımızda
ya da dünya üzerinde karşılaşabileceğimiz

tehlikeleri bize hatırlattıkları için

bu gerçeklerden gözümüzü kaçırırız.

Kendi alanımdan, ekonomi politikasından
bir örnek vermek istiyorum.

Merkez Bankası'nın başındayken
Alan Greenspan'in tüm görevi,

ABD ekonomisindeki sorunlara karşı
dikkatli hareket etmek

ve bu sorunların
kontrolden çıkmamalarını sağlamaktı.

2006 sonrasına geldiğimizde ise

gayrimenkul fiyatlarının
yükselmesiyle birlikte

her geçen gün daha fazla
hatırı sayılır lider ve kurum

kredi riskleri ve piyasa
balonlarından bahsederek

tehlike çanlarını çalmaya başladı.

Sizlerin de bildiği gibi
2008'de her şey tepetaklak oldu.

Bankalar battı,

uluslararası piyasalar değerlerinin
yarısına yakınını kaybetti,

milyonlarca insanın evine haciz konuldu.

En sonunda

neredeyse her 10 Amerikalıdan biri
işsiz kalmış oldu.

Ortalık biraz durulduğunda ise

Greenspan ve daha pek çoğu,
ellerinde bir durum analiziyle

"Krizi öngörmek mümkün değildi," dediler

ve krizi "bir siyah kuğu"
olarak nitelendirdiler.

Yani hayal edilemez bir şey olarak,

öngörülemez ve kesinlikle
olasılıksız bir şey olarak.

Tam anlamıyla bir sürpriz yani.

Ancak bu durum aslında
hiç de bir sürpriz gibi gelişmedi.

Benim Manhattan'daki dairem örneğin
dört yıldan daha kısa bir süre içinde

değerini neredeyse ikiye katlamıştı.

Ben de tehlike işaretlerini
görüp satmıştım evimi.

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

Diğer birçok insan da
aynı tehlikeyi gördü,

gördüklerini halkla da paylaştılar

ve sadece göz ardı edildiler.

Sonuç olarak bu krizin nasıl görüneceğini
ya da beraberinde neler getireceğini

bire bir bilemesek de

bize doğru hücum eden şeyin

koca, gri bir gergedan kadar tehlikeli,
aşikâr ve önceden kestirilebilir

olduğunu hepimiz görebiliyorduk.

Siyah kuğu teorisi,

geleceğimiz üzerinde hiçbir kontrolümüz
olmadığı fikrini düşündürür bize.

Olaylar üzerinde kontrolümüzün
ne kadar az olduğunu düşünmemiz de

maalesef var olanı
bir o kadar küçümsememize

ya da tamamıyla
göz ardı etmemize yol açar.

Bu tehlikeli düşünce de
başka bir gerçeği görünmez kılar:

önümüzdeki sorunların
çoğunun ne kadar olası,

aşikâr ve görünür olmasına rağmen

yine de parmağımızı dahi
oynatmadığımız gerçeğini.

İşte ben de gri gergedan
metaforunu yarattım

zira böyle bir metafora
gerçekten ihtiyaç vardı.

Yeni bir gözle bakabilmemize
yardımcı olsun diye,

aynı siyah kuğunun benimsendiği
gibi benimseyelim diye,

ancak bu sefer son derece
aşikâr şeyler için kullanalım diye,

son derece olası, yine de
yok sayılan şeyler için.

İşte bu tip şeylere
gri gergedanlar diyorum.

Eğer bu gri gergedanları
görmek isterseniz

her gün başlıklara
bir göz atmanız yeterli.

İşte benim bugün başlıklarda
gördüğüm de koca bir gri gergedan,

yepyeni, son derece olası
bir ekonomik kriz.

Merak ediyorum, son 10 yılda
bir şeyler öğrenebildik mi acaba?

Washington'da ya da Wall Street'te
konuşulanlara bakarsanız

geleceğimizin dalgasız, dümdüz
bir deniz gibi olduğunu sanırsınız.

Benim çokça vakit geçirdiğim Çin'de ise

konuşulanlar son derece farklı.

Ekonomiden sorumlu ekibin tümü,

devlet başkanı Xi Jinping de
dahil olmak üzere,

son derece açık bir şekilde

ve bilhassa sanki birer
gri gergedanlarmış gibi

ekonomik risklerden ve bu riskleri
nasıl dize getireceklerinden konuşuyorlar.

Kuşkusuz ki Çin ve ABD

çok farklı devlet
sistemleriyle yönetiliyorlar,

bu da yapabilecekleri
ya da yapamayacakları şeyleri belirliyor.

Ekonomik problemlerin çoğunun
temel nedenleri de

farklı tabii bu iki ülkede.

Ancak iki ülkenin de
borçlarıyla, eşitsizlikle

ve ekonomik verimlilikle ilgili sorunları
olduğu herkesin bildiği bir gerçek.

Peki sorunları aynıysa
duruşları niye farklı?

Aslında aynı soruyu

sadece ülkelerin değil insanların da

duruş farklılıkları ile
ilgili sorabilirsiniz.

Güvenliği her şeyden önce tutan
otomobil üreticileri

ve kalitesiz arabalarını geri çekmek için

mutlaka birilerinin ölmesini
bekleyenlerle ilgili mesela.

Ya da kaçınılmaz son için hazırlık yapan
büyükanneler ve büyükbabalarla ilgili,

hani şu cenaze metnini bile yazanlarla,

menüyü bile hazırlayanlarla ilgili.

(Gülüşmeler)

Benimkiler hazırlamıştı.

(Gülüşmeler)

Böyleleri mezar taşını bile önceden
oydurur da bir ölüm tarihini boş bırakır.

Bir de diğer türlü büyükanneler
büyükbabalar vardır

ki hiçbir işlerini yoluna koymazlar,

atılacaklarını bile ayırmazlar,

yıllar boyunca onca şeyi
istiflemişlerdir de

düzenleme işini çocuklarına bırakırlar.

Peki bu iki taraf arasındaki fark
nereden geliyor?

Nasıl oluyor da bazıları
gerçeklerle başa çıkarken

diğerleri gözlerini kaçırmayı seçiyor?

Bunun öncelikle içinde yaşadığınız
kültür ve toplumla,

çevrenizdeki insanlarla ilgisi var.

Yani olur da düşersen
etrafındakilerden birinin

sana yardım edeceğini düşünüyorsan

var olan bir tehlikeyi olduğundan
küçük görme eğiliminde oluyorsun.

Ki bu da sadece kötü değil aynı zamanda
da iyi riskler almamızı sağlıyor.

Tıpkı kimsenin bahsetmek istemediği

bir tehlikeden bahsederek eleştirilme
riskini göze almak gibi.

Ya da ürkütücü görünen, bir nevi
gri gergedanlara benzeyen fırsatları

yine de değerlendirmek gibi.

ABD'nin kültürü son derece bireysel,
herkes kendi başına yani.

İlginçtir ki bu durum

Amerikalıları değişime
ve iyi riskler almaya

kapalı yapmış.

Halbuki Çin'deki insanlar,

devletin doğabilecek
problemleri önleyeceğine inanıyor,

bu her zaman gerçekleşmese de
insanlar inanmaya devam ediyor.

Ailelerine güvenebileceklerini
düşünüyorlar,

bu da onları belirli riskleri almaya
daha meyilli yapıyor.

Tıpkı Pekin'de gayrimenkul almak

ya da yönlerini değiştirmeleri gerektiği
düşüncesine açık olmak gibi

ki Çin'in değişim hızı
gerçekten de inanılmaz seviyede.

İkinci nedene gelirsek

durum hakkında ne kadar bilgiye sahipsin?

Olanları öğrenmeye ne kadar isteklisin?

Görmek istemediğin şeyleri bile
görmeye hazır mısın?

Çoğumuz, sevmediğimiz

ve örtbas ettiğimiz şeylere

dikkat bile etmeyiz.

Dikkatimizi görmek istediğimiz, hoşumuza
giden, bağdaştığımız şeylere veririz.

Halbuki bu kör noktalarımızı onaracak

olanağa ve yeterliliğe sahibiz.

Her kesimden insanla çokça zaman geçirme,
onlarla hayat duruşları

ve gri gergedanlarıyla
ilgili konuşma fırsatım oldu.

Risk almaktan en çok korkan

ve bu konuda en hassas olan insanların

değişime de en az açık olan

insanlar olduğunu düşünebilirsiniz.

Ama gerçek tam da tersi.

Ben gördüm ki

etraflarındaki sorunların
farkına varmaya hazır olan

ve bunun için plan yapanlar,

hayatlarında daha fazla riske
hatta iyi riske yer verebilen

ve kötü riskle de
baş edebilen insanlar oluyor.

Bunun sebebi de, bilginin
peşine düştüğümüzde aslında

korktuğumuz şeylere karşı harekete
geçmek için güç topluyor olmamızdır.

Buradan da üçüncü nedene
bağlamak istiyorum.

Sizler, hayatınızdaki
gri gergedanlar üzerinde

ne kadar kontrolünüz olduğunu
düşünüyorsunuz?

Harekete geçmememizin
nedenlerinden biri de

çoğu zaman çaresiz hissetmemiz zira.

İklim değişikliği örneğin,
öyle büyük bir problem ki

hiçbirimizin elinden bir şey
gelmezmiş gibi hissettiriyor insana.

Böylelikle bazıları hayatını
inkârla geçirirken

diğerleri kendileri hariç herkesi
suçlayıp duruyor.

Tıpkı bir arkadaşımın, Çin'deki
kömür fabrikaları durduğu sürece

4 çekerli arabasından vazgeçmemesi gibi.

Halbuki bizim
değişim için bir fırsatımız var.

Hepimiz birbirimizden farklıyız

ve her birimiz de duruşumuzu
değiştirme fırsatına sahibiz,

hem kendi hem de
etrafımızdakilerin duruşunu.

Bu sebeple ben de bugün,
buradaki herkesi

etrafımızdaki insanlarla
dünyamızdaki gri gergedanlar üzerine

açıkça ve dürüstçe konuşmaya

ve gergedanlarımızla nasıl baş ettiğimizi

katıksız, dürüst bir şekilde
anlatmaya davet ediyorum.

ABD'de çok sık duyduğum bir şey var:

"Tabii ki apaçık problemlerle
baş etmemiz gerekir

ancak bir insan gözünün önünde
olanları göremiyorsa

zaten ya akılsız ya da cahildir."

Onlar böyle söylese de
ben tam tersini düşünüyorum.

Gözünün önünde olanları göremiyor olman

seni ne akılsız ne de cahil yapar,

sadece insan olduğunu gösterir.

Eğer bir gün hepimizin içinde olan
bu zafiyetin farkına varabilirsek

işte o zaman
hepimizin gözlerini açacak,

bizlere gözümüzün önünde
olanları gösterecek

ve ezilmeden önce harekete geçmemizi
sağlayacak gücü de bulacağız.

(Alkışlar)