Return to Video

Najważniejszy odbyt w oceanie - Cella Wright

  • 0:07 - 0:09
    Czy odgadniesz, co to jest?
  • 0:09 - 0:17
    Puchata skarpetka? Przejrzały banan?
    Spleśniała tubka pasty do zębów?
  • 0:17 - 0:21
    Tak naprawdę jest to strzykwa
    i mimo dziwnego wyglądu
  • 0:21 - 0:27
    jej codzienna harówka przyczynia się
    do rozkwitu całych ekosystemów.
  • 0:27 - 0:31
    Strzykwy należą do typu Echinodermata,
  • 0:31 - 0:36
    tak jak jeżowce, rozgwiazdy
    i inne promienisto symetryczne,
  • 0:36 - 0:39
    "kolczaste" bezkręgowce morskie.
  • 0:39 - 0:42
    Niektóre strzykwy mają pierzaste czułki
    wypływające z otworu gębowego,
  • 0:42 - 0:45
    niektóre są napęczniałe jak balony,
  • 0:45 - 0:48
    a inne wyglądają jak "bezgłowe kurczaki",
  • 0:48 - 0:53
    co jest autentyczną nazwą
    rzadkiego głębokomorskiego gatunku,
  • 0:53 - 0:57
    Mają charakterystyczny kształt
    podłużnych wałków.
  • 0:57 - 1:02
    Strzykwa to w zasadzie bezmózgi twór
    otaczający układ trawienny,
  • 1:02 - 1:06
    z otworem gębowym z jednej
    i odbytem z drugiej strony.
  • 1:06 - 1:09
    Lepkie rurkowate stopy
    wzdłuż całego ciała
  • 1:09 - 1:12
    umożliwiają im chodzenie
    po morskim dnie.
  • 1:12 - 1:16
    Wyspecjalizowane stopy
    pomagają w odżywaniu i oddychaniu,
  • 1:16 - 1:20
    choć wiele strzykw właściwie
    oddycha przez odbyt.
  • 1:20 - 1:23
    Przez rytmiczne kurczenie
    i rozkurczanie mięśni
  • 1:23 - 1:28
    wciągają i wydalają wodę
    przez wewnętrzną płucopodobną strukturę
  • 1:28 - 1:32
    zwaną drzewem oddechowym,
    która wydobywa tlen z wody morskiej.
  • 1:32 - 1:34
    Pewne gatunki krabów i karapowatych
  • 1:34 - 1:37
    korzystają z tej rytmicznej czynności
  • 1:37 - 1:42
    i kiedy odbyt strzykwy jest rozszerzony,
    dają nurka do środka.
  • 1:42 - 1:49
    W odbycie strzykwy może mieszkać
    nawet 15 karapowatych naraz.
  • 1:49 - 1:51
    Jednak nie wszystkie strzykwy
  • 1:51 - 1:54
    tolerują takie natrętne zachowanie.
  • 1:54 - 1:57
    Niektóre gatunki wyposażone są
    w pięć zębów wokół odbytu,
  • 1:57 - 2:01
    co świadczy o ewolucyjnym sprzeciwie
  • 2:01 - 2:03
    wobec niechcianych gości.
  • 2:03 - 2:06
    Nawet strzykwy bez odbytniczych zębów
  • 2:06 - 2:09
    mają narzędzia obrony.
  • 2:09 - 2:11
    Unikają zagrożeń i odpierają ataki
  • 2:11 - 2:15
    z pomocą zmiennej tkanki kolagenowej.
  • 2:15 - 2:20
    Ta żelopodobna tkanka zawiera
    wiązki kolagenu zwane "fibrylami".
  • 2:20 - 2:22
    Białka mogą oddziaływać na te fibryle,
  • 2:22 - 2:27
    zsuwając je razem, by usztywnić tkankę,
    lub rozsuwając, by ją zmiękczyć.
  • 2:27 - 2:30
    Ta uniwersalna tkanka ma wiele zalet:
  • 2:30 - 2:33
    pomaga w efektywnym poruszaniu się,
  • 2:33 - 2:36
    pozwala strzykwom mieścić się
    w małych przestrzeniach
  • 2:36 - 2:39
    i rozmnażać się bezpłciowo przez podział.
  • 2:39 - 2:45
    Ale najbardziej wybuchowe zastosowanie
    odpiera ataki drapieżników.
  • 2:45 - 2:48
    Przez rozluźnienie więzi
    tkanek wewnętrznych,
  • 2:48 - 2:51
    a następnie zwiotczenie
    i skurczenie mięśni,
  • 2:51 - 2:54
    wiele gatunków umie wystrzelić
    szeroką gamę narządów wewnętrzych
  • 2:54 - 2:56
    przez odbyt.
  • 2:56 - 2:58
    Ta czynność to "ewisceracja"
  • 2:58 - 3:01
    i jest to zaskakująco skuteczny
    mechanizm samoobrony.
  • 3:01 - 3:04
    Pomijając element zaskoczenia
    i rozproszenia drapieżników,
  • 3:04 - 3:08
    wnętrzności niektórych strzykw
    są klejące i toksyczne.
  • 3:08 - 3:11
    Ewisceracja może wydawać się drastyczna,
  • 3:11 - 3:15
    lecz strzykwy potrafią
    zregenerować stracone narządy
  • 3:15 - 3:17
    w kilka tygodni.
  • 3:17 - 3:20
    Oprócz kilku gatunków
    przystosowanych do pływania
  • 3:20 - 3:22
    i tych żywiących się bez ruchu,
  • 3:22 - 3:26
    wiele z tych nieporęcznych stworzeń
    spędza czas, pasąc się na morskim dnie.
  • 3:26 - 3:29
    Strzykwy są wszędzie, od płytkich brzegów
  • 3:29 - 3:33
    po rowy 6000 metrów pod poziomem morza.
  • 3:33 - 3:38
    Na głębokomorskim dnie stanowią
    większość zwierzęcej biomasy,
  • 3:38 - 3:42
    aż do 95% w niektórych rejonach.
  • 3:42 - 3:46
    Kiełbasko-kształtne cuda natury
    po drodze wciągają piasek,
  • 3:46 - 3:50
    trawią substancje organiczne w nim zawarte
    i wydzielają produkty uboczne.
  • 3:50 - 3:55
    W ten sposób strzykwy oczyszczają
    i natleniają dno morskie
  • 3:55 - 3:58
    przez rozkładanie szczątków
    i odzyskiwanie składników odżywczych.
  • 3:58 - 4:03
    To tworzy warunki dla rozwoju
    trawy morskiej i mięczaków.
  • 4:03 - 4:07
    Wydaliny strzykw mogą też wspomagać
    tworzenie się raf koralowych
  • 4:07 - 4:12
    i łagodzenie skutków zakwaszania oceanów
    dla środowisk morskich.
  • 4:12 - 4:15
    Są znakomitymi odkurzaczami oceanu.
  • 4:15 - 4:17
    Uważa się, że połowa piaszczystego dna
  • 4:17 - 4:21
    przeszła przez układ trawienny strzykw.
  • 4:21 - 4:27
    Kiedy cieszysz się
    skrzypieniem piasku pod stopami
  • 4:27 - 4:30
    pomyśl, że właśnie te ziarenka piasku
  • 4:30 - 4:32
    w tym czy innym czasie
  • 4:32 - 4:36
    mogły być wydalone przez ogórek
    oddychający tyłkiem.
Title:
Najważniejszy odbyt w oceanie - Cella Wright
Speaker:
Cella Wright
Description:

Zobacz pełną lekcję tu: https://ed.ted.com/lessons/the-most-important-anus-in-the-ocean-cella-wright

Czy to puchata skarpetka? Przejrzały banan? Spleśniała tubka pasty do zębów? Tak naprawdę to skromna strzykwa: bezmózgowy, mięsisty twór otaczający układ trawienny, uwieńczony z jednej strony otworem gębowym, a z drugiej odbytem. Choć wygląda dziwnie to swoją codzienną pracą umożliwia rozwój całych ekosystemów. Cella Wright zabierze was na dno oceanu, by zbadać życie tych kiełbasko-kształtnych cudów natury.

Lekcja: Cella Wright, reżyseria: Guto BR, Flávia Godoy i Lívia Serri Francoio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:41

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.