Return to Video

Alışkanlıklarınızdan nasıl kurtulur ve amaçlarınıza ulaşırsınız | Sabine Doebel| TedxMileHigh

  • 0:10 - 0:13
    Bir itirafım var.
  • 0:13 - 0:16
    Araba sürmeyi daha yeni öğrendim.
  • 0:16 - 0:18
    Oldukça zordu.
  • 0:18 - 0:21
    Bu, eski kafalı olmakla ilgili değil.
  • 0:21 - 0:25
    İlk kez araba sürmeyi öğrendiğiniz zamanı
    ve her aldığınız kararın
  • 0:25 - 0:28
    çok bilinçli ve düşünülmüş olmasının
    nasıl bir şey olduğu hatırlıyor musunuz?
  • 0:29 - 0:32
    Derslerimden geldiğimde
    zihnim bomboş olurdu.
  • 0:33 - 0:35
    Bir bilişsel bilimci olarak,
  • 0:35 - 0:40
    bunun sebebinin "yürütücü işlev"
    adlı bir şey olduğunu biliyorum.
  • 0:41 - 0:43
    Yürütücü işlev, araba sürmeyi
    öğrenmek gibi
  • 0:43 - 0:46
    hedeflerimize ulaşmak için
  • 0:46 - 0:49
    düşüncelerimizi, duygularımızı
    ve davranışlarımızı
  • 0:49 - 0:52
    bilinçli olarak kontrol eden
    harika bir yeteneğimiz.
  • 0:52 - 0:56
    Alışkanlıktan kurtulmamız gerektiğinde,
    dürtülerimizi engellememiz
  • 0:56 - 0:58
    ve ileriye dönük plan yapmamız
    gerektiğinde onu kullanırız.
  • 0:59 - 1:02
    Ancak onu en net
    işler ters gittiğinde görürüz.
  • 1:03 - 1:06
    Mesela, kahvaltılık gevreğinize
    yanlışlıkla portakal suyu döktünüz mü hiç?
  • 1:06 - 1:08
    (Kahkaha)
  • 1:08 - 1:10
    Ya da Facebook'da gezinirken,
  • 1:10 - 1:13
    aniden bir toplantıyı kaçırdığınızı
    fark ettiniz mi?
  • 1:13 - 1:15
    Belki şu size daha tanıdık gelir:
  • 1:15 - 1:18
    İşten dönerken bir markette
    durmayı planlayıp
  • 1:18 - 1:21
    sonra oto pilot gibi
    direkt eve sürdünüz mü?
  • 1:21 - 1:23
    (Kahkaha)
  • 1:23 - 1:25
    Bunlar herkese olur.
  • 1:25 - 1:27
    Buna genelde "dalgınlık" deriz.
  • 1:27 - 1:29
    Ancak aslında gerçekleşen
  • 1:29 - 1:32
    yürütücü işlevdeki bir aksaklıktır.
  • 1:32 - 1:36
    Yani yürütücü işlevi yaşantımızın
    her alanında her gün kullanıyoruz.
  • 1:36 - 1:38
    Araştırmacılar geçen 30 yılda,
  • 1:38 - 1:42
    çocukluk ve sonrasındaki
    sosyal beceriler, akademik başarı,
  • 1:42 - 1:44
    zihinsel ve fiziksel sağlık,
    para kazanmak,
  • 1:44 - 1:48
    para biriktirmek ve hatta
    hapisten uzak durmak gibi
  • 1:48 - 1:53
    tüm iyi şeyleri
    öngörebileceğini keşfetti.
  • 1:53 - 1:55
    Kulağa hoş geliyor, değil mi?
  • 1:55 - 1:59
    Yani benim gibi araştırmacıların
    yürütücü işlevi anlamak ve çözmek için
  • 1:59 - 2:02
    yollar geliştirmekle
    bu kadar ilgili olması şaşırtıcı değil.
  • 2:03 - 2:09
    Ancak son zamanlarda yürütücü işlev koca
    bir kişisel gelişim zırvalığına dönüştü.
  • 2:09 - 2:13
    İnsanlar, beyin eğitici
    iPhone uygulamaları ve bilgisayar oyunları
  • 2:13 - 2:14
    ya da satranç oynamak gibi
  • 2:14 - 2:18
    belirli bir pratik yaparak
    onu geliştirebileceğini düşünüyor.
  • 2:19 - 2:22
    Araştırmacılar ise geliştirme umuduyla
  • 2:22 - 2:24
    onu ve zeka gibi
    onunla ilişkili olan şeyleri
  • 2:24 - 2:26
    laboratuvarda eğitmeye çalışıyor.
  • 2:27 - 2:30
    Yürütücü işlevle ilgili böylesi
    bir düşünce tarzının
  • 2:30 - 2:32
    tamamen yanlış olduğunu
    söylemek için buradayım.
  • 2:32 - 2:36
    Beyin eğitimi, onu genelde kullandığımız
    gerçek hayat bağlamı dışında
  • 2:36 - 2:39
    dar bir şekilde çalıştırmayı içerdiği için
  • 2:39 - 2:44
    geniş anlamda
    yürütme işlevini geliştirmez.
  • 2:44 - 2:48
    Yani telefonunuzdaki yürütme işlevi
    uygulamasının ustası olabilirsiniz
  • 2:48 - 2:50
    ancak bu Coco Pops'sunuza haftada iki kez
  • 2:50 - 2:52
    portakal suyu dökmenizi engellemeyecek.
  • 2:52 - 2:53
    (Kahkaha)
  • 2:53 - 2:55
    Eğer yürütme işlevinizi gerçekten
  • 2:55 - 2:58
    hayatınızda fark yaratacak şekilde
    geliştirmek istiyorsanız,
  • 2:58 - 3:01
    bağlamdan nasıl etkilendiğini
    anlamanız gerekli.
  • 3:01 - 3:03
    Ne demek istediğimi göstereyim.
  • 3:03 - 3:05
    Küçük çocuklardaki
    yürütücü işlevi ölçmek için
  • 3:05 - 3:07
    laboratuvarda kullandığımız
    harika bir görev var,
  • 3:07 - 3:10
    boyut değiştirerek kart eşleme
    diye adlandırılıyor.
  • 3:11 - 3:15
    Bu görevde çocuklar kartları tek
    bir şekilde, örneğin şekillerine göre,
  • 3:15 - 3:17
    alışkanlık edinene kadar
  • 3:17 - 3:19
    tekrar tekrar eşlemeleri gerekiyor.
  • 3:19 - 3:24
    Sonrasında kartları farklı bir şekilde
    eşlemeleri isteniyor,
  • 3:24 - 3:25
    örneğin renklerine göre.
  • 3:26 - 3:29
    Çok küçük çocuklar bunda zorlanıyor.
  • 3:29 - 3:33
    Üç ve dört yaşlarındaki çocuklar,
    siz kaç defa nasıl yapılması gerektiğini
  • 3:33 - 3:37
    söylerseniz söyleyin
    yine önceki gibi eşlendiriyorlar.
  • 3:37 - 3:40
    (Video) Eğitmen: Eğer maviyse buraya koy.
    Eğer kırmızıysa şuraya koy.
  • 3:40 - 3:41
    İşte bir tane mavi.
  • 3:42 - 3:45
    Tamam, şimdi farklı bir oyun oynayacağız.
  • 3:45 - 3:47
    Artık renk oyununu oynamayacağız.
  • 3:47 - 3:49
    Şimdi şekil oyununu oynayacağız.
  • 3:49 - 3:50
    Şekil oyununda
  • 3:50 - 3:52
    tüm yıldızlar buraya,
    kamyonlarsa şuraya konulacak.
  • 3:52 - 3:54
    Tamam mı?
  • 3:54 - 3:55
    Yıldızlar buraya. Kamyonlar şuraya.
  • 3:55 - 3:57
    Yıldızlar nereye?
  • 3:58 - 3:59
    Peki ya kamyonlar nereye?
  • 4:00 - 4:01
    Harika. Tamam.
  • 4:01 - 4:03
    Yıldızlar buraya. Kamyonlar şuraya.
  • 4:03 - 4:04
    İşte bir kamyon.
  • 4:08 - 4:10
    Yıldızlar buraya. Kamyonlar şuraya.
  • 4:10 - 4:11
    İşte bir yıldız.
  • 4:13 - 4:15
    (Kahkaha)
  • 4:15 - 4:17
    Yani oldukça zor
  • 4:17 - 4:21
    ve yürütücü işlevini
    kullanamadığı oldukça açık.
  • 4:21 - 4:23
    Ancak işin özü:
  • 4:23 - 4:25
    Bu görevde onu
    ve onun gibileri eğitebiliriz,
  • 4:25 - 4:27
    sonunda gelişecektir.
  • 4:27 - 4:32
    Peki bu laboratuvar dışında da yürütücü
    işlevini geliştirdiği anlamına mı gelir?
  • 4:32 - 4:35
    Hayır, çünkü gerçek hayatta
    yürütücü işlevini
  • 4:35 - 4:39
    şekil ve renk değiştirmekten
    çok daha fazlası için kullanması gerek.
  • 4:39 - 4:42
    Toplamadan çarpmaya,
    ya da oynamaktan toplamaya
  • 4:42 - 4:44
    veya kendi duygularını düşünmekten
  • 4:44 - 4:48
    arkadaşını düşünmeye
    değiştirmesi gerekecek.
  • 4:48 - 4:50
    Gerçek hayat durumlarındaki başarı
  • 4:50 - 4:53
    ne kadar motive olduğunuz
  • 4:53 - 4:55
    ve yaşıtlarınızın ne yaptığına bağlıdır.
  • 4:55 - 4:58
    Ayrıca yürütücü işlevi
    belirli bir durumda kullanırken
  • 4:58 - 5:02
    hangi stratejileri yürüttüğünüze bağlı.
  • 5:02 - 5:06
    Yani demek istediğim bağlam cidden önemli.
  • 5:07 - 5:09
    Araştırmamdan bir örnek vereyim.
  • 5:09 - 5:14
    Yakın zamanda
    doyumu erteleme ölçümü yapan,
  • 5:14 - 5:17
    ayrıca çokça yürütücü işlev
    gerektirmesi kuvvetle muhtemel
  • 5:17 - 5:20
    klasik marshmallow testini
    yapmak için birkaç çocuk buldum.
  • 5:20 - 5:22
    Bu testi duymuş olabilirsiniz,
  • 5:22 - 5:24
    temel olarak çocuklara
    bir seçenek sunuluyor:
  • 5:24 - 5:27
    Hemen bir marshmallow alabilirler
  • 5:27 - 5:28
    ya da diğer odaya gidip
  • 5:28 - 5:30
    daha fazla marshmallow
    getirmemi bekleyebilirler,
  • 5:30 - 5:33
    böylece iki marshmallow alırlar.
  • 5:33 - 5:37
    Bazı çocuklar ikincisini çok istiyor.
  • 5:37 - 5:38
    Ancak esas soru,
  • 5:38 - 5:40
    ne kadar bekleyebilirler?
  • 5:40 - 5:42
    (Kahkaha)
  • 5:42 - 5:46
    Bağlamın etkilerine bakmak için
    küçük bir şey ekledim.
  • 5:46 - 5:51
    Her çocuğa bir grupta olduklarını
    söyledim, örneğin yeşil grup
  • 5:51 - 5:54
    ve hatta giymeleri için
    yeşil bir tişört verdim.
  • 5:55 - 5:58
    "Grubun iki tane almak için bekledi
  • 5:58 - 6:02
    ama diğer grup,
    turuncu grup beklemedi." dedim
  • 6:03 - 6:05
    Veyahut tam tersini söyledim:
  • 6:05 - 6:07
    "Grubun iki tane için beklemedi
  • 6:07 - 6:09
    ama diğer grup bekledi."
  • 6:09 - 6:12
    Sonra çocuğu odada tek bıraktım
  • 6:12 - 6:15
    ve ne kadar bekleyeceklerini
    görmek için kameradan izledim.
  • 6:15 - 6:17
    (Kahhaha)
  • 6:24 - 6:27
    Grubunun iki tane için
    beklediğine inananların
  • 6:27 - 6:30
    bekleme olasılıklarının
  • 6:30 - 6:34
    daha yüksek olduğunu gözlemledim.
  • 6:34 - 6:39
    Yani tanımadıkları bir
    akran gruptan etkilenmişlerdi.
  • 6:40 - 6:42
    Etkileyici, değil mi?
  • 6:42 - 6:44
    Bu sonuçlarla birlikte
  • 6:44 - 6:47
    sadece gruplarını mı taklit ediyorlar
  • 6:47 - 6:50
    yoksa bundan daha derin
    bir şey mi vardı hâlâ bilmiyordum.
  • 6:50 - 6:51
    Böylece daha fazla çocuk buldum.
  • 6:51 - 6:53
    Marshmallow testinden sonra
  • 6:53 - 6:56
    onlara ikili çocuk fotoğrafları gösterdim
  • 6:56 - 7:00
    ve bu çocuklardan birinin bazı şeylere
    hemen sahip olmayı sevdiğini söyledim,
  • 7:00 - 7:02
    örneğin kurabiye ve çıkartma.
  • 7:02 - 7:05
    Diğer çocuğunsa bunlardan
    daha fazla alabilmek için
  • 7:05 - 7:06
    beklemekten hoşlandığını söyledim.
  • 7:06 - 7:08
    Sonra onlara sordum:
  • 7:08 - 7:10
    "Bu iki çocuktan hangisini
    daha çok sevdin?
  • 7:10 - 7:12
    Hangisiyle oynamak istersin?"
  • 7:12 - 7:16
    Grubunun beklediğine inanan çocukların,
  • 7:16 - 7:20
    bir şeyler için beklemeyi seven çocukları
    tercih etme eğilimi olduğunu fark ettim.
  • 7:20 - 7:25
    Yani gruplarının yaptıklarını bilmeleri,
    beklemeye değer vermelerini sağladı.
  • 7:25 - 7:27
    Sadece bununla kalmıyor.
  • 7:27 - 7:30
    Bu çocukların beklemelerine
    yardımcı olması için
  • 7:30 - 7:33
    ellerinin üstüne oturmak,
    farklı bir yere bakmak
  • 7:33 - 7:36
    ya da dikkatlerinin dağılması için
    şarkı söylemek gibi
  • 7:36 - 7:39
    strateji oluşturacak yürütücü işlev
    kullanmaları daha olası.
  • 7:39 - 7:41
    (Kahkaha)
  • 7:41 - 7:45
    Yani tüm bunlar bağlamın ne kadar
    önemli olduğunu gösteriyor.
  • 7:45 - 7:49
    Mesele bu çocukların yürütücü işlevlerinin
    ne kadar iyi veya kötü olduğu değil,
  • 7:49 - 7:52
    mesele bağlamın onu daha iyi şekilde
    kullanmalarına yardım etmesi.
  • 7:52 - 7:56
    Peki, bu siz ve çocuklarınız için
    ne ifade ediyor?
  • 7:56 - 7:59
    Diyelim ki İspanyolca
    öğrenmek istiyorsunuz?
  • 7:59 - 8:01
    Bağlamınızı değiştirmeyi deneyebilirsiniz
  • 8:01 - 8:04
    ve çevrenizi öğrenmek isteyen
    başka insanlarla doldurabilirsiniz.
  • 8:05 - 8:08
    Daha da iyisi, eğer bu insanlar
    sevdiğiniz kişilerse
  • 8:08 - 8:12
    yürütücü işlevi kullanmak için
    daha motive olacaksınız.
  • 8:12 - 8:16
    Veyahut diyelim ki çocuğunuza matematik
    ödevinde yardımcı olmak istiyorsunuz.
  • 8:16 - 8:19
    Yürütücü işlevi bu bağlamda
    kullanması için
  • 8:19 - 8:22
    çalışmaya başlamadan önce
    telefonunu kenara koymak
  • 8:22 - 8:25
    ya da bir saat çalıştıktan sonra
  • 8:25 - 8:29
    kendini ödüllendirmek gibi
    stratejiler öğretebilirsiniz.
  • 8:29 - 8:33
    Bağlam her şeymiş gibi
    algılanmasını istemiyorum.
  • 8:33 - 8:37
    Yürütücü işlev oldukça karmaşık
    ve birçok etkenle şekilleniyor.
  • 8:37 - 8:39
    Ancak hatırlamanızı istediğim şey,
  • 8:39 - 8:41
    eğer hayatınızın bir yönünde
  • 8:41 - 8:44
    yürütücü işlevi geliştirmek istiyorsanız
  • 8:44 - 8:46
    geçici çözümler aramayın.
  • 8:46 - 8:50
    Hedeflerinizi sizin için daha anlamlı
    kılan bağlamı ve o durumda
  • 8:50 - 8:55
    size yardımcı olacak stratejiler
    nasıl kullanacağınızı düşünün.
  • 8:55 - 8:59
    Bence antik Yunanlılar çok güzel söylemiş:
  • 8:59 - 9:01
    "Kendini tanı."
  • 9:01 - 9:05
    Bunun püf noktası bağlamın kendi
    davranışını nasıl değiştirdiğini bilmek
  • 9:05 - 9:09
    ve bu bilgiyi daha iyiye
    gitmek için kullanmak.
  • 9:09 - 9:10
    Teşekkürler.
  • 9:10 - 9:14
    (Alkış)
Title:
Alışkanlıklarınızdan nasıl kurtulur ve amaçlarınıza ulaşırsınız | Sabine Doebel| TedxMileHigh
Description:

Araştırmaya göre yürütücü işlevin hayatınız üzerinde büyük bir etkisi var, örneğin akademik başarı, zihinsel ve fiziksel sağlık, para kazanmak ve biriktirmekle bağlantısı var. İnsanlar yürütücü işleve yardımcı olması için beyin eğitici uygulamalar kullanıyor ve bilgisayar oyunları oynuyor ancak psikolog Sabine Doebel bunun neden bir işe yaramadığını ve bunun yerine hedeflerinize ulaşmak için ne yapabileceğinizi açıklıyor. Sabine Doebel, Colorado Boulder Üniversitesi Psikoloji ve Nörobilim Bölümü'nde doktora sonrası araştırmacıdır. Minnesota Çocuk Gelişimi Enstitüsü'nden doktorası var. Araştırması yürütücü işlevin gelişimine odaklanıyor.

Bu konuşma TED Konferanslarından bağımsız olarak düzenlenen yerel bir TEDx etkinliğinde yapılmıştır. Daha fazlası için: https://www.ted.com/tedx
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDxTalks
Duration:
09:26

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.