Return to Video

Matematik denizde gemilerimize nasıl yol gösterir? - George Christoph

  • 0:16 - 0:19
    Tahmin edebileceğiniz gibi, 400 yıl önce,
  • 0:19 - 0:22
    açık okyanusda gezinmek zordu.
  • 0:22 - 0:26
    Rüzgarlar ve akıntılar gemileri
    rotadan sürüklüyorlardı,
  • 0:26 - 0:30
    bu yüzden denizciler, geminin
    yönünü ve alınan yolu
  • 0:30 - 0:32
    doğru bir şekilde elde etmeye çalışarak,
  • 0:32 - 0:35
    yönlerini çıktıkları limana
    göre belirliyorlardı.
  • 0:35 - 0:38
    Bu süreç, ölü hesaplama
    olarak biliniyordu
  • 0:38 - 0:41
    çünkü sadece yarım derece uzakta olmak,
  • 0:41 - 0:47
    ufkun birkaç kilometre ötesindeki
    adayı pas geçmeleriyle sonuçlanabilirdi.
  • 0:47 - 0:50
    Yapması kolay bir hataydı.
  • 0:50 - 0:53
    Neyse ki, üç icat modern
    navigasyonu mümkün kıldı:
  • 0:53 - 0:57
    Sekanslar, saatler
    ve gerekli hesaplamaları
  • 0:57 - 1:01
    hızlı ve kolay gerçekleştirmek
    için gerekli olan matematik.
  • 1:01 - 1:03
    Her şey önemlidir. Doğru aletler olmazsa,
  • 1:03 - 1:08
    birçok denizci karadan çok
    uzakta gitmekten çekinirdi.
  • 1:08 - 1:11
    Londra'daki alet yapımcısı John Bird,
  • 1:11 - 1:15
    gün boyunca güneş ile ufuk
    arasındaki açıyı ölçebilen
  • 1:15 - 1:17
    ve sekstant olarak adlandırılan
  • 1:17 - 1:19
    ilk cihazı üretti.
  • 1:19 - 1:20
    Bu açının bilinmesi önemlidir
  • 1:20 - 1:26
    çünkü İngiltere'ye dönüş açısıyla tam da
    aynı anda karşılaştırılabilmelidir.
  • 1:26 - 1:32
    Geminin boylamını belirlemek için bu iki
    açının karşılaştırılması gerekiyordu.
  • 1:32 - 1:34
    Sonra saatler geldi.
  • 1:34 - 1:38
    1761'de İngiliz saat yapımcısı
    ve marangoz John Harrison,
  • 1:38 - 1:42
    denizde doğru zamanı
    belirleyebilecek bir saat yaptı.
  • 1:42 - 1:46
    Zorlu koşullarda yalpalayan,
    rotasından çıkan bir güvertede
  • 1:46 - 1:48
    doğru zamanı belirleyebilen bir saat
  • 1:48 - 1:53
    İngiltere'ye dönüşde zamanı
    bilmek için önemliydi.
  • 1:53 - 1:55
    Gerçi bir sorun vardı:
  • 1:55 - 1:59
    Çünkü böyle bir saat
    el yapımıydı, çok pahalıydı.
  • 1:59 - 2:03
    Ay ölçümlerini ve yoğun hesaplamaları
    kullanan alternatif bir yöntem
  • 2:03 - 2:05
    sıklıkla maliyetleri
    düşürmek için kullanılırdı.
  • 2:05 - 2:08
    Her bir ölçüm için
    bir geminin yerini belirleme
  • 2:08 - 2:11
    hesaplamaları saatler sürebilirdi.
  • 2:11 - 2:16
    Ancak denizciler bu araçları kendi
    konumlarını belirlemek için kullanamazsa,
  • 2:16 - 2:18
    sekstantlar ve saatler yararlı değildi.
  • 2:18 - 2:24
    Neyse ki, 1600'lerde amatör bir
    matematikçi eksik parçayı icat etmişti.
  • 2:24 - 2:29
    John Napier, hesaplama aygıtı olan
    logaritmaları geliştirmek için
  • 2:29 - 2:33
    İskoçya'daki kalesinde 20
    yıldan fazla bir süre uğraştı.
  • 2:33 - 2:37
    Napier'in logaritma üzerine düşünceleri,
  • 2:37 - 2:41
    bir bölü E formunu ve 10'nun
    yedinci kuvveti sabitini kapsıyordu.
  • 2:41 - 2:45
    1600'lü yılların başında cebir
    tam olarak gelişmemişti
  • 2:45 - 2:49
    ve birin Napier logaritması
    sıfıra eşit değildi.
  • 2:49 - 2:55
    Bu, hesaplamaları, 10 tabanındaki
    logaritmalardan daha uygunsuz yapmıştır.
  • 2:55 - 3:00
    Londra'daki Gresham Koleji'nde
    ünlü bir matematikçi olan Henry Briggs,
  • 3:00 - 3:02
    Napier'in 1614'deki çalışmalarını okudu
  • 3:02 - 3:07
    ve ertesi yıl, Edinburgh'a Napier'le
    tanışmak için uzun bir yolculuk yaptı.
  • 3:08 - 3:14
    Briggs, Napier'in kalesine çıkageldi
    ve John'un logaritmalarının tabanını
  • 3:14 - 3:18
    ve şeklini çok daha basit
    bir hale getirmesini önerdi.
  • 3:18 - 3:23
    İkisi de, birin logaritması sıfır olan
    bir 10 tabanının, günlük hesaplamaları
  • 3:23 - 3:26
    büyük ölçüde basitleştireceğini
    kabul ettiler.
  • 3:26 - 3:31
    Bugün bunları, Briggs Doğal
    Logaritması olarak hatırlıyoruz.
  • 3:31 - 3:35
    20. yüzyılda elektrikli hesap
    makinelerinin gelişmesine kadar,
  • 3:35 - 3:40
    büyük ve küçük sayılarla
    çarpma, bölme, kuvvet alma
  • 3:40 - 3:44
    ve kökten çıkartma ile ilgili hesaplamalar
  • 3:44 - 3:47
    logaritmalar kullanılarak yapılıyordu.
  • 3:47 - 3:50
    Logaritma geçmişi sadece
    bir matematik dersi değildir.
  • 3:50 - 3:54
    Başarılı navigasyon için
    birçok oyuncu sorumluydu.
  • 3:54 - 3:57
    Alet yapanlar, gökbilimciler,
  • 3:57 - 4:00
    matematikçiler ve elbette denizciler.
  • 4:00 - 4:04
    Yaratıcılık, sadece bir alanda
    çalışmak değildir,
  • 4:04 - 4:09
    aynı zamanda disiplinler arasındaki
    ortak çalışmalarla ilgilidir.
Title:
Matematik denizde gemilerimize nasıl yol gösterir? - George Christoph
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/how-does-math-guide-our-ships-at-sea-george-christoph

Matematik olmadan, bizim denizci atalarımız dünyayı hiç gezebilirler miydi? Büyük matematik düşünürlerinin ve onların devrimci keşiflerinin inanılmaz bir öyküsü var. Denizciliğin, maceranın ve yeni dünyaların tarihi içinde logaritmanın kökenlerini keşfedin.

Dersi veren George Christoph, animasyonu yapan the Hobizals.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:19

Turkish subtitles

Revisions