De mensheid versus Ebola. De winnende strategieën in een angstaanjagende oorlog

"Ebola bedreigt alles wat ons menselijk maakt", zegt Bruce Aylward van de Wereldgezondheidsorganisatie. Op kalm toon neemt hij ons stap voor stap mee in hoe de Ebola-epidiemie explodeerde - en hoe internationale ongerustheid de exponentiële groei va het probleem alleen maar erger maakte. Hij deelt vier cruciale strategieën om Ebola te overwinnen -- en hoe succesvol deze zijn, om te beginnen in Lofa County, Liberië, dat midden in de uitbraak lag, maar waar nu al weken geen nieuwe gevallen geregistreerd zijn. De strijd tegen Ebola is nog niet gewonnen, zo benadrukt hij, maar als we het goed aanpakken dan kunnen we optimistisch zijn over onze vaardigheden om epidemieën te bestrijden.

Toen ik enkele maanden geleden
werd uitgenodigd voor deze talk,

hebben we een aantal titels besproken
met de organisatoren.

Veel verschillende titels werden besproken

maar niemand stelde deze voor.
[Ebola overwinnen]

Dat kwam omdat twee maanden ervoor

Ebola exponentieel uit de hand liep

en zich verspreidde over een groter gebied
dan we ooit eerder zagen,

en de wereld was doodsbang,
bezorgd en gealarmeerd

door deze ziekte, zoals we niet
eerder zagen in de recente geschiedenis.

Maar vandaag kan ik hier staan en ik
kan praten over het overwinnen van Ebola

dankzij mensen van wie je
nog nooit gehoord hebt,

zoals Peter Clement, een Liberiaanse arts
die werkt in Lofa County,

een plaats die jullie waarschijnlijk
onbekend is, in Liberia.

Lofa County is zo belangrijk

omdat zo´n 5 maanden geleden,

toen de epidemie net begon te escaleren,

Lofa County precies in het midden lag,
in het epicentrum van de epidemie.

MSF en het behandelcentrum daar

behandelden toen iedere dag
tientallen patiënten,

en deze patiënten en hun
gemeenschappen werden steeds banger

voor deze ziekte en wat ze
met hun families deed,

met hun gemeenschap, met hun kinderen,
hun gezinsleden.

Dus moest Peter Clement
12 uur rijden over die ruige weg

van Monrovia, de hoofdstad,
naar Lofa County,

om te proberen de escalerende epidemie
onder controle te krijgen.

Toen Peter aankwam, vond hij
de verschrikkingen die ik zojuist noemde.

Hij ging in gesprek met lokale leiders
en hij luisterde.

Wat hij hoorde was hartverscheurend.

Hij hoorde over de verwoesting
en de wanhoop

van mensen die getroffen waren
door deze ziekte.

Hij hoorde de hartverscheurende verhalen
over de schade die Ebola toebracht,

niet alleen aan mensen

maar ook aan families en gemeenschappen.

Hij luisterde naar de lokale leiders
en wat zij hem vertelden:

"Als onze kinderen ziek zijn en sterven,

kunnen we ze niet vasthouden
wanneer we juist dicht bij ze willen zijn.

Als familieleden sterven, kunnen we ze
niet verzorgen zoals de traditie vereist.

We mogen hun lichamen
niet wassen en begraven

zoals onze gemeenschap
en onze rituelen voorschrijven.

Hierdoor waren zij
erg verontrust, gealarmeerd,

en de gehele epidemie ontrafelde zich
vlak voor hun neus.

Mensen keerden zich tegen
het medisch personeel dat was gekomen

om als helden de gemeenschap te redden
en met hen te werken.

Maar ze konden hen niet bereiken.

Toen gaf Peter uitleg aan de leiders.

De leiders luisterden.
De rollen waren omgekeerd.

Peter legde uit wat Ebola was.
Hij legde uit wat de ziekte was

en wat die deed met hun gemeenschappen.

Hij legde uit dat Ebola alles wat ons
menselijk maakt in gevaar bracht.

Ebola betekent dat je je kind niet kan
vasthouden zoals je wil in zo´n situatie.

Je kan de doden
niet begraven zoals je wil.

Je moet die mensen in ruimtepakken maar
vertrouwen dat ze dat voor je doen.

Dames en heren, wat toen gebeurde
was behoorlijk bijzonder:

de gemeenschap, de gezondheidswerkers
en Peter kwamen bijeen

en ze maakten een nieuw plan om Ebola
in Lofa County te beheersen.

Dit is zo'n belangrijk verhaal,
dames en heren,

omdat vandaag, dit gebied
in het centrum van de epidemie

die jullie volgden en zagen in de kranten,

die jullie zagen op televisie...

vandaag heeft Lofa County bijna 8 weken
geen enkel geval van Ebola meer gezien.

(Applaus)

Dit betekent natuurlijk niet dat
het werk nu gedaan is.

Er is nog steeds een gigantisch risico
dat er meer gevallen bijkomen.

Maar het laat ons zien
dat Ebola overwonnen kan worden.

Dat is het voornaamste.

Zelfs op deze schaal,

zelfs met de snelle uitbraak die we
in deze omgeving zagen,

weten we nu dat Ebola
overwonnen kan worden.

Als gemeenschappen samenkomen met
gezondsheidswerkers, en samenwerken,

dan kan deze ziekte gestopt worden.

Maar hoe kwam Ebola eigenlijk
in Lofa County?

Daarvoor moeten we 12 maanden terug,
naar het begin van de epidemie.

Zoals velen van jullie weten,
werd het virus niet opgemerkt.

Het werd eerst 3 of 4 maanden
niet gedetecteerd.

Dit omdat het geen ziekte is
uit West Afrika,

het is een ziekte uit Centraal Afrika,
een half continent verder.

Mensen zagen de ziekte niet eerder;

gezondheidswerkers hadden
de ziekte niet eerder gezien.

Ze wisten niet waar ze mee te maken hadden

en om het nog complexer te maken

veroorzaakte het virus zelf een symptoom,
een bepaalde weergave,

die niet typisch was voor de ziekte.

Dus mensen herkenden de ziekte niet,
mensen die Ebola kenden.

Hierdoor bleef het een tijd onontdekt

maar in tegenstelling tot wat men soms
denkt tegenwoordig,

kwam er snel ondersteuning
zodra het virus gedetecteerd was.

MSF zette een Ebola-behandelcentrum op
in het gebied, zoals velen weten.

De Wereldgezondheidsorganisatie
en hun partners

zonden honderden mensen uit
gedurende de volgende twee maanden

om te helpen het virus te volgen.

Het probleem tegen die tijd,
dames en heren, is dat dit virus,

nu bekend als Ebola,
al veel te ver verspreid was.

Het oversteeg toen al
een van de grootste acties

die ooit waren opgezet
tegen een Ebola-uitbraak.

Halverwege het jaar waren
niet alleen Guinea,

maar ook Sierra Leone
en Libera geïnfecteerd.

Met de geografische verspreiding
van het virus stegen de aantallen

en nu waren niet alleen
honderden mensen besmet

en stervende door de ziekte,

maar minstens zo belangrijk,
de mensen in de frontlinie,

de mensen die waren gaan helpen,

de gezondheidswerkers,
de andere hulpverleners,

overleden ook met tientallen tegelijk.

De presidenten van deze landen
erkenden de noodsituatie.

Ze kwamen bijeen en besloten tot
gezamenlijke maatregelen

en ze zetten een gezamenlijk
noodcentrum op in Conakry

om te proberen samen te werken
en deze ziekte te stoppen,

om de strategieën te implementeren
die we noemden.

Maar wat toen gebeurde, hadden we
nooit eerder gezien met Ebola.

Het virus, of iemand besmet met het virus,

ging aan boord van een vliegtuig,
vloog naar een ander land

en voor de eerste keer
zagen we in een land ver weg

het virus de kop op steken.

Nu was het in Nigeria,
in de dichtgepakte wereldstad Lagos,

21 miljoen mensen.

Nu was het virus in die omgeving.

Je begrijpt dat dit
internationaal onrust veroorzaakte,

internationale bezorgdheid zoals we
in jaren niet hadden gezien,

veroorzaakt door deze ziekte.

De Wereldgezondheidsorganisatie
riep direct een panel van experts bijeen,

bekeek de situatie, riep een
internationale noodsituatie uit.

Hiermee verwachtte men een grote toename

van internationale ondersteuning
en hulp voor deze landen

met zoveel problemen
en zorgen in die tijd.

Maar wat we zagen was
iets heel anders.

Er waren een aantal geweldige reacties.

Een aantal landen kwamen helpen,
vele ngo's en anderen, zoals bekend,

maar tegelijkertijd gebeurde
het tegenovergestelde op vele plekken.

Paniek escaleerde en al snel
werden deze landen

niet geholpen zoals nodig,
maar juist geïsoleerd.

We zagen hoe commerciële
vliegmaatschappijen deze landen invlogen,

en mensen die niet eens aan
het virus waren blootgesteld,

mochten niet meer reizen.

Dit veroorzaakte niet alleen
problemen voor deze landen,

maar ook voor de hulptroepen.

De organisaties die probeerden
mensen te brengen

om te helpen de uitbraak te verhelpen,

kregen hun mensen niet in het vliegtuig,

ze kregen hen niet het land in
om te helpen.

Van zo´n situatie, dames en heren,

maakt een virus als Ebola gebruik.

Wat we toen zagen, hadden we
nog niet eerder gezien.

Het virus ging niet alleen door
op plaatsen

waar men al besmet was,
maar het begon te escaleren

en we zagen het aantal gevallen
dat je hier ziet,

iets wat we nog nooit eerder zagen
op zo'n grote schaal,

een exponentiële groei aan Ebolagevallen,

niet alleen in de reeds besmette
regio's van deze landen,

maar zich ook verder verspreidend
dieper deze landen in.

Dames en heren, dit was
de meest zorgwekkende

internationale noodsituatie voor
de volksgezondheid aller tijden.

Wat er toen met deze landen gebeurde,

zoals velen zagen op televisie
en lazen in de kranten,

is dat het gezondheidsstelsel instortte
onder het gewicht van de epidemie.

We zagen scholen sluiten,
markten die niet meer open gingen,

het werkte niet meer zoals voorheen
in deze landen.

We zagen onjuiste informatie
en misvattingen rond gaan,

in gemeenschappen die
nog ongeruster werden

over de situatie.

Men deinsde terug voor de mensen
in die ruimtepakken,

zoals zij ze noemen,
die kwamen om te helpen.

Toen verslechterde de situatie nog meer.

De landen moesten
de noodtoestand uitroepen.

Grote groepen moesten in quarantaine
in bepaalde regio's en opstand brak uit.

Het was een ontzettende
angstaanjagende situatie.

Overal ter wereld begon men te vragen

of we Ebola ooit konden stoppen
nu het zich zo verspreidde.

En ze vroegen zich af
hoe goed we dit virus kennen.

De realiteit is dat we Ebola niet
bijzonder goed kennen.

Het is een relatief nieuwe ziekte in
de zin van wat we erover weten.

We kennen de ziekte pas 40 jaar,

sinds ze opdook
in Centraal Afrika, in 1976.

Desondanks weten we veel dingen:

we weten dat dit virus allicht
overleeft in een vleermuisras.

We weten dat het allicht in
de menselijke populatie komt

als we in contact komen met een wild dier

dat is besmet met het virus
en er allicht ziek van is.

We weten ook dat het virus
verspreidt van mens tot mens

via besmette lichaamssappen.

En zoals jullie hebben gezien,

kennen we de gruwelijke ziekte
die het in mensen veroorzaakt,

waar het ernstige koorts, diarree en
overgeven veroorzaakt ,

en helaas, in 70 % van de gevallen
of meer, de dood.

Dit is een erg gevaarlijke, slopende
en dodelijke ziekte.

Hoewel we de ziekte
nog niet erg lang kennen,

en we er nog niet alles over weten,
weten we wel hoe we ze kunnen stoppen.

Er zijn 4 cruciale dingen
om Ebola te stoppen.

Allereerst moeten de gemeenschappen
deze ziekte begrijpen.

Ze moeten begrijpen hoe ze zich
verspreidt en hoe ze wordt gestopt.

Dan moeten we systemen hebben
die ieder geval kunnen opsporen,

ieder contact van dit geval,

en dan de ketting van besmetting nagaan
zodat deze verbroken kan worden.

We moeten behandelcentra hebben,
gespecialiseerde Ebola-behandelcentra,

waar werknemers beschermd worden

wanneer ze mensen ondersteunen
die besmet zijn,

zodat ze de ziekte mogelijk overleven.

En voor hen die overlijden,

moet er een veilige en toch waardige
manier van begraven zijn.

zodat er ook dan
geen verspreiding optreed.

We weten dus hoe Ebola te stoppen is.
Deze strategieën werken, dames en heren.

Het virus is gestopt in Nigeria
door deze 4 strategieën

en door de mensen
die ze toepassen natuurlijk.

Het werd gestopt in Senegal
en ook in andere landen

die getroffen waren door dit virus
tijdens deze uitbraak.

Er is geen twijfel over of
deze strategieën werken.

De grote vraag was, dames en heren,
of ze zouden werken

op deze schaal, in deze situatie,
met zoveel getroffen landen

met de exponentiële groei
die jullie zagen.

Dat was de grote vraag die we zo´n
2 of 3 maanden geleden hadden.

Nu kunnen we die vraag beantwoorden.

We kennen het antwoord
dankzij de buitengewone inspanningen

van een geweldige groep ngo's,
overheden, lokale leiders,

van V.N.-instanties en vele humanitaire
en andere organisaties

die de strijd aangingen
tegen Ebola in West Afrika.

Maar wat er daar gedaan moest worden
was lichtelijk anders.

Deze landen namen de strategieën
die ik u zojuist liet zien:

betrokkenheid van de gemeenschap,
opsporing, contact achterhalen enz.,

en zetten deze op hun kop.

Er was zoveel ziekte,
dat ze het anders benaderden.

Ze besloten om eerst
de epidemie af te remmen,

door snel zo veel mogelijk bedden te maken
in gespecialiseerde centra

als preventie tegen de verspreiding via
besmette personen.

Ze zetten vlug vele begraaf-teams op

zodat ze snel en veilig met
de dood omgingen.

en daarmee probeerden ze
de uitbraak af te remmen

om daarna te zien of het gecontroleerd
kon worden via de klassieke methoden

van gevallen opsporen
en contacten achterhalen.

Toen ik zo´n 3 maanden geleden
naar West Afrika ging,

zag ik daar iets buitengewoons.

Ik zag presidenten die zelf
noodcentra tegen Ebola openden

zodat ze persoonlijk
toezicht konden houden

op de toename in internationale
ondersteuning om deze ziekte te stoppen.

We zagen militairen uit deze landen
en van ver daar vandaan

komen om Ebola-behandelcentra te bouwen

waar zij die ziek waren
geïsoleerd konden worden.

We zagen het Rode Kruis werken met
partnerorganisaties ter plaatse

om de gemeenschappen de trainen
zodat ze zelf hun doden

op een veilige en waardige manier
konden begraven.

We zagen V.N.-organisaties en
het Wereldvoedselprogramma

een enorme luchtbrug opzetten

die hulptroepen snel in iedere
hoek van deze landen kon krijgen

om de strategieën te implementeren
waar we het net over hadden.

Het meest indrukwekkende wat we zagen,

was het geweldige werk van de overheden

van de lokale leiders, met de
gemeenschappen,

om zeker te zijn dat mensen begrepen
wat deze ziekte was

en wat ze moesten doen om het te stoppen.

Als gevolg daarvan

zagen we iets waarvan we
2 of 3 maanden eerder nog niet wisten

of het al dan niet mogelijk was.

We zagen wat jullie nu zien
in deze grafiek van 1 december,

toen we de balans opmaakten.

We zagen dat we zogezegd
de curve konden ombuigen,

deze exponentiële groei konden veranderen,

en hoop konden geven
op controle van deze uitbraak.

Om deze reden, dames en heren,
is er nu geen enkele twijfel

dat we deze uitbraak in West Afrika
kunnen inhalen en Ebola kunnen stoppen.

De grote vraag die velen nu stellen is,

zelfs wanneer ze deze curve zien, is:

"Wacht eens even,
mooi dat je het afremt,

maar kan je het ook tot 0 terugbrengen?".

Die vraag is aan het begin al beantwoord,

toen ik vertelde
over Lofa County in Liberia.

We vertelden hoe Lofa County
de situatie heeft bereikt

dat zij al 8 weken
geen Ebola hebben gezien.

Maar er zijn vergelijkbare verhalen
uit andere landen.

Van Gueckedou in Guinea,

het eerste gebied waar het eerste geval
gediagnostiseerd werd.

We hebben heel erg weinig gevallen
gezien de afgelopen maanden,

en hier in Kenema, in Sierra Leone,
ook een gebied in het epicentrum,

hebben we het virus
al enkele weken niet gezien.

Duidelijk veel te vroeg
om de overwinning te claimen,

maar bewijs, dames en heren,

dat men de ziekte niet alleen bijhoudt,

maar die ook terug kan dringen tot 0.

De uitdaging is nu,
om dit op de vereiste schaal te doen

in deze drie landen, en dat is
een gigantische uitdaging.

Want wanneer je zolang bezig bent,
op deze schaal,

komen er twee andere bedreigingen
bij het virus.

De eerste is zelfgenoegzaamheid,

het risico dat wanneer de ziektecurve
begint te buigen,

de media focust op iets anders
de wereld focust op iets anders.

Het andere risico is dat als je zo
hard werkt voor zo lang,

en zo weinig slaapt in maanden,

mensen moe zijn, mensen uitgeput raken,

en dat risico bekruipt de hulptroepen.

Dames en heren, ik kom net terug
uit West Afrika en ik kan je vertellen:

de mensen uit die landen,
de leiders van die landen,

zijn niet zelfgenoegzaam.

Ze willen Ebola volledig
uitbannen in hun landen.

Deze mensen zijn inderdaad moe
maar ze zijn niet uitgeput.

Ze hebben energie, ze hebben moed,

ze hebben de kracht om dit
af te handelen.

Wat ze nu nodig hebben, dames en heren,

is de onwrikbare ondersteuning van
de internationale gemeenschap,

dat we hen bijstaan,

meer en betere support bieden nu,
om de klus te klaren.

Want Ebola stoppen betekent
de overhand te krijgen op het virus

en de jacht erop te beginnen.

Onthoud, dit virus, deze hele crisis
eigenlijk, begon met één geval,

en zal eindigen met één geval.

Maar het zal alleen eindigen
als die landen genoeg epidemiologen,

gezondheidswerkers, logistiek medewerkers
en anderen hebben die meewerken

om ieder geval op te sporen en
hun contacten na te gaan

om deze ziekte
voor eens en voor altijd te stoppen.

Dames en heren,
Ebola kan worden overwonnen.

We moeten dit verhaal nu doorvertellen
aan de mensen die luisteren,

Leer ze wat het betekent
om Ebola te overwinnen,

en belangrijker nog,
we moeten pleiten bij mensen

die ons kunnen helpen om hulpmiddelen
naar deze landen te brengen

om deze ziekte te overwinnen.

Er zijn veel mensen die zullen overleven
en die zullen opbloeien,

mede dankzij wat jullie doen
om Ebola te helpen verslaan.

Dank je wel.

(Applaus)