Çok ilgi istemek sizi nasıl daha az yaratıcı kılıyor

Joseph Gordon-Levitt, oyunculuk kariyeri sayesinde ziyadesiyle ilgi gördü. Ancak sosyal medyanın son on yılda patlamasıyla o da diğer herkes gibi buna bağımlı hâle geldi -- takipçi ve beğeni kazanmak uğruna kendini yetersiz ve daha az yaratıcı hissetti. Bu göz açıcı dürüst konuşmada, büyük teknoloji şirketlerinin ilgiye dayalı iş modelinin yaratıcılığımızı nasıl darbe vurduğunu anlatıyor ve ilgi toplamaktan daha güçlü bir hisse dikkat çekiyor: ilgi vermek.

Öncelikle hepinize dikkatiniz için
teşekkür ediyorum.

Böyle insanlarla dolu bir salonda

herkesin dikkatini
bana vermesi gibisi yok.

İlgi görmek çok güçlü bir his.

Ben aktörüm, o yüzden bu konuda
uzmanım -- aslında hiç de değilim.

(Gülme sesleri)

Ama ilgi görmek nasıldır biliyorum.

Ben de şanslıyım ki

hayatımda yeterince ilgi gördüm.

Bunun için minnetarım

çünkü dediğim gibi, çok güçlü bir his bu.

Ancak başka bir güçlü his daha var,

aktör olarak tecrübe etme şansı
edindiğim bir his.

Aslında tuhaf, o hissin tam tersi sayılır

çünkü kaynağı dikkat çekmek değil.

Dikkat vermek.

Oyunculuk esnasında

öylesine odaklanıyorum ki
sadece tek bir şeye dikkat veriyorum.

Mesela sette olduğumuzda
ve çekim başlamak üzereyken

yardımcı direktör
''Başlıyoruz!'' dediğinde.

Sonra ''hızlanın, yerlerinizi alın''

ve direktör bağırıyor ''Action!''

Bu dizilimi o kadar çok duydum ki

Pavlov'un klasik koşullanma
sihri gibi oldu.

''Başlıyoruz, hızlanın, yerinizi alın,
hazır ve action.''

Bana bir şeyler oluyor
ve kendimi tutamıyorum bile.

Dikkatim...

daralıyor.

Dünyadaki diğer her şey,

beni rahatsız edebilecek
veya dikkatimi dağıtacak her şey

ortadan kayboluyor
ve sadece ben kalıyorum.

İşte bu his... Bunu seviyorum.

Bana göre bu yaratıcılık.

Aktör olduğum için minnettar olmamın
en büyük sebebi bu.

Yani ortada iki güçlü his var.

Dikkat çekmek ve dikkat vermek.

Tabii yaklaşık son on yıldır

teknolojinin etkisiyle
çok daha fazla insan

ilgi görme güçlü hissini edinebildi.

Sadece oyunculuk değil,
her tür yaratıcı ifade için.

Yazı yazma, fotoğrafçılık,
çizim, müzik, her şey.

Bu dağıtım kanalları demokratikleştirildi

ve bu güzel bir şey.

Ancak bence yaratıcı olmak
isteyen herkes için

bunun istenmeyen bir etkisi var --

buna ben de dâhilim
çünkü buna bağışıklık kazanmış değilim.

Bence yaratıcılığımız

git gide sona yaklaşan
bir araç haline geliyor --

ve bu son da ilgi çekmek.

Bu konuda konuşmaya
mecbur hissediyorum

çünkü benim deneyimime göre

dikkat verme güçlü hissinin
peşine ne kadar çok düşsem

o kadar mutlu oluyorum.

Ancak dikkat çekme güçlü hissinin
peşine ne kadar çok düşsem

o kadar mutsuz oluyorum.

(Tek bir kişi alkışlıyor)

Ve -- teşekkürler sana.

(Gülme sesleri)

(Alkışlar)

Benim için uzun süredir
var olan bir konu bu.

Hatırladığım kadarıyla dikkat çekmek için
oyunculuğumu ilk kullandığımda

sekiz yaşında ve bir yaz kampındaydım.

O zamanlar bir yıldır
deneme çekimlerine gidiyordum

ve TV dizikeri ve reklamlarda

küçük roller
edinebildiğim için şanslıydım.

O yaz, kampta da
bu konuda bayağı böbürleniyordum.

İlk önce işe yaradı.

Diğer çocuklar bana
çok daha fazla ilgi gösterdiler

çünkü ''Family Ties''ta oynamıştım.

''Family Ties''ta bir fotoğrafım.

(Gülme sesleri)

Sonra her şey yön değiştirdi.

Sanırım böbürlenme işini fazla abarttım.

Sonra da diğer çocuklar
benimle dalga geçmeye başladı.

Rocky isminde hoşlandığım bir kız vardı.

İsmi Rachel'dı ama Rocky diyorduk.

Çok güzeldi, şarkı da söylerdi.

Ona tutulmuştum
ve orada durmuş böbürleniyordum.

Bana döndü ve gösteriş budalası
olduğumu söyledi.

Bunu tamamen hak etmiştim.

Ama hâlâ acısını hissediyorum.

O yazdan beridir de

oyunculuğum için
dikkat çekmeye tereddüt ediyorum.

Bazen insanlar soruyor,

''Ama ilgi görmeyi sevmiyorsan

ne diye oyuncusun ki?''

Ben de diyorum ki

''Çünkü oyunculuğun amacı bu değil,
burada konu sanat.''

Onlar da ''Haa, anladım.'' diyorlar.

(Gülme sesleri)

Sonra Twitter ortaya çıktı.

Ben de buna bağlandım, diğer herkes gibi.

Bu da beni tam bir ikiyüzlüye çevirdi.

Çünkü tam o noktada,

Dikkat çekmek için
oyunculuğumu kullanıyordum.

Ne yani? Kıvrak zekâlı
tweet'lerim sayesinde mi

bu kadar takipçim vardı?

Aslında bunu düşündüm ve dedim ki --

(Gülme)

''Sadece 'Batman'de
beni gördükleri için beni sevmiyorlar,

söyleyeceklerimle de ilgililer,
ağzım iyi laf yapıyor.''

(Gülme sesleri)

Sonra kısa zaman içinde

bu iş benim çok sevdiğim yaratıcılık
sürecim üzerine etki etmeye başladı.

Hâlâ da ediyor.

Buna izin vermemeye çalışıyorum.

Ama orada oturmuş,
bir senaryo okuyorum diyelim,

Şu şekilde düşünmem gerekirken

''Bu karakterle kendimi
nasıl özdeşleştirebilirim?''

veya "İzleyiciler bu hikâyeyle
nasıl bir ortak yan bulabilir?"

Şöyle düşünüyorum; "Twitter'da
insanlar bu film için ne diyecek?"

Ve "Daha fazla retweet almak için

yeterince iyi ve kinayeli
ne cevap verebilirim?

Ama çok sert değil,

çünkü o zaman insanlar gücenir
ve oyun dışı olmak istemiyorum.''

İşte bir senaryo okurken,

oyuncu olmaya çalışırken
aklıma gelen düşünceler bunlar.

Buraya gelme amacım,

teknoloji yaratıcılığın
düşmanıdır demek değil.

Öyle düşünmüyorum.

Teknoloji sadece bir araç.

Beklenmedik insan yaratıcılığını
koruma potansiyeli var.

Hatta ben HITRECORD adında
çevrim içi bir topluluk kurdum,

dünyanın her yanından insanlar

her tür yaratıcı proje üzerinde
iş birliği yapıyorlar,

yani sosyal medyanın, akıllı telefonların
veya hiçbir teknolojinin

tek başına sorun olduğunu düşünmüyorum.

Ancak...

yaratıcılığın önündeki tehlikelerin

dikkat çekmek için araç olduğu
hakkında konuşacaksak

o zaman bugünün
sosyal medya şirketlerinin

dikkate dayalı iş modeli
hakkında konuşmamız gerek.

(Alkışlar)

Bazılarınız için aşina bir konu olacak

ama burada asıl ilgili soru şu:

Bir sosyal medya platformu,

mesela Instagram, nasıl para kazanıyor?

Bir foto paylaşma hizmeti satmıyor --

bu kısmı ücretsiz.

Peki ne satıyor?

Dikkatimizi satıyor.

Kullanıcılarının dikkatini
reklamcılara satıyor.

Şu anda bununla ilgili çok tartışma var,

Instagram gibi şeylere ne kadar
ilgi gösterdiğimizle alakalı tartışmalar.

Ama sorum şu:

Instagram nasıl oluyor da
bu kadar ilgi topluyor?

Onlar için bunu biz yapıyoruz.

Biri Instagram'da bir paylaşım yaptığında

takipçilerinden belli düzeyde
ilgi topluyorlar,

gerek birkaç takipçileri olsun,
gerekse birkaç milyon.

Ne kadar çok ilgi görürseniz

Instagram da o kadar ilgi satabiliyor.

Yani Instagram'ın amacı

mümkün olduğu kadar çok dikkat çekmeniz.

Bu dikkati istemeniz için sizi eğitiyor,

bunu çok istemeniz ve bu ilgiyi
göremediğinizde stres yapmanız için.

Instagram kullanıcılarını

ilgi görmenin
o güçlü hissine bağımlı yapıyor.

Hepimiz işin şakasındayız,
''Tanrım, tam bir telefon bağımlısıyım,''

ama bu gerçek bir bağımlılık.

Tamamen bilimsel açıklaması var.

İlgileniyorsanız size Jaron Lanier'ın

Tristan Harris'in, Nir Eyal'in
çalışmasını öneriyorum.

Ama size söyleyebileceğim şey,

ilgi görmeye bağımlı olmak da

tıpkı diğer her şeye bağımlı olmak gibi.

Hiç yeterli olmuyor.

Başlıyorsunuz ve aklınızda şu oluyor,

''Keşke 1.000 takipçim olsa,
bu harika bir his olurdu.''

Sonra şöyle oluyor,
''10.000 takipçiye bir ulaşsam...''

ve sonra da...

''Bir milton takipçiye ulaşırsam
kendimi harika hissedeceğim.''

Benim bizzat Twitter'da
4,2 milyon takipçim var --

bu bende hiç harika bir his uyandırmadı.

Instagram'daki
takipçi sayımı söylemeyeceğim

çünkü bu rakamın düşüklüğünden
içten içe utanç duyuyorum

çünkü ''Batman'' çıktıktan sonra
Instagram'a katıldım.

(Kahkahalar)

Diğer oyuncuları arıyorum

ve takipçi sayılarının
daha fazla olduğunu görüyorum

ve bu bana kendimi berbat hissettiriyor.

Çünkü takipçi sayısı

herkeste o berbat hissi uyandırıyor.

O yetersizlik hissi, sizi daha fazla
paylaşım yapmaya itiyor,

daha fazla ilgi görebilmeniz için

ve topladığınız o ilgi
bu şirketlerin sattığı şey,

işte bu şekilde para kazanıyorlar.

Tatmin olduğunuzu hissedeceğiniz

ve ''İşte şimdi yeterli'' diyeceğiniz

bir ilgi miktarı yok.

Tabii benden daha ünlü oyuncular var,

daha fazla takipçileri var

ama şundan eminin ki
size aynı şeyi söylerler.

Eğer yaratıcılığınız, ilgi görmeye
dayalı bir istekle harekete geçiyorsa

yaratıcılık açısından asla
tatmin olmayacaksınız.

Ama iyi haberlerim de var.

Başka güçlü bir his var.

Bir teknoloji devinin kontrol edip
satmasına izin vermek dışında

dikkatinizle yapabileceğiniz
başka bir şey.

Bahsettiğim his işte bu,

oyunculuğu çok sevmemin sebebi --

tek bir şeye dikkat verebilmek.

Bunun arkasında da bilimsel açıklama var.

Psikologlar ve nöro bilimciler

akış dedikleri bir fenomen
üzerinde çalışıyorlar,

biri, sadece tek bir şeye
ilgi gösterdiğinde

insan beyninde gerçekleşen bir şey,

yaratıcı bir şeye örneğin

ve başka bir şey tarafından
dikkatinin dağılmasına izin vermiyor.

Kimilerine göre bunu ne kadar düzenli
yaparsanız o kadar mutlu olursunuz.

Ben ne bir psikolog ne de nöroloğum.

Ama şunu söyleyebilirim ki
benim için bu çok, çok doğru.

Her zaman kolay değil, zor.

Bu şekilde dikkat vermek
pratik gerektiriyor,

herkesin de kendi tarzı var.

Bu konuda söyleyebileceğim,

benim odaklanmamı ve gerçekten
dikkat vermeme yardım eden şey şu:

Diğer yaratıcı insanları
rakibim olarak görmüyorum.

İş birlikçileri bulmaya çalışıyorum.

Bir sahnede oyunculuk sergiliyorsam,

diğer oyuncuları rakip gibi
görmeye başlarsam,

''Tanrım, benden
daha fazla ilgi görecekler,

insanlar, onların performansından
benimkine göre daha fazla konuşacak.''

Odağımı kaybederim.

Ve muhtemelen o sahnede
performansım çok kötü olacak.

Diğer oyuncuları
iş birlikçisi olarak gördüğümde

o zaman odaklanmak kolaylaşıyor

çünkü sadece onlara dikkat veriyorum.

Ne yaptığım hakkında düşünmem gerekmiyor.

Ne yaptıklarına tepki veriyorum,

onlar da benim ne yaptığıma

ve bu sayede birbirimizi
odak halinde tutuyoruz.

Ama bu şekilde iş birliği içinde olmayı

sadece setteki aktörlerin
yapabileceğini düşünmeyin.

Bu herhangi bir
yaratıcı faaliyet olabilir.

Profesyonel bir şey de olabilir,
eğlenceli bir şey de.

Aynı odada olmadığınız insanlarla bile
iş birliği içinde olabilirim.

Aslında yaptığım sen sevdiğim bazı işleri

bizzat tanışmadığım insanlarla yaptım.

Bir de bu arada,

bana göre internetin güzel yanı.

İlgi için yarışmayı durdurabilirsek

iş birliği için internet
harika bir yer haline gelir.

Diğer insanlarla işbirliği yaptığımda,

gerek sette olsun, gerekse çevrim içi,

o akışı bulmak benim için
çok daha kolay oluyor

çünkü hepimiz
sadece bir şeye dikkat veriyoruz,

birlikte yaptığımız bir şeye.

Kendimden daha büyük bir şeyin
bir parçası olduğumu hissediyorum

ve dikkatimizi çalabilecek bir şeye karşı

hepimiz sanki birbirimize arka çıkıyoruz,

hepimiz orada varlık gösterebiliyoruz.

En azından benim için işe yarayan şey bu.

Bazen.

Bazen de... her zaman işe yaramıyor.

Bazen yine kendimi ilgi toplamak istediğim

o bağımlılık döngüsünde buluyorum.

Hatta şu anda,

dürüstçe söyleyebilir miyim,
içimde şunu diyen bir ses yok,

''Hey, millet, bana bakın,
bir TED Konuşması yapıyorum!''

(Kahkahalar)

Belki de küçük bir ses.

Ama şunu da dürüstçe söyleyebilirim ki

bu konuşmayı yazma
ve yapma yaratıcı süreci,

benim odaklanmam
ve çok önemsediğim bir şeye

gerçekten dikkkat vermem için
inanılmaz bir fırsat oldu.

Sonuç olarak ne kadar ilgi görsem de

bunu yaptığım için mutluyum.

Bu fırsatı tanıdığınız için de
size minnetarım.

Teşekkürler, hepsi bu,

şimdi dikkatinizi
başka birine verebilirsiniz.

Teşekkürler.

(Alkışlar)