Değer bir ayrıcalık değil. Çalışanın hakkı

Bir şirketin amacı nedir? Bu dobra konuşmada, eylemci ve film yapımcısı Abigail Disney, Disney'e (ve tüm kuruluşlarına) kendileri için çalışan herkese saygı , değer ve geçinebilecek maaş sunması konusunda çağrıda bulunarak şirketlerin işçilerini hissedarlardan daha yukarıda tutmayı ahlaki bir zorunluluk olarak gördükleri bir dünyanın hayalini kuruyor.

Disney filmlerindeki tüm
karakterler arasından

en çok sevdiğim Pinokyo'daki
Jiminy Cricket.

Filmdeki en sevdiğim sahne

mavi perinin Pinokyo'ya
şunu söylediği sahne:

''Vicdanının her zaman
rehberin olmasına izin ver.

Pinokyo ''Vicdan nedir?'' diye sorar.

Jiminy Cricket ise
bu sorudan dolayı afallar.

''Vicdan ne!

Vicdan ne midir!

"Vicdan, insanların dinlemediği
dingin ve cılız bir sestir.

Dünyanın günümüzdeki sorunu
tam da bu."

Tıpkı Pinokyo’nun güzel bir plan ile
çıkagelmesi gibi

Jiminy Cricket’in de hep
dahice ve ahlaka uygun

bir şeylerle çıkagelmesini seviyorum.

Onu, kuklaya hakikatleri
söyleyen kişi olarak görüyorum.

Jiminy Cricket'ı bu kadar çok
sevmemi sağlayan şeyin

ne olduğunu hep merak etmişimdir

ve bir gün sebebini anladım.

Aynı dedem gibi konuştuğu içinmiş.

Dedem çok sevimli
ve cana yakın bir insandı

ve onu dünyalar kadar çok severdim.

Onunla bu büyük, engin dünyayı paylaştım.

Dedemin adı Roy O. Disney'di,

Kansas'ta mütevazi bir hayat
içinde büyütülen dedem

küçük kardeşi Walt Disney ile birlikte

dünyanın en ikonik işlerinden birini
kurdu ve yönetti.

Dedem ile Disneyland'e gitmekle ilgili
çok iyi hatırladığım

iki şey var.

İlki eğer orada çalışan birine
küstahlık yaparsam

eve vardığımız zaman
başımın belada olacağına dair

beni hep sert bir şekilde uyarmasıydı.

"Ordaki insanlar çok çalışıyorlar--

hayal edebileceğinden daha çok

ve senin saygını hak ediyorlar.'' derdi.

Diğeri ise Disneyland'in içerisinde
ya da herhangi bir yerde

bir çöp parçasının yanından

yere eğilip onu almadan asla geçmezdi.

"Kimse bir parça çöpü toplayamayacak
kadar üstün değildir." derdi.

Dedemin zamanında

Disneyland'de iş, bir gösteri değildi.

Kişinin bir evinin olması,

ailesini geçindirebilmesi,

makul sağlık hizmetine erişebilmesi,

parkta ne kadar kazandığını düşünmeksizin

güven içinde emekli olması beklenirdi.

Unutmayın ki, dedem sendikalarla savaştı,

hem de çok sıkı mücadele etti.

Gönüllü olarak yapmak istediği bir şeyde

zorlanmayı sevmediğini söylerdi.

Bu açık yürekli bir belirlenimcilikti
ve hatta belki de biraz saçmalıktı.

O bir melek değildi,

şirket genelinde herkese iyi
ve adil de davranılmadı,

ki bu iyi bilinen bir şeydi.

Ama bence özünde,
ona çalışan her insana karşı

ahlaki yükümlülüğü olduğu fikrine
çok sağlam bir şekilde bağlıydı.

Bu, aslında günümüz CEOları için
çok da sıra dışı bir tutum değildi.

Fakat dedem 1971'de öldüğünde

yeni bir zihniyet Amerika'nın ve neticede

tüm dünyanın tasavvurunu
etkisi altına almaya başlıyordu.

Jiminy Cricket, ekonomist Milton Friedman

ve hissedar üstünlüğü fikrini

yaygınlaştıran diğerleri tarafından
kapı dışarı edildi.

Bir düşününce hissedar önceliği
şu an oldukça mantıklı bir fikir.

Hissedarlar şirketin sahibidirler,

kâr ve büyüme isterler,

bu yüzden sen de
kâra ve büyümeye öncelik verirsin.

Oldukça mantıklı.

Fakat maalesef hissedar önceliği
önce anlayış haline gelen bir fikirdi,

sonrasında bu anlayış raydan çıktı

ve sonunda şirketlerin
ve hatta devletlerin

idare ve yönetiliş biçimleri ile alakalı

her şeyi kökten değiştiren bir hale geldi.

Milton Friedman'ın New York Times'taki
çok önemli kişisel görüş yazısı

toplu teşkilatlanma
ve lobicilik tarafından,

bir zamanlar işletmelerin
en kötü dürtülerini kontrol atında tutan

her yasaya ve düzenlemeye yapılan
sürekli hamle ile birlikte

ticari odaklı eylemciler tarafından
on yıllar boyunca takip edildi.

Ve çok geçmeden, bu yeni zihniyet

her işletme fakültesi

ve her sektörü etkisi altına aldı.

Kârlar mevcut bütün imkanlar
kullanılarak takip edilecekti,

sendikalar dizginlemiş,

vergiler kesilmiş

ve aynı büyük bıçakla

güvenlik ağı da kesilmişti.

Bu değişikliklerin sonucu olan

adaletsizliği size anlatmama gerek yok.

Hikayeyi hepimiz çok iyi biliyoruz.

Sözün kısası, bir işi
geçim kaynağı yapan her şey

Amerikalı işçilerin elinden alınmıştı.

İş güvenliği,

ücretli hastalık izinleri,

tatil zamanları...

hepsi alınmıştı,

zenginler net kazançlarının
daha önce benzerine rastlanmamış

ve evet, kullanılamaz seviyelere
geldiğini gördüklerinde bile.

Eğer Varyemez Amca olsanız,
hepsini altın paraya dönüştürüp

sırt üstü yüzebilir olmanıza rağmen.

Kimsenin görmek istemediği
aşikar gerçeğe değinmeme izin verin.

Evet, ben ailemin adını taşıyan
şirketi eleştiriyorum.

Evet, bence Disney daha iyisini yapabilir.

Walt Disney Şirketi'nde çalışan

binlerce harika insanın birçoğunun

Disney'in daha iyi yapmasını en az
benim kadar dilediklerine inanıyorum.

Yaklaşık yüzyıldır,

ailelerin bir tür sihir olduğu,

sevginin önemli olduğu,

hayallerin önem taşıdığı fikirlerinden

Disney oldukça kar elde etti.

Bu yüzden Cindrella'nın kendi arabasında
uyuyor olabileceğini söylediğimde

bu, midenizi biraz bulandırıyor.

Ama hadi çok açık olalım:
Bu durum sadece Disney ile ilgili değil.

Bu yapısal ve sistemsel.

Hiçbir bir CEO tek başına kabahatli değil
ve hiçbir şirket bu duruma

tek başına karşı çıkacak
gerekli donanıma sahip değil.

Analistler, uzmanlar,

politikacılar,

işletme fakültesi müfredatı
ve sosyal normlar

modern ekonominin şeklini oluştururlar.

Disney sadece diğerlerinin
yaptığı şeyi yapıyor,

ve en kötü suçlu bile değil.

Size Amazon, McDonald's ve Walmart'taki
ya da henüz adını hiç duymadığınız

yerlerdeki işçiler için durumun
ne kadar kötü olduğunu anlatsam

içeri girdiğinizde size gülümseyen,
ağlayan bebeğinizi için size yardım eden,

belki de geçirebileceğiniz en iyi tatili
yaşamanızda size yardım eden

bu kişilerin yüzde 73'ü
ya da her 4 kişiden 3'ünün

düzenli olarak masalarına
yiyecek koyamadıklarını söylesem

sizi duygusal olarak
böyle etkilemeyecektir.

Buranın yeryüzündeki
en mutlu yer olması gerek.

Burada çalışan insanlar
daha ileri bir hedefin

peşinden gittikleri için
aşırı gurur duyuyorlar.

Bu, hem dedemin hem de
büyük amcamın Disney'i

etkileşimin ticari faaliyetten
çok daha fazla onurlandırıldığı bir yer

haline getirdiklerinde kasten
inşa ettikleri bir ileri hedefti.

Aklımı kaçırmış olsam dahi
büyü gibi bir sözcüğün

sizi meraklandırdığını biliyorum.

Disney gibi büyük bir markayı
sevgi gibi fani bir şeyin

destekleyebileceğini hayal etmenin
zor olduğunu

ve yatırımcılarımıza değerlerini
vermeyi amaçlarken

ahlaki yükümlülük gibi

ölçülemeyen şeylerin
üzerimizde etkisi olmasını

hayal etmenin zor olduğunu biliyorum.

Ancak muhasebe ve finans
dünyayı yönetmiyor.

İnançlar,

düşünce yapısı --

İş ahlakını yöneten şeyler bunlardır.

Bu düşünce ve inanç yapılarını
değiştireceksek eğer

Disney'in mevcut süper gücünü
kullanmak zorundayız.

Hayal gücümüzü kullanmak
zorunda kalacağız.

Jiminy Cricket'i oyuna tekrar
davet etmek zorundasınız.

Şu an için Jiminy Cricket kolay
ulaşılabilir hedeflerle başlayabilir,

aç gözlülük iyi değildir,

dünya, imal edenler
ve alıcılara bölünmemiş gibi

ve hiç bir kimse

herhangi bir yardım almaksızın

kendi başlarına kendilerini
yukarı çekmemiş gibi--

eğer fizikten biraz anlıyorsanız
niçin böyle olduğunu anlarsınız.

Jiminy, bize bizim için çalışan
her bir kişinin istisnasız

ister hesap çizelgesini doldursunlar

isterse çarşafları

değiştiren kişiler olsunlar,

saygıyı ve geçindirebilecek derecede
maaşı hak ettiklerini hatırlatabilir.

İşte bu kadar basit.

Ayrıca Jiminy yönetici ve çalışanların
şu durumda birbirlerine nasıl olur da

empati duyabileceklerini
merak ediyor olabilir:

İş yerleri olağan ve doğal görünüp
böylesine birbirlerinden ayrılmışken

yöneticilerin araçlarını park etmeleri

ya da yemeklerini yiyip
lavaboyu kullanmaları için

kendilerine özel havalı yerlere
ihtiyaçları varken

ya da yönetici biri yerden eğilip çöpü
almayacak kadar üstün olduğunda...

Neticede hepimiz bu tek gezegende
bir arada yaşayan tek türüz.

Jiminy bizden bazı kaidelerimizi
sorgulamamızı isteyebilir.

Gerçekten bir CEO'ya diğer CEO'lar kadar
ya da daha fazla mı ödenmeli

ya da bu sırf sayıları
stratosfere yükseltecek

rekabetçi bir dinamik yaratmak için mi?

Jiminy, saha çalışanları toplantılara
katılmadığında dahi kurulların

bilmeleri gerekenlerin hepsini gerçekten
bilip bilmediklerini de merak edebilir.

Çok fazla para diye bir şeyin var
olup olmadığını da sorabilir.

Veya tüketiciler, işçiler, şirketler
ve toplum ile bir araya gelip

bir şirketin asıl amacının
ne olduğuna dair

bu inanılmaz dar görüşlü fikri

yeniden tanımlamak için

hepimizin bir araya gelip

iş birliği yapıp yapamayacağımızı
merak edebilir.

Jiminy bizden hiç kimsenin dünyadan
kopuk bir şekilde çalışmadığını,

yönetici olan kadın ve erkeklerin,
paylaşmak zorunda olduğumuz gerçekliği

aktif olarak birlikte oluşturduklarını
hatırlamamızı isteyebilir.

Tıpkı küresel ısınma ile birlikte

kişisel karar ve eylemlerimizin
ortak sonuçlarından

her birimizin sorumlu olduğu gibi.

Ben dünya tarihindeki

en kazançlı ekosistemin

daha iyi yapabileceğini düşünüyorum.

Olayların olumlu yanını
biraz daha çok alabiliriz,

olayların olma hızlarından baskıyı
az olsun alabiliriz diye düşünüyorum.

Kısa dönemde kaybettiğimiz
her şeyin kendisini

geniş bir ahlaki, ruhsal
ve mali ferahlıkta

fazlasıyla telafi edeceğine inanıyorum.

Kötümser insanların ne dediğini
biliyorum,ve bu doğru da:

"Kendi ilkelerini çiğneyemezsin."

Ama temel bir noktadan da bahsedemezsiniz,

sizin çocuklarınız da öyle.

Biliyorum belki de dedemi aşırı
derecede idolleştirdim.

O çok farklı bir dönemde çalıştı

ve o dönemler her türlü iyi sebepten ötürü

hiçbirimizin dönmeyi
istemeyeceği zamanlardı.

Günümüzde iyi niyetli ve en az dedem kadar

alçak gönüllü olan
birçok CEO olduğunu biliyorum

ama onlar çok daha farklı beklentiler

ve çok daha yoğun şartların olduğu
dönemde çalışıyorlar.

Ama iyi haber şu:

Beklentiler ve şartlar oluşturulabilir

ve yeniden bozulabilirler de.

Tüm dürüstlüğüyle dedemin
bir CEO olarak görevini

nasıl anladığıyla ilgili
öğrenecek çok şey var.

Her tema parkının ve
her doldurulmuş hayvanın arkasındaki

bir avuç kural her şeyi idare etmiştir.

Her birimiz saygı ve değeri hak ederiz.

Hiçbirimiz bir parça çöpü
yerden alamayacak kadar üstün değiliz.

Vicdanınız her zaman için
rehberiniz olsun.

Jiminy Cricket'ı dinlemekten
daha kötüsünü hepimiz yapabilirdik.

Teşekkür ederim.