Kişisel finans krizine dürüst bir bakış

Size bir sır vereyim: Baby boomer kuşağı milyonlarca kişi ileri yaşlara
ciddi bir finansal krizle giriyor ve onların tam arkasından da aynı zorlukları yaşayan daha genç bir nesil geliyor. Bu son derece kişisel konuşmada, yazar Elizabeth White finans kriziyle ilgili noktalara açık sözlülükle değiniyor ve orta hâlli bir gelirle nasıl zengin bir hayat yaşanacağına dair pratik tavsiyeler veriyor.

Beni tanıyorsunuz.

Gözünüzün önünde,
arkadaş çevrenizde gizlenen biriyim.

Elbisem hâlâ kusursuz,

para kazandığım
güzel zamanlardan kalma.

Bana baktığınızda

faturayı ödeyemediğim için
geçen hafta elektriğimin kesildiğini

ya da gıda yardımı almaya
hak kazandığımı anlamazsınız.

Fakat dikkat ederseniz

gözlerimdeki mutsuzluğu görür

ve kendinden emin gibi çıkan sesimdeki
korkunun tonunu duyarsınız.

Bu günlerde iki yakamı bir araya
getirmek için 1.99 dolarlık

deneme boy deterjan alıyorum.

Bahse varım deterjanların
bu boyunu bilmiyordunuz.

Beni ikimizin her zaman
hoş vakit geçirdiği restorana

davet edersen

ben, bardağı 12 dolarlık
chardonnay değil

sadece limonlu maden suyu söylerim.

Menüden yemek seçerken kanaatkârım.

Titizim, her kuruşu aklımdan hesaplarım.

Benim içmediğim 2. ya da
3. kadeh şarapları, özel kahveleri

ve tatlıları içeren hesabı
eşit bölüşmeye itiraz ederim.

Görüntüyü kurtarma adına
rol yapmaktan yoruldum.

Bir arkadaşım bana, sen yoksul değil
meteliksizsin, arada fark var dedi.

Kablolu TV, spor salonu üyeliği

ve manikürsüz yaşıyorum.

Kendi saçımı yapabildiğimi keşfettim.

Emeklilik birikimim,

yastık altı birikimim yok.

Onları çok önce tükettim.

Pahalı bir dairem, hisse senetlerim

ve bana destek olacak bir kocam yok.

Asgari ödemeler ve yapılmayan ödemeler
kredi notumu sıfırladı.

Alacak şirketleri sürekli arıyor

ve kötü durumuma
nazik bir sempati gösterdikten sonra

bir metinden satır satır okuyup

yerine getirmem imkânsız olan
bir ödeme planını kabul etmemi istiyorlar.

Arkadaşlarım
bu kadar iyi eğitim alan birinin

ekonomik olarak nasıl çökebildiğini
merak ediyorlar.

Hâlâ her zamanki kadar zekiyim
ve cin gibiyim

ama işim yarım yamalak,

arada sırada yapılan danışmanlık işleri.

55 yaşımda nasıl numaradan
neşeli görünülür onu öğrendim

fakat artık fazla iş imkânı yok.

İş imkânları tam olarak ne zaman
tükendi hatırlamıyorum

fakat şu anda,
eskiyi, bir zamanları sık anarak

puslu bir dünyaya kaydığımı
inkâr edemem.

Artık nereye ait olduğumdan emin değilim.

Ama şunu biliyorum,
düzinelerce online iş başvurusu

sanki karadeliğe girip kayboluyor.

Benden ne olacağını merak ediyorum.

Şimdiye kadar sağlığım dayandı

ama artık bedenim acıyor,
yoksa o ruhum mu?

Evsiz kadınları eskiden
hiç görmezdim

ama şimdi meraklı gözlerle
onları takdir ediyor

ve acaba hikâyeleri benimki gibi mi
başladı diye düşünüyorum.

Bu bölümü geçen yıl yazdım.

Benim ve tanıdığım
başka kadınların karma öyküsü.

Bunu yazdım, çünkü iyi olmadığım hâlde

iyiymiş gibi davranmaktan bıkmıştım.

Normal rolü yapmaktan yorulmuştum.

Kendimi popüler basında göremiyordum.

Tanıdığım hiç kimse dünyayı gezmiyor
veya Costa Rica'da ev almıyordu.

Uzmanların söylediği gibi, emeklilikte
standart hayat sürdürebilmek için

kazancının %15-20'sini ancak birkaç
arkadaşım kenara koyabilmişti.

Arkadaşlarımın çoğu
50-60 yaşına geldiğinde

sosyal olarak aşağı gidiyor,

hayatta kalmak için
çalışma dönemine giriyorlar,

iflas etmelerine, işten çıkma,
bir hastalık veya boşanma yetiyor.

Tam dibe vurmamış olabiliriz

fakat çoğumuz, dibe vurmanın
ihtimal dahilinde olduğuna

ilk kez işaret eden bir dizi olay yaşadık.

Ve gerçek şu ki,
bu cidden fazla zaman almıyor.

Amerikalı orta gelirli aileler

sadece bir aylık kazançları kadar
tasarruf yapabiliyor.

%47'miz acil bir durumda

400 doları bir araya getiremiyor,

neredeyse yarımız demek.

Kapsamlı bir araba tamiri yaptır,
uçurumun kenarına geliyorsun.

Bunu etrafınıza bakarak anlayamazsınız.

Bu durumda olan yalnızca ben değilim.

Bu odada aynı sıkıntıyı
yaşayan insanlar var.

Bu siz değilseniz bile,

ebeveynleriniz, kızkardeşiniz ya da
belki bir dostunuz.

Normal rolü yapmakta ustalaşıyoruz.

Utanç bizi sessizleştiriyor
ve bir köşeye itiyor.

Hikâyemi açıkça yaymaya
ilk karar verdiğimde

bir web sayfası hazırladım

ve bir arkadaşım sitede
hiç fotoğrafım olmadığını fark etti;

resimlerin hepsi böyle çizimlerdi.

Ortaya çıkmaya başlarken bile

aslında hâlâ saklanıyordum.

Başarının gelirle tanımlandığı
bir dünyada yaşıyoruz.

Maddi sıkıntın olduğunu söylediğinde,

aslında bir anlamda ezik olduğunu
ilan etmiş oluyorsun.

Eğer benim gibi bir de
Harvard Business School mezunuysan

bir tür çifte ezik oluyorsun.

Biz boomer kuşağı, emeklilik için
birikim yapmadığımızı

ve bunun kendi hatamız olduğunu
çok işitiyoruz.

Hangi kafayla kendi
emeklilik planımızdan para kısıp

kayınvalidemizin bakım evine
ya da çocuğumuzun eğitimine

veya sadece hayatta kalmak için
para harcıyormuşuz?

Bize planlamada kötü, borcuna nankör,
beleşçi suçlamaları yapıyorlar --

Latte kahve ve şişe suya
harcadığımız o kadar parayla...

Ayıplama ve suçlamanın
şehvetli bir tadı var.

Hatta çoğumuz bunu
başkalarından bile beklemeden

kendimize yapmakla öyle meşgulüz ki.

Şunu diyorum,
kendi payımızı kabullenelim:

Hepimiz daha fazla biriktirebilirdik.

Evet daha fazla tasarruf yapabilirdim

ve hayatımın son 30 yılını
veya biraz daha geriyi kurcalarsanız

birden fazla kez ahmakça finansal işler
yaptığımı görürsünüz.

Şu an bunu değiştiremem,

siz de değiştiremezsiniz,

fakat, gelin tek bir kişisel,
münferit olayı,

7,7 trilyon dolar
emeklilik gelir açığına sebep olan

sistem unsurlarıyla karıştırmayalım.

Boomer kuşağı Amerikalıları bu duruma

çok sık Starbucks'a gittiğinden düşmedi.

Son 30 yılımızı,
sabit veya düşen ücretler,

eriyip yok olan emekli aylıkları

ve roket gibi artan

barınma, sağlık ve eğitim ücretleriyle
boğuşarak geçirdik.

Eskiden böyle değildi.

Hepimiz 3 ayaklı emeklilik gelir
taburesini hatırlarız.

Bu ayaklar, birikim, emekli aylığı
ve sosyal güvenlikti.

Kusura bakmayın, tabure artık sallanıyor.

Birikim yap. Hangi birikimi?

Birçok ailede

faturalar ödendikten sonra
biriktirecek hiçbir şey kalmıyor.

Taburenin emekli aylığı
ayağı da sallanıyor.

Birçok kişinin emekli aylığı
aldığı zamanları hatırlarız.

Bugün, Amerikalı işçilerin sadece %13'ü
emekli aylığı veren şirketlerde çalışıyor.

Peki bunun yerine ne aldık?

401(k) emeklilik planı aldık

ve aniden, emeklilik planlaması
yükümlülüğü

şirketlerden bize geçti.

İpler bizim elimizdeydi
ama risk de bize aitti

ve öyle görünüyor ki
milyonlarcamız geçen 40 küsur yılda

gönüllü birikim yapmakta pek iyi değildi.

Milyonlarcamız piyasa risklerini
yönetmede hiç de iyi değil.

Ve rakamlar bize bu durumu
çok iyi anlatıyor.

Amerikalı ailelerin yarısının
hiç emeklilik birikimi yok.

Yani elde var sıfır.

Ne 401(k) planı, ne bireysel emeklilik
hesabı var, hatta kuruşu bile yok.

55-64 yaş arası emeklilik
hesabı sahibi olanlarda

hesapların ortanca değeri 104.000 dolar.

104.000 dolar sıfıra göre iyi görünebilir

fakat bu rakam yılda
yaklaşık 300 dolar getiri sağlar.

Bununla geçinilemeyeceğini
söylememe gerek yok.

Birikimlerin erimesiyle

emekli aylıkları geçmişin
bir anısına, kalıntısına dönüşüyor

ve milyonlarca Amerikalının
401(k) planı başarısız oluyor.

Çoğu emekliliğe yakın insan
emeklilik planlamada

sosyal güvenliğe bağımlı.

Ama sorun şu ki,

sosyal güvenlikten kasıt
hiçbir zaman emeklilik planı olmadı.

Alâkası bile yoktu.

En iyi şartlarda bile
emeklilik öncesi gelirin

%40'ını geri öder.

sosyal güvenlik kanununun

1935'de yürürlüğe girmesinden
bu yana çok şey değişti.

O zamanlar, 21 yaşında bir erkeğin
65 yaşına kadar

yaşama şansı yüzde 50 idi.

Yani 60'ında emekli olur,

biraz balık tutar, torunları öper,

bir altın saat hediye edilir

ve aylığı alırken 5 yıl içinde ölürdü.

Ama günümüzde durum bu değil.

50'lerin sonunda ve sağlıklıysan,

rahatça bir 20, 25 yıl daha yaşarsın.

Eğer beş parasızsan, iki yakanı
bir araya getirmeyle yaşanacak

çok uzun bir süre.

Peki, vaziyetimiz bu ve diyelim ki

50-60 yaşındayız, ne yapabiliriz?

Peki 20-30 yaşındaysak

ve bu duruma gelmek
istemiyorsak ne yapabiliriz?

Deneyimlerimden şunları öğrendim:

Kimse imdadımıza yetişmeyecek.

Öyle bir büyük kurtuluş falan yok,

beyaz atlı prens zaten yok,

işletmelere yüksek mali yardım da olmaz.

Amerika'da yaşlı ve yoksul olmaktan
başka bir şansınız olsun istiyorsanız

kendi kendimizi ve birbirimizi
kurtarmak zorundayız.

Saklandığım yerden açığa çıkmak

ve buraya gelmek zorundaydım

ve sizi de aynını yapmaya davet ediyorum.

Kolay değildi demeyeceğim.

Size öykümü anlatmaya cesaret ettim

çünkü bunun başkalarının öykülerini
anlatmalarını kolaylaştıracağını düşündüm.

Bence yalnızca sayısal çoğunluktan
gelen gücümüzü kullanarak

yaşadığımız bu emeklilik krizini
ulusal bir "boş konuşma" olmaktan

başka bir şeye
dönüştürmeye başlayabiliriz.

Çoğumuz dinamit yemiş gibi şokta ve
başına gelenlerden korkmuş bir halde iken

tabandan başlayarak
benim direnç çemberleri dediğim

şeyler inşa etmeliyiz.

Bunlar, başlarından geçenleri konuşup

kaynakları ve bilgileri paylaşıp

bir çıkış yolu bulmaya çalışan

küçük insan grupları olacak.

İnanıyorum ki bu temelle
suskunluğumuzu atıp

sirenleri çalabilir,

kurumlara ve politikacılara
baskı yaparak

bu emeklilik krizine hakettiği ivedilikle
müdahale etmelerini sağlayabiliriz.

Bu sırada --

evet bir de "bu sırada" var --

Bu sırada, minimalist yaşam
düşüncesini benimseyeceğiz

ve harcamalarımızda
büyük kesintilere gideceğiz.

Bundan kastım,
imkânımız dahilinde yaşamak değil.

Birçok insan bunu zaten yapıyor.

Şu anda yapmamız gereken,

bunun çok daha derin bir hâli.

Kendimize soralım, sahip olunan
şeylerle tanımlanmayan

bir hayat yaşamak ne anlama gelir?

Ben buna ''küçülmek'' diyorum.

Küçülmek, tokgözlü ve ayaklarınızı
yerde hissetmenizi sağlayacak

gerçek ihtiyaçlarınızı bulmak demek.

Bir arkadaşım çok döküntü
ve külüstür arabalara biniyor

fakat bir gün bu kıstıklarıyla
15 bin dolar biriktirip

flüt alacak,

çünkü onun için en önemli şey müzik.

O küçüldü.

Ben ayrıca, yeterince sabredersem

ve yeterince kemer sıkarsam
işler normale dönecek türü

sihir bekleyen düşünce kalıplarından

kurtulmak zorundaydım.

"Eğer bir firmaya daha CV gönderirsem,

bir iş başvurusu daha yaparsam

veya bir ağ etkinliğine daha katılırsam

kesinlikle eski işim gibi bir işe girerim

ve tabii ki her şey
normale döner" safsatası.

Gerçek şu ki, ne ben
ne de siz normale döneceğiz.

Bizim bildiğimiz normal artık tarih oldu.

İçinde bulunduğumuz bu yeni dünyada

bizden yapmak istemediğimiz şeyleri
yapmamız istenecek.

Konumumuz, yeteneğimiz
ve becerimizin altında

görevler almamız istenecek

Ben tahtımdan inmek zorundaydım.

Geçen yıl bir arkadaşım
bir organizasyon işinde

yardım edip edemeyeceğimi sordu.

Sandım ki Başkan Obama'nın
Chicago'da yaptığı türden

bir toplumsal organizasyonu kastediyor.

Halbuki birinin gardrobunu
düzenlemekten bahsediyormuş.

"Bunu yapmam" dedim.

O da bana dedi ki,
"İn şu tahtından, para paradır."

Bu hızla gelen
yeni çalışma ve yaşama çağında

öncü takımda olmak kolay değil.

İlk olmak her zaman en zorudur.

İlk olmak bağlantılardan,

kısayollar ve rol modellerden önce
var olmak demektir.

Bize ileriye uzanan yolu gösteren
haritalar oluşmadan önce

var olmak demektir.

Sismik bir kaymanın tam ortasındayız

ve bu dönemi atlatmamızı sağlayacak
bir köprü iş bulmalıyız.

Köprü işimiz bu sırada yapacağımız
işimiz olacak.

Köprü işimiz,
geleceği görmeye çalışırken

yapacağımız iş olacak.

Köprü iş aynı zamanda
kendi öz kıymet ve değerimizin

gelirimiz, ünvanımız ve işimizle
doğru orantılı olduğu

düşüncesini terk etmeyi getirecektir.

Köprü işiniz, kişisel finans krizi
sizi vurmadan önceki halinize göre

çılgınca ya da havalı görünebilir.

Container Store'da çalışan
ve Uber veya Lyft süren

Doktora dereceli arkadaşlarım var

ve öte yandan boomer kuşağı
kişilerle ortak olup

güzel girişimcilik serüvenlerine atılan
arkadaşlarım da var.

Köprü işimizin olması,
eski kariyerlerimizde

devam etmek istemiyoruz

veya anlamlı işler istemiyoruz
demek değil.

İstiyoruz.

Köprü iş bir sonraki hamleyi tasarlarken

sadece o sırada yaptığımız şey.

Ben ayrıca, yapmak istemediğim
bütün şeyleri zihnimde sınıflandırırken

stratejiyi düşünmeyi öğrendim,
başarısızlığı değil.

Ve size bu yaklaşımı

dikkate almanızı söylüyorum.

Yani, geçinebilmek için kardeşinle
aynı eve taşınman gerekiyorsa

onu ara.

Eğer ev kredisi
veya kirayı ödeyebilmek için

bir odanı kiraya vermen gerekiyorsa,

bunu yap.

Eğer gıda yardımı kuponu
alman gerekiyorsa,

git ve kahrolası kuponu al.

AARP'ye göre şartları uyan yaşlıların
sadece 3'te 1'i bunu alıyor.

Günü atlatmak için
ne yapman gerekiyorsa yap.

Bilin ki biz milyonlarcayız.

Karanlıklarda saklanmaktan vazgeç.

Harcamaları kıs,

küçül,

stratejiyi düşün, başarısızlığı değil.

Tahtından in

ve zor zamanları geçirmeni sağlayacak
köprü işini bul

Ülke olarak, tanı, tedavi
ve hastalıkların kontrolüne

milyarlarca dolar harcayarak

uzun yaşamı başardık.

Yalnızca uzun yaşamak yetmiyor,

güzel yaşamak da istiyoruz.

Bunu sağlayacak fiziksel altyapıya

yeteri kadar yatırım yapmadık.

Artık Amerika'da yaşlı olmakla ilgili

yeni bir tutuma ihtiyacımız var.

Ve mütevazı bir gelirle
nasıl daha zengin ve içi dolu

bir hayat yaşayabileceğimizi gösteren

fikir ve rehberlere ihtiyacımız var.

Değişimin temsilcileri,

sosyal girişimciler,

sanatçılar ve yaşlılar

ve sosyal amaçlı yatırımcılar,

geliştiriciler ve mevcut durumu
değiştireceklere sesleniyorum.

Bizim önümüzde yaşayacağımız
uzun yıllarda

haysiyetimizi, bağımsızlığımızı
ve mutluluğumuzu destekleyecek

hizmet, ürün ve altyapılara

nasıl yatırım yapılacağını

tasavvur etmede
yardımınıza ihtiyacımız var.

Benim yolculuğum,
beni korku ve utanç dolu bir yerden

tevazu ve anlayış içeren bir yere getirdi.

Bu şavaşı vermede
artık diğer insanlarla

tek vücut olmaya hazırım

ve sizi bana katılmaya davet ediyorum.

Teşekkür ederim.

(Alkış)