Hayvanlar yanıltıcı olabilir mi? - Eldridge Adams

Dersin tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/can-animals-be-deceptive-eldridge-adams

Erkek bir ateş böceği bir dizi çekici parıltı yayar. Bir dişinin cevap verip onunla çiftleşeceğini umar. Farklı türden bir dişi onun örüntülerini taklit eder: Erkeği yanıltır, onu cezbeder -- ve onu bir yemeğe dönüştürür. Hayvanlar aleminde başka nerede bu türden yanıltmalar görürüz? Eldridge Adams hayvanların yırtıcı hayvanları, avları ve rakiplerini nasıl etkilediğinin sürpriz karmaşıklığını detaylandırıyor.

Ders: Eldridge Adams, direktör: The Duke and the Duck.

Bir yaz gecesi bir tarlanın üzerinde
erkek bir ateş böceği

bir dizi çekici parıltı yayar.

Yakındaki bir dişinin ona
kendi ışık gösterisiyle cevap verip

onunla çiftleşeceğini umar.

Ne yazık ki bu erkek için

işler planladığı şekilde sona ermeyecek.

Farklı türden bir dişi onun
titreyen örüntülerini taklit eder:

Onunla ilişkiye girme umudu verip
erkeği yanıltarak

onu cezbeder –

ve onu kolay bir yemeğe dönüştürür.

O aldatıldı.

Davranış biyologları insan dışındaki
hayvanlarda aldatmanın üç tanımlayan

niteliğini ortaya koydular:

Alıcıyı yanlış yönlendirmeli,

aldatıcı yarar sağlamalı

ve sadece bir tesadüf olamaz.

Bu durumda biliyoruz ki yırtıcı
ateş böceği sinyali kazara değildi,

çünkü dişi farklı türün erkeğiyle
eşleşmesi için parıltı örüntüsünü

esnek olarak ayarlar.

Bu tanıma göre,

hayvan aldatması doğada nerede görülür?

Kamuflaj iyi bir başlangıç noktası –

ve hayvan aldatmalarının
en bilinen örneklerinden biri.

Yaprak kuyruklu geko ve ahtopot
üzerinde durdukları yüzeylere karışarak

izleyenleri yanıltıyorlar.

Diğer hayvanlar kendilerini
korumak için taklit eder.

Zararsız kırmızı kral yılanı,
işaretlerin taşıdığı koruyucu uyarılardan

yararlanmak için zehirli
doğu mercan yılanına benzer

kırmızı, sarı ve siyah
desenlerle evrilmiştir.

Bazı bitkiler bile taklit kullanır:

Talihsiz erkekleri çekmek için görünüşü

ve kokusu dişi eşek arıları gibi
olan orkideler vardır

ki bu erkekler bitkiyi tozlaştırırlar.

Bu hayvanların bazıları çevrelerine
evrimsel olarak uygun olan

sabit özelliklere sahip olmaları
yüzünden yarar sağlarlar.

Fakat bazı durumlarda

aldatıcı, diğer hayvanların
reaksiyonlarını tahmin edip

ona göre davranışlarını
ayarlıyor gözükmektedir.

Bir tehdit hissedince

ahtopot hemen renklerini
değiştirerek etrafına uyar.

Yılan yerine yırtıcı bir kuş
gördüklerinde cüce bukalemunların

renkleri çevrelerine daha çok uyar–

kuşlar renkleri daha iyi görür.

Hayvan aldatmalarının
en harika örneklerinden biri

çatal kuyruklu drongodur.

Kalahari Çölü'nde yüksek
ağaçların tepesinde otururlar,

alanda yırtıcı hayvanları ararlar
ve tehdit hissettiklerinde öterler.

Bu mirket, çığırtkan kuşu ve
diğer hayvanların saklanmalarını sağlar.

Ancak drongo diğer türler
avı kaptıkları zaman

yanlış alarm verecektir.

Mirketler ve çığırtkan kuşları kaçarken

drongo avlarını kapmaya çalışacaktır.

Bu taktik yarı yarıya işe yarar–

ve drongoların yiyeceklerinin
çoğunu sağlar.

Hayvanların kendi türlerinden üyeleri

kandırmak için sinyal kullandıkları
az örnek vardır

ama bu da olur.

Mantis karidesini düşünün.

Diğer kabuklu hayvanlar gibi

büyüdükçe deri değiştirir,

bu da onun yumuşak gövdesini
saldırılara açık hâle getirir.

Ama yine de evini rakiplerine
karşı korumak ister.

Bu yüzden usta bir blöfçü
hâline gelmiştir.

Kırılgan olmasına rağmen

yeni deri değiştirmiş
bir karidesin aslında

işgalcileri tehdit etmesi
daha muhtemeldir,

ki rakiplerine vurmak veya batırmak için
genelde büyük bacaklarını kullanır.

Ve bu işe yarar –

blöfçülerin blöfçü olmayanlara nazaran
evlerini korumaları daha muhtemeldir.

Yumuşak hâliyle

mantis karidesi kavgaya karşı duramaz–

o yüzden davranışının blöf

olduğuna emin olabiliriz.

Biyologlar blöflerinin
taktik olduğunu bile fark ettiler:

Yeni deri değiştirmiş
mantis karideslerinin

özellikle kaçmaya meyilli olan

daha küçük rakiplerine karşı
blöf yapması daha olası.

Sadece refleks olarak tehdit etmek yerine,

mantis karidesleri en iyi sonucu
almak için hızla durumu ölçer

ve diğerlerinin
davranışlarını taklit eder.

Yani hayvanların aldatabildiğini biliyoruz

ama bunu bilerek mi yaparlar?

Bu zor bir soru

ve pek çok bilim insanı bunu hiçbir zaman
cevaplayamayacağımızı düşünüyor.

Hayvanların iç düşüncelerini
gözlemleyemiyoruz.

Aldatmayı saptamak için hayvanın
ne düşündüğünü bilmek zorunda değiliz.

Davranışı ve sonucunu gözleyerek,

hayvanların yırtıcı havyanları,
avını ve rakiplerini manipüle ettiklerini

ve aldatma kapasitelerinin
şaşırtıcı derecede karmaşık

olabileceğini öğreniyoruz.