Genetiği tasarlanmış bebek konusunun etik ikilemi

Genetik yapısı değiştirilmiş insanlar yaratmak artık bilim kurgu veya hayal ürünü değil, olası bir gelecek senaryosudur. Biyolog Paul Knoepfler on beş yıl içinde bilim adamlarının, insan embriyolarında, fiziksel görünümü değiştirmek ve otoimmun hastalık riskini ortan kaldırmak gibi belli iyileştirmeler sağlamak için gen düzeltme teknolojisi olan CRISPR'ı kullanabileceği tahmininde bulunuyor. Bu düşündürücü konuşmada, Knoepfler bizi yaklaşan genetiği tasarlanmış bebek devrimine ve onun oldukça kişisel ve tahmin edilemeyen sonuçlarına hazırlıyor.

Peki, ben sizin için

genetiği tasarlanmış bir bebek
yapabilseydim ne olurdu?

Ebeveyn adayları olarak siz

ve bilim adamı olarak ben, bu yola
birlikte çıkmaya karar verseydik?

Ya da böyle bir şey yapmasaydık?

Bunun "kötü bir fikir"
olduğunu düşünseydik

fakat ailemiz, arkadaşlarımız
ve iş arkadaşlarımız

bunu yapmaya karar verseydi?

Şimdi zamanı hızlıca
15 yıl sonrasına saralım.

2030 yılında olduğumuzu ve
sizlerin birer ebeveyn

olduğunuzu varsayalım.

Yanınızda bir kızınız var, Marianne

ve 2030 yılında, genetik yapısında
hiçbir değişiklik yapılmadığı için

onu doğal olarak tanımlıyoruz.

Eşiniz ve siz bilinçli olarak
böyle bir karar aldığınız için

sosyal çevrenizdeki birçok insan
sizi küçümsüyor.

Sizin teknolojiye karşı ya da teknofobik
olduğunuzu düşünüyor.

Marianne'nin yan dairede yaşayan
en yakın arkadaşı Jenna ise

çok farklı bir hikâye.

Jenna, genetiğinde bir sürü iyileştirme
yapılan, genetiği tasarlanmış bir kız.

Evet. İyileştirme.

Bu iyileştirmeler, komik bir ismi olan
yeni bir gen değiştirme teknolojisi

CRISPR kullanılarak tanıtıldı.

Komik bir isim,

çünkü hani bir şey çıtır çıtır olur ya,

bu da CRISPR.

Jenna'nın ebeveynlerinin birkaç
milyon dolar ödeyerek

tuttuğu bu bilim adamı

CRISPR'ı insan embriyolarından
oluşan bir gruba tanıttı.

Sonra genetik testler yaptılar

ve Jenna'nın embriyosunun
gruptaki en iyi embriyo

olduğu tahmininde bulundular.

Şimdi, Jenna hakiki, gerçek bir insan.

Oturma odanızdaki halının üzerinde oturup

kızınız Marianne ile oynuyor.

Aileleriniz artık birbirini
yıllardır tanıyor

ve Jenna'nın sıradışı olduğunun

daha da farkına varmaya başladınız.

Jenna inanılmaz derecede zeki.

Eğer kendinize karşı dürüst olabilirseniz,
aslında o sizden bile daha zeki

ve daha sadece beş yaşında.

Güzel, uzun, atletik...

Bu liste uzadıkça uzar.

Doğrusunu söylemek gerekirse, Jenna gibi

genetik yapısı değiştirilmiş
bütün bir nesil var.

Bu zamana kadar, hepsi
ebeveynlerinin neslinden,

sizin neslinizden

daha sağlıklı görünüyor.

Ve daha az sağlık masrafları var.

HIV/AIDS ve genetik
rahatsızlıkları da içeren

bir sürü hastlalığa karşı
bağışıklık sahibiler.

Her şey kulağa harika geliyor.

Ama Jenna'yla ilgili bir şeylerin
tam doğru olmadığını hissettiren

bu huzursuz edici duyguyu
engelleyemiyorsunuz ve

diğer genetiği değiştirilmiş çocuklarla
ilgili de aynı şeyleri hissediyorsunuz.

Ayrıca, hafta başında bir gazetede

tasarlanmış bebek olarak dünyaya gelmiş
çocuklar üzerinde yapılan bir araştırmanın

bu çocukların yüksek agresiflik
ve kendini beğenmişlik gibi

bazı sorunlarının olabileceğini
gösterdiğini okumuştunuz.

Fakat aklınızda

Jenna'nın ailesinden aldığınız
bazı haberler var.

Jenna çok zeki,

şimdi sizin kızınız Marianne'den
farklı bir okula,

özel bir okula gidiyor ve

bu sizin ailenizi biraz
karışıklığa sürüklüyor.

Marianne durmadan ağlıyor

ve geçen gece iyi geceler demek
için onu yatağına götürdüğünüzde

size "Babacığım, Jenna artık benim
arkadaşım olamayacak mı? " diye sormuştu.

Şimdi size 2030'da gerçekleşen hayal
ürünü bu hikâyeyi anlatırken

içimde sanki bazılarınızı

bilim kurgu düşüncelerine sürüklemişim
gibi bir his var. Haksız mıyım?

Bir bilim kurgu kitabı
okuduğunuzu düşünüyorsunuz.

Ya da belki Cadılar Bayramı
tarzında düşünüyorsunuz.

Ancak bu bizim için sadece 15 yıl sonra

gerçekten de olabilecek bir hakikat.

Ben kök hücre ve genetik araştırmacısıyım

ve bu yeni CRISPR teknolojisini

ve onun potansiyel
etkisini anlayabiliyorum.

Kendimizi bu hakikâtin
içinde bulabiliriz ve

birçok şey bugün ne yapmaya
karar verdiğimize bağlı.

Eğer hâlâ bilim kurgu tarzı
düşünceler içindeyseniz

bilim dünyasının bu yılın başlarında
büyük bir şok yaşadığını hesaba katın

ki halkın büyük ölçüde
bundan haberi bile yok.

Çin'deki araştırmacılar, birkaç ay önce

genetik yapısı değiştirilmiş embriyoların
yaratıldığı bilgisini verdiler.

Bu tarihte ilk kez oluyordu.

Bunu, yeni CRISPR teknolojisini
kullanarak yaptılar.

Mükemmel bir şekilde çalışmadı

ama yine de Pandora'nın kutusunun kapısını

araladıklarını düşünüyorum.

Bence, bazı insanlar bu
teknolojiyi geliştirecek

ve genetiği tasarlanmış
bebekler yapmaya çalışacak.

Şimdi, devam etmeden önce
bazılarınız elini kaldırıp

"Paul, dur, bir dakika bekle.
Bu yasa dışı olmaz mıydı?

Öylece çıkıp genetiği tasarlanmış
bir bebek yaratamazsın."

diyebilir.

Aslında, bir bakıma haklısınız.

Bazı ülkelerde, bunu yapamazdınız.

Ama benim ülkem ABD'yi de
içeren diğer birçok ülkede

bu konuda bir yasa yok,
yani teoride yapabilirdiniz.

Bu alanda yankılanan bir başka
araştırma daha vardı

ve bu çok uzaklarda değil,
İngiltere'de yapıldı.

İngiltere, insan genetiği
değişimi konusunda

geleneksel olarak en katı ülke oldu.

Bu orada yasa dışıydı,

ancak sadece birkaç ay önce,

bu kurala bir istisna getirdiler.

Az görülen genetik rahatsızlıkları
önlemeye çalışmak amacıyla

genetiği değiştirilmiş insan
yaratımına izin veren

bir yasa geçirdiler.

Ben hâlâ bu olayların hep birlikte bizi

insan genetiğinin değiştirilmesini
kabul etmeye doğru sürüklediğini

düşünüyorum.

Peki, ben CRISPR teknolojisi hakkında
konuşuyorum ama

nedir bu CRISPR?

Eğer hepimizin bildiği
GDO'yu düşünürseniz,

GDO'lu domatesler, GDO'lu buğday gibi,

CISRPR teknolojisi,

bunları yapmakta
kullanılan teknolojilere benzer,

ama belirgin biçimde

daha iyi, daha ucuz

ve daha hızlıdır.

Peki nedir bu?

Aslında genetik bir İsveç
ordu çakısı gibidir.

Bunun, içinde farklı gereçler olan

bir İsveç ordu çakısı olduğunu farz edelim

ve gereçlerden bir tanesi
bizim DNA'mız için

büyüteç gibi veya GPS gibi bir şey.

Yani, belli bir noktaya yoğunlaşabilir.

Bir sonraki gereç ise
DNA'yı belli bir noktadan

kesebilecek olan bir makas.

Sonuncusu ise o noktadaki genetik kodu

tekrar yazabileceğimiz bir tükenmez kalem.

Gerçekten bu kadar basit.

Üç yıl önce ortaya çıkaran bu teknoloji

bilim dünyasını kasıp kavurdu.

Çok hızlı gelişiyor ve bilim adamlarına
çok heyecan verici geliyor.

Ayrıca kabul etmeliyim ki ben de ona
kendimi öyle kaptırdım ki

kendi laboratuvarımda da kullanıyoruz.

Bence biri bir sonraki adımı atacak,

genetiği değiştirilmiş embriyo
işini devam ettirecek

ve belki de genetiği tasarlanmış
bebekler yaratacak.

Bu artık her yerde.

Sadece üç yıl önce ortaya çıktı.

Bugün binlerce laboratuvar işi ele aldı

ve önemli araştırmalar yapıyorlar.

Bunların çoğu genetiği tasarlanmış
bebeklerle ilgilenmiyor.

İnsan hastalıkları

ve diğer önemli bilim
elementleri üzerine çalışıyorlar.

Yani, CRISPR'la ilgili bir sürü iyi
araştırma yapılıyor.

Eskiden yıllar süren ve milyonlara
mal olan genetik değişimlerini

şimdi birkaç haftada

birkaç bin dolara yapabiliyor
olabilmemiz gerçeği

bir bilim adamı olarak söylüyorum,

harika.

Ama aynı zamanda

bu insanlara çok ileriye
gitme kapısını da açıyor.

Bence bazı insanlar için

odak noktası bilim olmayacak.

Onlara şevk veren şey
bu olmayacak.

Onlara şevk veren şey bir ideoloji
ya da kâr elde etme olacak.

İşte onlar genetiği tasarlanmış
bebeklere yönelecek.

Peki bu konu neden bizi tedirgin etmeli?

Eğer iki yüzyıl geriye gidersek,

evrimin ve genetiğin insanlığı,
bugün kim olduğumuzu

derinden etkilediğini,
Darwin'den öğrendik.

Bazıları, dünyamızda iş başında olan
sosyal Darvinizm gibi,

belki de hatta öjenik gibi bir şey
olduğunu düşünüyor.

Bu trendleri, bu güçleri

çok güçlü ve çok yaygın olan

CRISPR teknolojisinin hız
kazandırıcı roketiyle bir düşünün.

Aslında, öjeniklerin sahip
olabileceği gücü görmek için

sadece bir yüzyıl geriye yani
geçen yüzyıla gidebiliriz.

Babam Peter Knoepfler

aslında burada Viena'da doğdu.

O Vienalıydı ve 1929'da burada doğru.

Peter küçük bir bebekken

dünya çok farklıydı. Değil mi?

Çok farklı bir Viena'ydı.

ABD farklıydı.

Dünya farklıydı.

Öjeniklikte bir artış vardı

ve büyükannem ve büyükbabam

oldukça çabuk bir şekilde

öjenik denkliğin yanlış
tarafında olduklarını fark ettiler.

Burasının kendillerinin ve bütün
akrabalarının evi olmasına rağmen

ve bu çevrenin nesillerce

kendi ailelerinin olmasına rağmen

öjenik yüzünden

ayrılmak zorunda
olduklarına karar verdiler.

Hayatta kaldılar ama çok üzgündüler

ve babamın hiçbir zaman Viena'dan
ayrılmayı atlatamadığından eminim.

1938'de ayrıldıklarında

yalnızca sekiz yaşındaydı.

Bugün, yüzeye çıkan yeni tür bir

öjenik görüyorum.

Geçmişte olanlardan daha farklı,

daha nazik, kibar, olumlu
bir öjenik olduğu farzediliyor.

Fakat, her ne kadar insanları
geliştirmeye odaklanmış olsa da

bence negatif sonuçlar doğurabilir

ki bu yeni öjeniğin

bazı üst savunucularının CRISPR'in
bunu yapmak için bir bilet olduğunu

düşünüyor olmaları beni
gerçekten endişelendiriyor.

Bu yüzden kabul etmeliyim ki öjenikten

yani insanları daha iyi
yapmaktan bahsediyoruz.

Bu çok karmaşık bir mesele.

İnsanoğlundan bahsettiğimizde,
daha iyi ne anlama gelir?

Belki de birçoğumuz

insanoğlunun birazcık iyileştirilmesinin

iyi olacağını düşünebilir.

Buradaki, ABD'deki,

siyasetçilerimize bir bakın --

Oraya bir daha gitmeyiz inşallah.

Belki sadece aynaya baktığımızda bile

daha iyi olabilidirdi
dediğimiz şeyler olabilir.

Mesela ben kel olmaktansa biraz daha
fazla saçımın olmasını isterdim.

Bazı insanlar daha uzun olmayı,

farklı kiloda olmayı, farklı bir
yüze sahip olmayı dileyebilir.

Eğer bunları yapabilseydik yapardık

ya da çocuklarımız için yapabilirdik.

Kulağa çok cazip gelirdi.

Ama beraberinde bu riskleri de getirirdi.

Öjenikten bahsettim,

ama bireyler için de bazı riskler olurdu.

Eğer genetik değişimini kullarak
insanları iyileştirmeyi değil de

sadece onları daha sağlıklı
yapmayı denersek,

bu teknoloji o kadar yeni

ve o kadar güçlü ki

yanlışlıkla onları daha hasta yapabiliriz.

Bu kolaylıkla olabilecek bir şey.

Diğer bir risk ise,

laboratuvarlarda devam eden

- tasarlanmış bebeklerle
ilgili olmaksızın -

bütün yasal ve önemli genetik
yapıyı değiştirme araştırmaları

birkaç kişi genetiği tasarlanmış
bebek işine girerse

ve bir şeyler kötü giderse

bütün alan zarar görebilir.

Ayrıca bence devletlerin
genetik değişimine

ilgi duymaya başlamaları
çok da ihtimal dışı bir şey değil.

Mesela, hayali, genetik
yapısı değiştirilmiş

daha sağlıklı olan çocuğumuz
Jenna'yı düşünelim.

Eğer daha az sağlık masrafı
yaratan bir nesil varsa

devletlerin vatandaşlarını

genetik değişimine zorlamaya
başlaması olası bir durumdur.

Çin'deki tek çocuk politikasına bir bakın.

400 milyon insanın doğmasını
engelledikleri düşünülüyor.

Genetik değişikliğin devletin baskı
uygulayabileceği bir şey olabileceği

uzak bir olasılık sayılmaz.

Eğer, viral videoların ve sosyal medyanın
bulunduğu dijital dünyamızda

genetiği tasarlanmış
bebekler popüler olursa

genetiği tasarlanmış bebeklerin

modaya uygun olduğu düşünülürse

ve onlar yeni tür bir
popüler ünlüler takımı

yeni Kardashianlar ya da onun
gibi bir şey hâline gelirse?

(Gülüşmeler)

Bu trendleri kontrol edebileceğimizi
düşünüyor musunuz?

Ben düşünmüyorum.

Bugün yine Cadılar Bayramı

ve biz genetik değişiminden bahsederken

Cadılar Bayramı'yla ilgili olan
hakkında en çok konuşulan

yalnızca bir karakter var,

o da Frankestein.

Zaten genetiği değiştirilmiş yiyecekler
ve bu gibi şeyler mevcuttu.

Ama şimdi bunu Cadılar
Bayramı gibi bir günde

bir de insanla ilişkili olarak düşünürsek,

eğer anne babalar özü itibariyle
çocuklarını genetik olarak seçebilirse

Frankestein 2.0 türünden bir durum
hakkında mı konuşuyor olacağız?

Sanmam. Bence o kadar da aşırıya kaçmaz.

İnsan kodunu kesip parçalara
ayırmaya başladığımızda

sonucun ne olacağı konusunda
her şey mümkün.

Tehlikeler tabii ki olacak.

Geçmişe, dönüşümsel bilimin
diğer elementlerine baktığımızda

onların nasıl kontrolden çıkabileceğini

ve nasıl toplumun içine işediğini

görürüz.

Size sadece tüp bebek örneğini vereceğim.

Neredeyse 40 yıl önce,

ilk tüp bebek olan Louise Brown doğdu.

Bu harika bir şey

ve sanırım o zamandan beri
beş milyon tüp bebek,

beraberlerinde sonsuz mutluluk
getirerek dünyaya geldi.

Bir sürü anne baba şimdi
bu çocukları sevebiliyor.

Ama eğer 40 yıllık bir süreçte

beş milyon bebeğin yeni bir teknolojiyle
doğduğunu düşündüğünüzde

bu olağanüstü bir şey.

Bu tür bir şey insan genetiğinin değişimi
ve tasarlanmış bebeklerle de

gerçekleşebilir.

Gelecek birkaç ay içinde ya da
seneye aldığımız kararlara

bağlı olarak

ilk genetiği tasarlanmış bebek doğarsa

birkaç on yıl içinde

milyonlarca genetiği
değiştirilmiş insan olabilir.

Tabii burada da bir farklılık var,
çünkü eğer biz, siz seyirciler ya da ben,

genetiği tasarlanmış bebek sahibi
olmaya karar verirsek

o zaman onların çocukları da
genetiği değiştirilmiş çocuklar olacak,

çünkü bu kalıtımsal bir şey.

İşte bu büyük bir fark.

Bütün bunları göz önünde
bulundurduğumuzda

ne yapmalıyız?

Aslında, tam da bu konuyu ele almak üzere

bir ay sonra Washinton D.C.'de

ABD Ulusal Bilimler Akademisi
tarafından düzenlenen

bir toplantı gerçekleştirilecek.

İnsan genetiğinin değiştirilmesiyle
ilgili doğru yol nedir?

Bence şimdi

bir ertelemeye ihtiyacımız var.

Bunu yasaklamak zorundayız.

Genetiği değiştirilmiş insanların
yaratılmasına izin vermemeliyiz,

çünkü bu aşırı derecede tehlikeli
ve sonu belli olmayan bir şey.

Fakat bir sürü insan var --

(Alkışlar)

Teşekkürler.

(Alkışlar)

Şunu da belirteyim ki,
bir bilim adamı olarak

bunu insanların önünde
söylemek biraz korkutucu,

çünkü bilim genellikle kendi başına
buyruk olmayı ve bu tarz şeyleri sevmez.

Bu yüzden sanırım burada bunu
askıya almak durumundayız,

ama bana sadece katılmamakla kalmayıp

tamamen zıttı düşünen birçok insan var.

Onlar, gaz pedalına köküne
kadar basıyorlar,

hadi genetiği tasarlanmış
bebekler yapalım.

Bu yüzden Aralık'ta gerçekleşecek olan ve

gelecek aylarda gerçekleşme
ihtimali olan toplantılarda

bu konuda bir yasaklama
olmama olasılığı bulunuyor.

Sanırım mecvut problemimizin bir kısmı da

insanları ilgilendiren

bütün bu genetik değişimi
trendinden, devriminden

halkın haberi olmamasıdır.

Hiç kimse, bak bu bir devrimdir,

bu çok büyük bir olaydır

ve seni birçok bireysel açıdan da
etkileyebilir gibi şeyler söylemiyor.

Bu yüzden benim diğer bir
hedefim de bunu değiştirmek

ve halkla yakın ilişki kurarak
onları bu konuda eğitmek

ve siz izleyicilerin bu konu
hakkında konuşmasını sağlamak.

Umarım bu toplantılarda halk

kendi sesini duyurabilme
şansına sahip olur.

Eğer şimdi 2030'a, hayalî
hikâyemize geri gidersek

ve yine bugün aldığımız
kararlara dayanarak --

ki çok fazla zamanımız yok --

gelecek birkaç ay içinde
ya da seneye,

çünkü bu teknoloji orman
yangını gibi hızla yayılıyor.

Şimdi tekrar o gerçeklikte
olduğumuzu farz edelim.

Bir parktayız

ve çocuğumuz bir salıncakta sallanıyor.

Bu çocuk alışılmış, normal bir çocuk mu,

yoksa genetiği tasarlanmış bir çocuk
sahibi olmaya mı karar verdik?

Diyelim ki geleneksel bilindik yolu seçtik

ve salıncakta bizim
çocuklarımız sallanıyor.

Dürüst olmak gerekirse, berbat hâldeler.

Saçları benimki gibi darmadağın.

Burunları tıkalı.

Dünyadaki en iyi öğrenci değiller.

Çok şirinler ve onları çok seviyorsunuz

ama yanlarındaki salıncakta

genetiği değiştirilmiş bir çocuk olan
en yakın arkadaşları var.

İkisi de şu şekilde sallanıyor

ve onları karşılaştırmadan
duramıyorsunuz, değil mi?

Genetiği değiştirilmiş çocuk
daha yükseğe sallanıyor,

daha iyi görünüyor,
daha iyi bir öğrenci,

silmek zorunda olduğunuz
tıkalı burunları yok.

Kendinizi nasıl hissederdiniz

ve bir dahaki sefere
nasıl bir karar alırsınız?

Teşekkürler.

(Alkışlar)