Return to Video

Statik elektriğin bilimi - Anuradha Bhagwat

  • 0:09 - 0:13
    Ansızın haber vermeden başınıza gelebilir.
  • 0:13 - 0:16
    Belki yumuşak bir halının üzerinde
    yürüyorsun ve kapının koluna uzandın,
  • 0:16 - 0:19
    aniden ... çarpıldın!
  • 0:19 - 0:21
    Statik elektriği anlamak için,
  • 0:21 - 0:24
    öncelikle biraz maddenin doğasını
    anlamamız gerekir.
  • 0:24 - 0:26
    Tüm maddeler atomlardan oluşur.
  • 0:26 - 0:29
    Atomlar da daha küçük üç tür parçacıktan:
  • 0:29 - 0:31
    Negatif yüklü elektronlar,
  • 0:31 - 0:33
    pozitif yüklü protonlar
  • 0:33 - 0:36
    ve nötr nötronlar.
  • 0:36 - 0:40
    Normalde, bir atomdaki elektronlar
    ve protonlar birbirini dengeler,
  • 0:40 - 0:44
    dokunduğun çoğu maddenin elektriksel
    olarak nötr olmasının sebebi de budur.
  • 0:44 - 0:48
    Ancak elektronlar küçük ve hacimsel olarak
    neredeyse bir yer kaplamazlar
  • 0:48 - 0:51
    ve sürtme ya da sürtünme olaylarında
    gevşek bağlı elektronlar
  • 0:51 - 0:55
    atomlarından ayrılacak kadar enerji toplar
    ve diğer atomlara bağlanır,
  • 0:55 - 0:58
    farklı yüzeyler arasında gidip gelirler.
  • 0:58 - 0:59
    Böyle bir durumda,
  • 0:59 - 1:02
    ilk madde elektrondan
    çok proton barındırıp
  • 1:02 - 1:05
    pozitif yüklü olurken,
  • 1:05 - 1:09
    elektronların bağlandığı madde
    negatif yüklü olur.
  • 1:09 - 1:12
    Bu durum dengelenmemiş yük dağılımı
  • 1:12 - 1:15
    ya da net yük ayrımı
    olarak adlandırılır.
  • 1:15 - 1:18
    Ancak doğa dengeden yana olduğu için,
  • 1:18 - 1:23
    yeni yüklenmiş cisimlerden biri
    başka bir maddeyle temas edince
  • 1:23 - 1:26
    hareketli elektronlar
  • 1:26 - 1:28
    ihtiyaca göre hareket ederler,
  • 1:28 - 1:31
    ya negatif yüklü maddeden uzaklaşırlar
  • 1:31 - 1:34
    ya da pozitif yüklü olan maddeye atlarlar,
  • 1:34 - 1:38
    nötr yük dengesini sağlamak adına.
  • 1:38 - 1:42
    Elektronların bu hızlı hareketine
    statik boşalma adı verilir.
  • 1:42 - 1:45
    Biz bu olayı kıvılcım olarak tanıyoruz.
  • 1:45 - 1:48
    Tabii, bu süreç her madde için
    geçerli değil.
  • 1:48 - 1:51
    Öyle olsaydı her an çarpılırdık.
  • 1:51 - 1:53
    Metal ve tuzlu su gibi iletken maddelerin
  • 1:53 - 1:57
    dış kabuğundaki gevşek bağlı elektronlar
  • 1:57 - 2:00
    moleküller arasında
    kolayca yer değiştirebilir.
  • 2:00 - 2:04
    Diğer yandan, plastik, kauçuk ve cam
    gibi yalıtkan maddelerin
  • 2:04 - 2:09
    dış kabuğundaki sıkıca bağlı elektronlar
    diğer atomlara kolayca atlamazlar.
  • 2:09 - 2:11
    Statik yüklenme daha çok
  • 2:11 - 2:15
    ilgili maddelerden biri yalıtkan
    olduğunda meydana gelir.
  • 2:15 - 2:16
    Halının üzerinde yürürken,
  • 2:16 - 2:20
    vücudundaki elektronlar halıya geçer.
  • 2:20 - 2:24
    Halı yalıtkan olduğu için
    kendi elektronlarını kaybetmek istemez.
  • 2:24 - 2:28
    Bedenin ve halı beraberce nötrken,
  • 2:28 - 2:31
    şimdi ikisinin arasında
    bir yük kutuplaşması var.
  • 2:31 - 2:33
    Tam da kapı koluna uzandığında,
  • 2:33 - 2:34
    cız!
  • 2:34 - 2:38
    Metal kapı kolundaki
    gevşek bağlı elektronlar
  • 2:38 - 2:41
    bedeninin kaybettiği elektronların
    yerini alırlar.
  • 2:41 - 2:44
    Bu evinin yatak odasında olduğunda
    büyük bir sorun değil.
  • 2:44 - 2:46
    Ancak açık havada
  • 2:46 - 2:51
    statik elektrik dehşet verici, yıkıcı
    bir doğa olayı olabilir.
  • 2:51 - 2:55
    Bazı durumlarda, yük ayrımı
    bulutlar arasında gerçekleşir.
  • 2:55 - 2:57
    Bunun tam anlamıyla
    nasıl olduğunu bilmiyoruz.
  • 2:57 - 3:00
    Su damlaları ve buz parçaları arasındaki
  • 3:00 - 3:02
    sirkülasyondan kaynaklı olabilir.
  • 3:02 - 3:05
    Durum her ne olursa olsun, yük farkı
  • 3:05 - 3:08
    başka bir cisme aktarılarak nötrleniyor.
  • 3:08 - 3:09
    Bu bir bina olabilir,
  • 3:09 - 3:10
    yeryüzü
  • 3:10 - 3:14
    ya da başka bir bulut, ki biz bunu
    şimşek olarak biliyoruz.
  • 3:14 - 3:18
    Parmaklarını sayısız kez
    şıklatabildiğin gibi
  • 3:18 - 3:22
    yıldırımın da aynı yere birden fazla kez
    düşebileceğini bilmende fayda var.
Title:
Statik elektriğin bilimi - Anuradha Bhagwat
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/the-science-of-static-electricity-anuradha-bhagwat

Hepimiz bunu yaşamışızdır: Yumuşak bir halının üzerinde yürürsün, kapı koluna dokunursun ve ... CIZ. Peki, statik elektriğin alametifarikası bu ani çarpılmaya sebep olan şey nedir? Anuradha Bhagwat bu fenomene maddenin doğasını inceleyerek ışık tutuyor.

İçerik: Anuradha Bhagwat. Animasyon: Artrake Studio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:39

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.