Return to Video

Evrimin büyük gizemi: Dil - Michael Corballis

  • 0:07 - 0:10
    1980'lerde Kanzi adındaki bir bonobo
  • 0:10 - 0:14
    konuşma veya işaret dili olmadan
    nesneleri ve eylemleri temsil eden
  • 0:14 - 0:17
    soyut sembollerden oluşan
    bir tuş dizisi kullanarak
  • 0:17 - 0:21
    insanlarla daha önce hiç görülmemiş
    düzeyde iletişim kurmayı öğrendi.
  • 0:21 - 0:26
    Bu sembollerden birkaçını
    sırasıyla göstererek istekte bulunmak,
  • 0:26 - 0:28
    araştırmacıların sözel sorularına
    cevap vermek
  • 0:28 - 0:32
    ve fiziksel olarak bulunmayan objeleri
    ifade etmek için diziler oluşturdu.
  • 0:32 - 0:35
    Kanzi'nin heyecan verici başarısı
  • 0:35 - 0:37
    bir husustaki tartışmanın
    fitilini ateşledi:
  • 0:37 - 0:40
    Kanzi dil mi öğrenmişti?
  • 0:40 - 0:44
    Dil dediğimiz şey,
    iletişimden daha özgü bir şeydir.
  • 0:44 - 0:47
    Dil zihnimizdekilerin
    paylaşılmasıyla alakalıdır:
  • 0:47 - 0:50
    Hikayeler, görüşler, sorular,
    geçmiş veya gelecek,
  • 0:50 - 0:53
    hayal edilen zamanlar
    ve mekanlar, fikirler.
  • 0:53 - 0:55
    Esasen bu açık uçlu
  • 0:55 - 0:59
    ve sınırsız sayıdaki şeyi
    söylemek için kullanılabilir.
  • 0:59 - 1:03
    Birçok araştırmacı sadece insanların
    dile sahip olduğuna
  • 1:03 - 1:06
    ve diğer türlerin iletişim kurmak için
    kullandığı işaretlerin ve çağrıların
  • 1:06 - 1:08
    dil olmadığına ikna olmuş durumda.
  • 1:08 - 1:12
    Bu çağrıların ve işaretlerin her biri
    belli bir mesaja karşılık geliyor,
  • 1:12 - 1:18
    daha karmaşık fikirleri oluşturmayan
    sınırlı sayıdaki mesajlar.
  • 1:18 - 1:22
    Örneğin, bir maymun türü
    yılan gibi bir yırtıcıyı kasteden
  • 1:22 - 1:25
    özgül bir çağrı yeteneğine sahip olabilir.
  • 1:25 - 1:29
    Ama dil aracılığıyla ”yılana dikkat edin”
    demenin sayısız yolu var.
  • 1:29 - 1:32
    Bu zamana dek, hiçbir hayvan iletişimi
  • 1:32 - 1:35
    insan dilinin açık uçluluğuna
    sahipmiş gibi görünmüyor.
  • 1:35 - 1:38
    Hayvanların kafalarının içinde
    ne döndüğünü tam olarak bilemiyoruz
  • 1:38 - 1:42
    ve dilin bu tanımı
    veya onu değerlendirdiğimiz yöntemler
  • 1:42 - 1:43
    onları kapsamıyor.
  • 1:43 - 1:47
    Ancak bildiğimiz kadarıyla
    sadece insanlar dile sahip
  • 1:47 - 1:51
    ve insanlar 7000'e yakın
    ayrı dili konuşabilirken
  • 1:51 - 1:53
    herhangi bir çocuk
    herhangi bir dili öğrenebilir.
  • 1:53 - 1:59
    Bu dilin altında yatan biyolojik makinenin
    hepimiz için ortak olduğunu gösteriyor.
  • 1:59 - 2:02
    O zaman dil insanlık için
    ne anlama geliyor?
  • 2:02 - 2:06
    Ne yapmamıza imkan sağlıyor
    ve nasıl elde ettik?
  • 2:06 - 2:10
    Bu kabiliyeti tam olarak ne zaman elde
    ettiğimiz hala çözülmemiş bir mesele.
  • 2:10 - 2:14
    Şempanzeler ve bonobolar
    yaşayan en yakın akrabalarımız
  • 2:14 - 2:16
    fakat insanların geldiği soy
  • 2:16 - 2:21
    dört milyon yıldan daha uzun bir süre önce
    diğer büyük apelerden ayrıldı.
  • 2:21 - 2:24
    Aralarında şu an nesli
    tükenmiş olan birçok tür var.
  • 2:24 - 2:27
    Bu, onların dile veya bunun gibi bir şeye
  • 2:27 - 2:29
    sahip olup olmadıklarını
    bilmemizi baya zorlaştırıyor.
  • 2:29 - 2:33
    Ama büyük maymunlar dilin kökenleriyle
    ilgili bir ipucu veriyor:
  • 2:33 - 2:37
    Kkonuşmadan ziyade
    işaret olarak başlamış olabilir.
  • 2:37 - 2:40
    Büyük maymunlar doğada seslenmekten
  • 2:40 - 2:43
    çok daha özgürce birbirlerine
    işaret edebilirler.
  • 2:43 - 2:46
    Dil pleistosen dönemi sırasında,
    iki veya üç milyon yıl önce,
  • 2:46 - 2:50
    nihayetinde kendi türümüz
    homo sapiens'i meydana getirecek
  • 2:50 - 2:55
    Homo cinsinin ortaya çıkmasıyla
    şekil almaya başlamış olabilir.
  • 2:55 - 2:56
    Beyin boyutu üçe katlandı,
  • 2:56 - 2:59
    iki ayaklılık elleri
    iletişim için serbest bıraktı.
  • 2:59 - 3:03
    İşaretsel iletişimden işaretsel dile,
  • 3:03 - 3:07
    objelere işaret etmekten
    pandomimik eylemlere,
  • 3:07 - 3:10
    daha verimli soyut işaretlemeye
    bir geçiş olmuş olabilir.
  • 3:10 - 3:15
    İşaretsel iletişimin soyutlaşması
    görsellere olan ihtiyacı ortadan kaldırıp
  • 3:15 - 3:18
    sözlü dile geçişin zeminini oluşturacaktı.
  • 3:18 - 3:21
    Gerçi bu geçiş muhtemelen
    daha sonra gerçekleşecekti.
  • 3:21 - 3:26
    Net bir şekilde konuşma
    belli bir şekle sahip ses yoluna bağlıdır.
  • 3:26 - 3:30
    En yakın soydaşlarımız bile,
    Neandertaller ve Denisovanlar,
  • 3:30 - 3:33
    ideal olmayan ses yollarına sahipti.
  • 3:33 - 3:35
    Buna rağmen muhtemelen
    belli bir düzeyde ses kapasitesine
  • 3:35 - 3:37
    ve hatta dile sahiptiler.
  • 3:37 - 3:40
    Sadece insanlar ideal ses yoluna sahiptir.
  • 3:40 - 3:46
    Konuşulan kelimeler elleri alet kullanımı
    ve taşımacılık için serbest bıraktı.
  • 3:46 - 3:48
    Bundan dolayı türümüzün
    egemenliğine yol açan şey
  • 3:48 - 3:52
    dilin ortaya çıkışından ziyade
    konuşmanın ortaya çıkması olabilir.
  • 3:52 - 3:56
    Dil çok derinlemesine bir şekilde
    karmaşık düşünceye,
  • 3:56 - 3:58
    algıya ve motor fonksiyonlara bağlı ki
  • 3:58 - 4:02
    biyolojik kökenlerini açığa çıkarmak zor.
  • 4:02 - 4:04
    Devam eden en büyük gizemlerden
    bazıları şunlardır:
  • 4:04 - 4:08
    Hangi boyutta dilimiz bir kabiliyet olarak
    insanlığı şekillendirdi
  • 4:08 - 4:11
    ve hangi boyutta
    insanlık dile şekil verdi?
  • 4:11 - 4:12
    Hangisi önce gelir:
  • 4:12 - 4:16
    öngörebildiğimiz çok sayıdaki
    muhtemel senaryolar mı
  • 4:16 - 4:18
    yoksa onları paylaşabilme yeteneğimiz mi?
Title:
Evrimin büyük gizemi: Dil - Michael Corballis
Speaker:
Michael Corballis
Description:

Tüm dersi görüntüleyin: https://ed.ted.com/lessons/evolution-s-great-mystery-language-michael-corballis

Dil dediğimiz şey iletişimden daha özgü bir şey. Dil zihnimizdekileri paylaşmakla ilgili bir şey: Hikayeler, düşünceler, sorular, geçmiş veya gelecek, hayal edilen zamanlar ve mekanlar, fikirler. Bu esasen açık uçlu ve sınırsız sayıdaki şeyi söylemek için kullanılabilir. O zaman dil insanlık için ne anlama geliyor ve nasıl elde ettik? Michael Corballis inceliyor.

Ders: Michael Corballis, Yöneten: Biljana Labovic.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:21

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.