Η Έβελιν Γκλένι μας διδάσκει να ακούμε

Σε αυτή την εκρηκτική παράσταση, η κωφή περκασιονίστα Έβελιν Γκλένι εξηγεί πως το να ακούμε μουσική σημαίνει πολύ περισσότερα από την αντίληψη των ηχητικών κυμάτων.

Δεν είμαι βέβαιη πως θέλω να ακούσω

ένα ταμπούρο στις εννιά το πρωί!

Πάντως, είναι υπέροχο να έχει κανείς τόσο μεγάλο ακροατήριο.

Επίσης θέλω να ευχαριστήσω τον Χέρμπι Χάνκοκ

και τους συναδέλφους του για το εξαιρετικό τους παίξιμο.

Το ενδιαφέρον εδώ είναι

ο μουσικός συνδυασμός του ανθρώπινου στοιχείου

και της τεχνολογίας. Ο Χέρμπι είπε κάτι ενδιαφέρον: ν'ακούμε τους νέους.

Το επάγγελμά μου είναι στενά συνδεδεμένο με την ακοή

και ο βασικός μου στόχος είναι να διδάξω τους ανθρώπους να ακούνε.

Αυτό θέλω να επιτύχω στη ζωή.

Μπορεί να ακούγεται πολύ απλό, ωστόσο είναι μια πολύπλοκη υπόθεση.

Για παράδειγμα, όταν πάρουμε στα χέρια μας μια παρτιτούρα,

σαν αυτές που κουβαλάω στην τσάντα μου...(υπάρχουν ελπίζω)

βλέπουμε μία σελίδα γεμάτη μικρές μαύρες κουκίδες.

Το ανοίγουμε λοιπόν και διαβάζουμε μουσική.

Θεωρητικά, είναι απλό.

Δεν έχω παρά να ακολουθήσω επακριβώς τις οδηγίες, τις σημειώσεις του ρυθμού και των ηχοχρωμάτων

Θα κάνω ακριβώς ό,τι μου λένε

Έτσι λοιπόν, επειδή δεν υπάρχει πολύς χρόνος,

θα σας παίξω τα πρώτα μέτρα. Πολύ απλό.

Δεν υπάρχει καμιά μεγάλη δυσκολία στο κομμάτι

Η παρτιτούρα μου εξηγεί ότι το κομμάτι είναι σε γρήγορο τέμπο.

Μου ορίζει επίσης σε ποιό σημείο του τυμπάνου πρέπει να παίξω

και ποιό μέρος της μπακέτας πρέπει να χρησιμοποιήσω.

Μου ορίζει επίσης τη δυναμική.

Επίσης ορίζει πως πρέπει να παίξω χωρίς χορδές.

Με χορδές. Χωρίς χορδές.

Επομένως, μεταφράζοντας τις οδηγίες, έχουμε το εξής αποτέλεσμα...

Παίζοντας κάπως έτσι, η καριέρα μου θα διαρκούσε γύρω στα πέντε χρόνια!

Η ερμηνεία όμως ενός μουσικού δεν έχει να κάνει με την παρτιτούρα.

Έχει να κάνει με όσα δεν πρόλαβε να του διδάξει

ή καν να του αναφέρει ο δάσκαλός του.

Αλλά αυτά ακριβώς τα πράγματα που παρατηρείς όταν δεν βρίσκεσαι με το όργανό σου

είναι αυτά που πράγματι γίνονται τόσο ενδιαφέροντα και που θέλεις να εξερευνήσεις

μέσα από αυτή την μικρή μικρή επιφάνεια του τυμπάνου

Αυτό που έπαιξα πριν ήταν απλή μετάφραση. Αυτό, είναι ερμηνεία...

Τώρα η καριέρα μου μπορεί να διαρκέσει λίγο περισσότερο!

Βέβαια, αν ψάξω στο ακροατήριο και εντοπίσω

ας πούμε μια κυρία που φορά ροζ

και κρατά σφιχτά ένα αρκουδάκι κλπ κλπ

θα αποκομίσω μια γενική ιδέα για αυτό τον άνθρωπο:

τί της αρέσει, τί δουλειά κάνει και τα λοιπά.

Αυτό όμως δεν είναι παρά μια εντύπωση που μας δίνεται

όταν κοιτάζουμε κάποιον ή κάτι. Το να ερμηνεύσουμε όμως κάτι

μόνο με αυτά τα στοιχεία είναι πραγματικά επιφανειακό

Με την ίδια λογική, η παρτιτούρα μου δίνει τη γενική ιδέα

για τις δυσκολίες ενός κομματιού, ή πώς θα μπορούσα να το παίξω.

Τις βασικές αρχές.

Ωστόσο, δεν αρκεί αυτό.

Θυμηθείτε τί είπε ο Χέρμπι: πρέπει να ακούμε.

Τους εαυτούς μας πρώτα απ'όλα.

Αν παίξω, λόγου χάρη, κρατώντας τη μπακέτα πολύ σφιχτά,

θα αισθανθώ πολύ ισχυρό τον αντίκτυπο στο χέρι μου.

Παραδόξως, με αυτό τον τρόπο,

θα αποστασιοποιηθώ τόσο από το όργανο όσο και από τη μπακέτα

παρόλο που την κρατάω τόσο σφιχτά.

Αυτή η πίεση που ασκώ στην μπακέτα με απομακρύνει από το όργανο.

Εάν χαλαρώσω, και το χέρι μου απλώς υποστηρίζει αυτή τη σχέση,

ξαφνικά επιτυγχάνω πολύ μεγαλύτερη δυναμική με λιγότερη προσπάθεια.

Και επιτέλους, νιώθω ένα με την μπακέτα και το τύμπανο

κάνοντας πολύ λιγότερη προσπάθεια.

Όπως χρειάζομαι χρόνο για να παίξω σωστά αυτό το όργανο,

χρειάζομαι χρόνο για να ερμηνεύσω τους ανθρώπους.

Όχι απλά να μεταφράσω τη συμπεριφορά τους. Να τους ερμηνεύσω.

Έτσι λοιπον, αν παίξω μερικά μέτρα από ένα κομμάτι

από καθαρά τεχνική άποψη,

δηλαδή ως περκασιονίστας, θα παίξω κάπως έτσι...

Αν παίξω ως μουσικός, θα παίξω κάπως αλλιώς...

Υπάρχει μια μικρή διαφορά που αξίζει

να σκεφτούμε. (Χειροκρότημα)

Θυμάμαι όταν ήμουν δώδεκα χρονών,

πρωτοξεκίνησα να παίζω τυμπάνια και κρουστά και ο δάσκαλός μου είπε

"Πώς θα δουλέψουμε; Ξέρεις, η μουσική είναι κάτι σχετικό με την ακοή."

"Συμφωνώ," απάντησα. "Ποιό είναι το πρόβλημα;"

Και είπε, "Μα πώς θα ακούς αυτό ή αυτό τον ήχο;"

Εγώ τον ρώτησα, "Εσύ πώς τον ακούς;"

"Νομίζω πως τον ακούω με τα αυτιά μου," είπε.

"Και γω," απάντησα, "όμως επίσης ακούω με τα χέρια,

τα μπράτσα, τα μάγουλα, το κεφάλι, την κοιλιά, το στήθος, τα πόδια και λοιπά."

Κάπως έτσι ξεκινήσαμε. Πριν από κάθε μάθημα,

κουρδίζαμε τύμπανα, συγκεκριμένα τα τυμπάνια,

σε πολύ μικρή τονική απόσταση, δηλαδή κάτι τέτοιο...

τέτοια διαφορά. Σταδιακά έγινε μικρότερη... και αργότερα ελάχιστη...

Είναι εντυπωσιακό πως όταν επιτρέπουμε στο σώμα μας

να δέχεται τις δονήσεις που προκαλεί ο ήχος

και η παραμικρή τονική διαφορά

μπορεί να γίνει αισθητή και από το μικρό μας δακτυλάκι.

Έτσι λοιπόν, ακουμπούσα τα χέρια μου στον τοίχο του σχολείου

και άκουγα με το δάσκαλό μου ήχους από όργανα

προσπαθώντας να γίνω ένα με τον κάθε ήχο

χωρίς να εξαρτώμαι αποκλειστικά από τα αυτιά μου.

Διότι το αυτί μας υπόκειται σε πολλά πράγματα:

την αίθουσα στην οποία βρισκόμαστε, την τεχνητή ενίσχυση,

την ποιότητα του οργάνου, το είδος της μπακέτας και λοιπά.

Eίναι όλες διαφορετικές.

Έχουν ίδιο βάρος αλλά διαφορετικό ηχόχρωμα.

Κατά βάση αυτό συμβαίνει και με τους ανθρώπους.

Ο καθένας μας έχει το δικό του ηχόχρωμα

που τον κάνει μια ξεχωριστή, ιδιαίτερη προσωπικότητα

με διαφορετικά ενδιαφέροντα.

Όταν μεγάλωσα, πήγα σε μια ακρόαση της Βασιλικής Μουσικής Ακαδημίας στο Λονδίνο.

Η επιτροπή με απέρριψε λέγοντας "Δε θα σε δεχθούμε,

διότι δεν ξέρουμε τί μέλλον μπορεί να έχει ένας κωφός μουσικός."

Αυτό δεν μπορούσα να το δεχθώ.

Έτσι λοιπόν τους απάντησα: "Εάν με απορρίψετε

με αυτό το κριτήριο,

αντί να αξιολογήσετε την ικανότητά μου να παίζω, να κατανοώ

και να αγαπώ τη μουσική,

τότε πρέπει να εξετάσετε σοβαρά ποιούς υποψήφιους δέχεστε."

Αφού λοιπόν ξεπεράσαμε αυτό το εμπόδιο, και μετά από μια δεύτερη ακρόαση

με δέχτηκαν. Το κυριότερο όμως

είναι ότι το συμβάν αυτό άλλαξε την πολιτική

των μουσικών ιδρυμάτων στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Σε καμία περίπτωση δεν μπορούσαν πλέον να απορρίψουν υποψήφιους

επειδή είχαν κάποια αναπηρία

εάν παρόλα αυτά μπορούσαν να παίξουν μουσική.

Τέτοιου είδους ιδιαιτερότητες δεν ήταν πια κριτήρια εισαγωγής.

Η κριτική επιτροπή έπρεπε να ακούσει τον κάθε υποψήφιο,

και βάσει της μουσικής του ικανότητας να τον εγκρίνει ή όχι.

Αυτό οδήγησε στην προσέλευση πολύ ιδιαίτερων

μαθητών σε αυτά τα μουσικά ιδρύματα.

Αξίζει να σημειώσω ότι πολλοί από αυτούς

είναι σήμερα μέλη σε φημισμένες ορχήστρες ανά τον κόσμο.

Έχει ενδιαφέρον ότι οι άνθρωποι αυτοί

(Χειροκρότημα)

είχαν απόλυτη επαφή με τον ήχο

αφού όπως γίνεται με όλους μας, η μουσική είναι το καθημερινό μας φάρμακο.

Με τον όρο μουσική, εννοώ τον κάθε ήχο.

Ξέρετε, ως μουσικός έχω ζήσει πολύ εντυπωσιακά περιστατικά.

Έχουμε ας πούμε ένα δεκαπεντάχρονο παιδί

που αντιμετωπίζει φοβερές προκλήσεις,

ίσως έχει κινητικά προβλήματα,

ίσως είναι τυφλός, ή κωφός.

Αν υποθέσουμε ότι το παιδί αυτό καθίσει κοντά στη μαρίμπα,

και ίσως ξαπλώσει κάτω από το όργανο.

Αν παίξω κάτι που ακούγεται ας πούμε σαν εκκλησιαστικό όργανο...

Δεν έχω τις σωστές μπακέτες, αλλά θα ήταν

κάτι τέτοιο... Για να δούμε.

Κάτι πάρα πολύ απλό.

Εκείνος όμως θα βίωνε κάτι που εγώ,

που βρίσκομαι πάνω από τον ήχο, δεν θα αντιλαμβανόμουν.

Ο ήχος έχει ανοδική πορεία για μένα.

Εκείνος θα άκουγε τον ήχο μέσω των αντηχείων.

Αν δεν υπήρχαν αντηχεία, ο ήχος θα ήταν ως εξής...

Έτσι λοιπόν, αυτή την ηχητική πληρότητα, εσείς εκεί στο κοινό

δεν θα μπορούσατε να αντιληφθείτε.

Ο καθένας μας, ανάλογα με τη θέση του,

θα βιώσει αυτό τον ήχο πολύ διαφορετικά.

Φυσικά, εγω δημιουργώ αυτό τον ήχο

και όλα εξαρτώνται από το τί ήχο θέλω να παράξω.

Για παράδειγμα, αυτό τον ήχο.

Ακούτε κάτι;

Ακριβώς. Επειδή ούτε καν ακουμπάω τα πλήκτρα.

Παρόλα αυτά, έχουμε την αίσθηση πως κάτι συμβαίνει.

Όπως όταν βλέπουμε τα κλαδιά ενός δέντρου να κινούνται,

υποθέτουμε πως παράγεται ένα θρόισμα.

Καταλαβαίνετε;

Αυτά που αντιλαμβανόμαστε με την όρασή μας συνοδεύονται από ήχο.

Πάντα λοιπόν υπάρχει

μια τεράστια γκάμα ερεθισμάτων για να εμπνευστείς.

Επομένως όλες οι παραστάσεις μου βασίζονται εξ ολοκλήρου στα βιώματά μου

όχι στις παρτιτούρες, ή την ερμηνεία κάποιου άλλου

όχι στα CD με όλες τις πιθανές εκτελέσεις του συγκεκριμένου έργου.

Διότι κάτι τέτοιο δεν μου επιτρέπει να βιώσω κάτι αυθεντικό,

αντίθετα, μου στερεί ένα ταξίδι εμπειριών.

Έτσι, ίσως σε κάποιες αίθουσες να λειτουργεί αυτή η δυναμική,

σε άλλες όμως όχι.

Επομένως, η ένταση στο παίξιμό μου

είναι κάτι πολύ σχετικό...

καταλαβαίνετε; Αφού λοιπόν έγινε ευκολότερη η πρόσβαση στον κόσμο της μουσικής,

ιδιαίτερα από κωφούς,

τα μουσικά ιδρύματα και τα σχολεία κωφών

πλέον άλλαξαν πολιτική ως προς τον ήχο. Όχι απλά ως θεραπευτικό μέσο,

γιατί ως μουσικός

μπορώ να σας βεβαιώσω γι'αυτό.

Εννοώ πως οι τεχνικοί ακουστικής έπρεπε να επανεξετάσουν το πώς έφτιαχναν

τις αίθουσες συναυλιών. Υπάρχουν πολύ λίγες αίθουσες στον κόσμο

με πραγματικά καλή ακουστική.

Αίθουσες δηλαδή στις οποίες ο μουσικός μπορεί να κάνει ό,τι θέλει,

να μπορεί να ακουστεί και ο πιο ελάχιστος, ο πιο απαλός ήχος

σαν να ήταν τεράστιος και επιβλητικός. Πάντοτε ένας ήχος

ακούγεται σωστά σε κάποια σημεία μιας αίθουσας

αλλά απαίσια σε κάποια άλλα,

και ούτω καθεξής.

Επομένως, είναι εξαιρετικό να βρεθεί

αίθουσα στην οποία να έχεις τον επιθυμητό ήχο

χωρίς τεχνητό εξοπλισμό.

Γι'αυτό οι τεχνικοί ακουστικής είναι σε συνεχή επαφή

με μουσικούς που έχουν προβλήματα ακοής.

Είναι πολύ ενδιαφέρον.

Δε γνωρίζω τις λεπτομέρειες,

όμως το γεγονός και μόνο της συνεργασίας με αυτά τα άτομα

είναι εκπληκτικό. Για χρόνια ο κόσμος έλεγε:

"Πώς στην ευχή ένας κωφός θα αντιληφθεί τη μουσική;"

Κλείνουμε τα αυτιά μας και φανταζόμαστε πως κάπως έτσι είναι να μην ακούς.

Κλείνουμε τα μάτια και νομίζουμε πως ξέρουμε πώς είναι να είσαι τυφλός.

Αν δούμε κάποιον σε αναπηρικό καροτσάκι θεωρούμε ότι δεν περπατά.

Όμως, ίσως μπορεί να κάνει τρία, τέσσερα, πέντε βήματα. Γι'αυτόν, αυτό σημαίνει πως περπατά.

Σε ένα χρόνο, ίσως κάνει τρία βήματα ακόμα.

Και σε ένα ακόμα χρόνα, ακόμα τρία.

Είναι πολύ σημαντικό.

Έτσι, όταν ακούμε τους άλλους,

είναι εξαιρετικά σημαντικό να αξιολογούμε την ικανότητά μας ν'ακούμε.

Να μετατρέψουμε το σώμα μας σε αντηχείο. Να μην κρίνουμε.

Ως μουσικός που κατά 99 τοις εκατό ασχολείται με νέα μουσικά έργα,

μου είναι πολύ εύκολο να πω "Ναι, μου αρέσει αυτό το κομμάτι"

ή "Όχι, αυτό δεν μου αρέσει."

Θεωρώ όμως πως πρέπει να αφιερώσω χρόνο σε αυτά τα έργα.

Ίσως να μην υπάρχει χημεία με το συγκεκριμένο έργο,

αυτό όμως δε σημαίνει πως έχω το δικαίωμα να το απορρίψω.

Το ωραίο με το να είναι κανείς μουσικός

είναι πως είναι μια απίστευτα ρευστή έννοια.

Δεν υπάρχουν κανόνες που να λένε τί είναι σωστό ή λάθος.

Αν σας ζητήσω να κτυπήσετε παλαμάκια... ναι ας το κάνουμε.

Σας παρακαλώ, κτυπήστε παλαμάκια και μιμηθείτε τον ήχο της βροντής.

Φαντάζομαι ότι αυτός ο ήχος είναι γνώριμος σε όλους μας.

Δεν εννοώ απλά τον ήχο.

Θέλω να ακούσετε τη βροντή μέσα σας

και να προσπαθήσετε να μιμηθείτε τον ήχο. Προσπαθήστε.

(Χειροκρότημα)

Πολύ καλά. Τώρα χιόνι! Έχετε ξανακούσει χιόνι;

Κοινο: Όχι.

Τότε σταματήστε να κτυπάτε παλαμάκια! (Γέλιο) Ξαναπροσπαθήστε.

Ξανά. Χιόνι.

Βλέπετε; Ξυπνήσατε.

Τώρα βροχή. Καθόλου άσχημα.

Ξέρετε, πρόσφατα ζήτησα από μερικά παιδιά

το ίδιο πράγμα.

Μεγάλη φαντασία, σας ευχαριστώ.

Κανείς από εσάς, βέβαια, δεν κουνήθηκε από τη θέση του.

Δεν σκέφτηκε, "Ωραία, πώς να χτυπήσω παλαμάκια;"

Ίσως να δημιουργήσω ήχους με τα κοσμήματά μου,

ίσως με κάποιο άλλο μέρος του σώματός μου.

Κανείς δεν σκέφτηκε ότι για να χτυπήσει παλαμάκια

δεν είναι απαραίτητο να κάθεται ή να χρησιμοποιήσει μόνο τα χέρια του.

Με τον ίδιο τρόπο, όταν ακούμε μουσική,

υποθέτουμε ότι πρόσβαση στον ήχο μας εξασφαλίζουν τα αυτιά μας.

Έτσι αντιλαμβανόμαστε τη μουσική. Λάθος.

Βιώνουμε τη βροντή. Σκεφτείτε το καλά.

Ακούστε προσεκτικά. Πώς μπορούμε να φτιάξουμε αυτό τον ήχο;

Θυμάμαι το δάσκαλό μου. Στο πρώτο μας μάθημα,

ήμουν πανέτοιμη κι εξοπλισμένη με μπακέτες.

Περίμενα να πει: Ωραία Έβελιν, πόδια ελαφρώς ανοικτά,

μπράτσα σε γωνία 90 μοιρών, μπακέτα σε σχήμα V

τόση απόσταση εδώ,

ίσια πλάτη και τα λοιπά.

Σε τέτοια περίπτωση βέβαια, θα έμενα ακίνητη, παγωμένη

μη μπορώντας καν να ακουμπήσω το τύμπανο

γιατί θα σκεφτόμουν όλες αυτές τις εντολές. Αντ' αυτού, είπε:

"Έβελιν, πάρε αυτό το τύμπανο στο σπίτι σου και τα λέμε την άλλη βδομάδα."

Θεέ μου! Τί έπρεπε να κανω; Δεν χρειαζόμουν πια μπακέτες,

δηλαδή δεν μου επιτρεπόταν ακόμη να τις χρησιμοποιήσω.

Έπρεπε να εξερευνήσω το τύμπανο

να δω πώς κατασκευάστηκε, τί εξυπηρετούν τα εξαρτήματα.

Το αναποδογύρισα, πειραματίστηκα με το σκάφος και τη μεμβράνη,

με το σώμα μου, με κοσμήματα,

με διάφορα αντικείμενα.

Φυσικά, εμφανίστηκα στο επόμενο μάθημα γεμάτη μώλωπες,

αλλά ήταν μια απίστευτη εμπειρία!

Πώς να βιώσεις κάτι τέτοιο σε μια παρτιτούρα??

ή ένα βιβλίο ασκήσεων;

Γι'αυτό ποτέ δεν χρησιμοποιούσαμε κανονικά βιβλία.

Για παράδειγμα, ένα από τα πράγματα που μαθαίνει

ένας περκασιονίστας, σε αντιδιαστολή προς ένα μουσικό,

είναι το ρούλο με μονά κτυπήματα.

Κάπως έτσι... Σταδιακά η ταχύτητα αυξάνεται.

Αυτό το κομμάτι απαιτεί ρούλο με μονά κτυπήματα.

Γιατί όμως δεν μπορώ να το κάνω μελετώντας ένα μουσικό έργο;

Αυτή ήταν η μέθοδος του δασκάλου μου.

Το ενδιαφέρον είναι πως όταν μπήκα σε μια μουσική σχολή

όλα αυτά έπρεπε να τα ξεχάσω.

Εκεί φυσικά, χρησιμοποιούσαν κανονικά βιβλία ασκήσεων.

Συνεχώς ρωτούσα: "Γιατί; Τί σχέση έχει αυτό;"

Μουσική πρέπει να παίξω. Μου απαντούσαν: "Βοηθά να ελέγχεις το παίξιμό σου."

Ναι, αλλά πώς; Γιατί πρέπει να το μάθω; Πώς σχετίζεται με το έργο;

Ένιωθα ότι έπρεπε να το πω.

Γιατί κάνω αυτή την άσκηση;

Είναι όντως για να ελέγχω καλύτερα την μπακέτα;

Έπρεπε να υπάρχει λόγος,

και ο λόγος πρέπει να είναι η έκφραση μέσω της μουσικής.

Εκφράζοντας κάτι μέσω της μουσικής, δηλαδή του ήχου,

μπορούμε να κατανοήσουμε διαφορετικά πράγματα και ανθρώπους.

Δεν θέλω όμως να πάρω την ευθύνη του συναισθηματικού σας φορτίου.

Αυτό εξαρτάται από σας, κάθε φορά που μπαίνετε σε μια αίθουσα συναυλιών.

Αυτό καθορίζει τον τρόπο που ακούμε.

Ίσως ο μουσικός νιώθει θλίψη, αγαλλίαση ή οργή όταν παίζει

κάποια έργα, δεν θέλει όμως απαραίτητα

να συμπάσχει ο ακροατής του.

Γι'αυτό λοιπόν, στην επόμενη συναυλία που θα παρακολουθήσετε,

ανοίξτε το σώμα σας, κάντε το αντηχείο.

Να ξέρετε πως δεν θα αισθανθείτε το ίδιο με τους μουσικούς.

Ο μουσικός βρίσκεται στη χειρότερη δυνατή θέση σε ό,τι αφορά τον ήχο,

γιατί ακούει την επαφή της μπακέτας στο τύμπανο,

της μαλέτας στο ξύλινο πλήκτρο, ή του δοξαριού στη χορδή.

Διακρίνει την ανάσα στον ήχο από τα πνευστά και χάλκινα.

Βιώνει το πρώιμο στάδιο του ήχου,

που όμως είναι κάτι απίστευτα αγνό,

γιατί είναι αυτό που υπάρχει πριν παραχθεί ο ήχος.

Προσέξτε τη διάρκεια του ήχου μετά τον πρώτο χτύπο

ή ανάσα. Βιώστε αυτό το ταξίδι του ήχου

όπως εύχομαι να είχα βιώσει το ταξίδι

αυτού του συνεδρίου.

Ίσως στη διάρκεια της μέρας να ανταλλάξουμε κάποιες σκέψεις.

Σας ευχαριστώ πολύ!

(Χειροκρότημα)