Phương pháp tạo sông băng cho riêng mình - M Jackson

Xem toàn bộ bài học tại: https://ed.ted.com/lessons/how-to-grow-your-own-glacier-m-jackson

Vào thế kỷ thứ 13, Thành Cát Tư Hãn bắt tay thực hiện sứ mệnh chinh phục lục địa Á-Âu, nhanh chóng chế ngự và sáp nhập các nước vào đế chế của mình. Nhưng, truyền thuyết kể rằng có một rào cản, thậm chí, ngay cả ông cũng không thể vượt qua: một bức tường băng hùng vĩ được dân địa phương dựng ngang đèo. Hãy cùng M Jackson tìm hiểu các phương pháp cổ để tạo ra sông băng và dùng chúng để chống lại biến đổi khí hậu.

Bài học: M Jackson, đạo diễn: Artrake Studio.

Vào thế kỷ thứ 13,

Thành Cát Tư Hãn bắt tay
thực hiện sứ mệnh chinh phục Á-Âu,

nhanh chóng chế ngự và sáp nhập
các nước vào Đế chế Mông Cổ.

Với đội quân hùng hậu,
ông gần như bất khả chiến bại.

Nhưng, truyền thuyết kể rằng
đã có một rào cản

ngay cả Thành Cát Tư Hãn vĩ đại
cũng không thể vượt qua:

một bức tường băng hùng vĩ,

được dân địa phương
dựng ngang đèo

để ngăn chặn quân đội Mông Cổ
xâm chiếm lãnh thổ.

Không ai biết tính xác thực
của câu chuyện,

nhưng rõ ràng,
nó dựa trên một hiện tượng có thật:

Trong nhiều thế kỷ,
tại dãy Karakoram và Himalaya,

con người đã tạo ra sông băng
và sử dụng những khối băng tự chế này

như nguồn nước uống
và tưới tiêu.

Nhưng trước khi nói đến
hiện tượng thú vị này,

cần hiểu được sự khác biệt

giữa sông băng tự nhiên,

và sông băng nhân tạo.

Trong tự nhiên, cần có ba điều kiện
để hình thành sông băng:

tuyết rơi, nhiệt độ thấp và thời gian.

Đầu tiên, nhiều tuyết rơi và tích tụ.

Nhiệt độ thấp
đảm bảo tuyết rơi chồng lên nhau

và không tan
qua mùa đông, xuân, hè và thu.

Hàng năm, hàng thập kỷ,
và hàng thế kỷ sau đó,

áp lực của các lớp tuyết
xếp chồng lên nhau

khiến chúng biến thành băng
có độ nén rất chặt.

Sông băng nhân tạo
lại hoàn toàn khác.

Tại nơi giao nhau của ba dãy núi lớn:

Himalaya, Karakoram, và Hindu Kush,

nhiều nền văn hóa địa phương
tin rằng sông băng có sự sống.

Hơn nữa, chúng có thể
có giới tính gồm cả đực và cái.

Người tạo sông băng tạo ra
sông băng mới bằng cách ghép hay kết hôn

những mảnh băng
từ những sông băng đực và cái,

sau đó, phủ lên than,
vỏ lúa mì, vải hoặc cành liễu

để chúng có thể sinh sản.

Dưới vỏ bọc bảo vệ này,

những khối băng
sẽ biến thành sông băng thực sự,

phát triển thêm mỗi năm
khi tuyết rơi.

Sau đó, được sử dụng
như nguồn dự trữ nước dài hạn

để nông dân tưới cho cây trồng.

Việc này đã lan rộng
sang các nền văn hóa khác,

người ta tạo ra
sông băng riêng của họ,

sử dụng chúng để giải quyết
các vấn đề về nguồn nước.

Lấy vùng sa mạc núi cao Ladakh
ở Bắc Ấn làm ví dụ.

Nằm trong khu vực khô hạn ở Himalaya,

lượng mưa trung bình năm
dưới mười centimet.

Biến đổi khí hậu
khiến sông băng bị thu hẹp,

làm gia tăng
sự khan hiếm nước trong khu vực.

Vì vậy, dân địa phương
bắt đầu tạo sông băng của riêng mình

như biện pháp
chống lại tình thế bấp bênh này.

Những sông băng này
được chia thành hai loại: ngang và dọc.

Sông băng ngang hình thành
khi nông dân dẫn nước băng tan

vào các kênh và đường ống,

sau đó, cẩn thận dẫn vào
một loạt những hố trũng bằng đất đá.

Dân làng kiểm soát kĩ càng
lượng nước đưa vào các hồ chứa,

chờ đợi từng lớp nước đóng băng

trước khi thêm vào một lượng nước khác.

Đầu xuân, những hồ chứa này
bắt đầu tan chảy,

cung cấp nước tưới
cho các cánh đồng.

Dân địa phương tạo ra sông băng dọc
bằng cách dùng nước băng tan

từ sông băng sẵn có
nằm ở khu vực cao hơn làng của họ.

Nước băng tan
chảy vào các kênh dẫn xuống núi,

đến các cánh đồng,

nước phun ra từ ống
hướng lên không trung.

Khi nhiệt độ giảm vào mùa đông,

nước phun ra từ ống sẽ đóng băng
theo hình vòng cung

tạc thành khối băng
cao 50 mét gọi là tháp băng,

có hình dạng
như kem ốc quế ngược.

Hình dáng đảo ngược này giúp giảm tối đa
diện tích tiếp xúc với ánh nắng mặt trời

vào mùa xuân và hè.

Điều này đảm bảo
các sông băng nhỏ sẽ tan chảy từ từ,

và cung cấp
nguồn nước ổn định cho cây trồng.

Dù đã rất cũ,

nhưng những phương pháp này
dần trở nên thiết yếu

khi biến đổi khí hậu
đang tác động lên Trái đất.

Thực tế, ngoài Ladakh, nhiều nơi
đã tạo ra sông băng của riêng mình.

Người Thụy Sĩ, dùng công nghệ hiện đại,

tạo ra tháp băng đầu tiên
trên dãy Alps, Thụy Sĩ.

Hơn 100 dự án tạo sông băng

tại các ngôi làng ở Pakistan,
Kazakhstan và Kyrgyzstan.

Có lẽ ngày nào đó, ta có thể
tích tụ đủ nhiều những sông băng nhỏ

để xây nên cả một bức tường băng,

lần này, không phải để chặn kẻ thù,

mà để giúp sự sống sinh sôi
tại những nơi khắc nghiệt nhất.