Nasıl kendi buzulunu yetiştirebilirsin -M Jackson
-
0:07 - 0:0813. yüzyılda
-
0:08 - 0:12Cengiz Han Avrasya'yı ele
geçirmek için bir göreve başladı, -
0:12 - 0:18hızlıca ülkeleri fethetti ve onları
genişleyen Moğol İmparatorluğu'na kattı. -
0:18 - 0:22Muazzam ordularıyla birlikte
neredeyse durdurulamaz oldu. -
0:22 - 0:24Fakat bir efsaneye göre
-
0:24 - 0:28Müthiş Han'ın bile üstesinden
gelemediği bir engel vardı: -
0:28 - 0:32Han'ın ordularının bölgelerini
işgal etmekten engellemek için -
0:32 - 0:37dağ geçiti boyunca yerliler tarafından
yetiştirilen yüksek bir buzdan duvar. -
0:37 - 0:41Bu hikâyenin tarihsel olarak
doğruluğunu kimse bilmiyor -
0:41 - 0:44fakat şaşırtıcı bir şekilde
gerçeğe dayanıyor: -
0:44 - 0:48Yüzyıllardır, Karakurum
ve Himalaya sıradağlarında -
0:48 - 0:53insanlar buzullar yetiştiriyor
ve içme suyu ile ürünleri için -
0:53 - 0:57sulama kaynağı olarak bu ev yapımı
buz kütlelerini kullanıyorlar. -
0:57 - 1:02Ama bu büyüleyici olguya gelmeden önce
doğal çevrede yetişen buzullar ile -
1:02 - 1:06insan yapımı olanlar arasındaki
farkı anlamak önemlidir. -
1:06 - 1:10Doğal çevrede buzulların
olması için üç şart gerekiyor: -
1:10 - 1:14Kar yağışı, soğukluk ve zaman.
-
1:14 - 1:17İlk olarak epey bir kar
yağıyor ve birikiyor. -
1:17 - 1:22Soğuk daha sonra yığılan karın
kış, ilkbahar, yaz ve sonbahar boyunca -
1:22 - 1:24devam ettiğinden emin oluyor.
-
1:24 - 1:28Geçen yıllar, on yıllar
ve yüzyıllar boyunca -
1:28 - 1:35biriken karın baskısı katmanları bir hâyli
sıkıştırılmış buzula dönüştürüyor. -
1:35 - 1:39Yapay olarak büyüyen bir buzul
ise tamamen farklı. -
1:39 - 1:45Üç büyük sıradağın; Himalayalar, Karakurum
ve Hindukuş'un birleşmesinde -
1:45 - 1:50bazı yerel kültürler yüzyıllar boyunca
buzulların canlı olduğuna inandı. -
1:50 - 1:53Dahası, belli buzulların
dişi ve erkek olmak üzere -
1:53 - 1:56farklı cinsiyetleri
olabileceğine inandılar. -
1:56 - 2:01Yerel buzul yetiştiricileri
yeni buzulları birbirine ekleyerek -
2:01 - 2:05—veya erkek ve dişi buzul parçalarını
evlendirerek— çiftleştiriyorlar, -
2:05 - 2:10daha sonra onları kömür, buğday kabukları,
kumaşlar veya söğüt dallarıyla -
2:10 - 2:12çoğalabilsinler diye kaplıyorlar.
-
2:12 - 2:14Koruyucu örtülerin altında
-
2:14 - 2:17bu buzullar, her sene ekstra
kar yağışıyla birlikte büyüyen -
2:17 - 2:21aktif buzullara tamamen dönüşüyorlar.
-
2:21 - 2:24Bunlar böylelikle çiftçilerin
ürünlerini sulamak için kullandığı -
2:24 - 2:27su rezerveleri olarak işlev görüyorlar.
-
2:27 - 2:31Bu uygulamalar insanların kendi
buzul versiyonlarını yarattığı -
2:31 - 2:34ve su kaynakları etrafındaki
ciddi zorlukları çözmek için -
2:34 - 2:37bu adetleri uyguladıkları
diğer kültürlere yayıldı. -
2:37 - 2:42Kuzey Hindistan'da yüksek rakımlı bir çöl
bölgesi olan Ladakh'ı örnek alalım. -
2:42 - 2:44Himalayalar'ın yağmur almayan bölgesinde
-
2:44 - 2:49ve yıllık 10 cm'den daha az
ortalama bir yağış almaktadır. -
2:49 - 2:52Yerel buzullar iklim değişikliği
yüzünden küçüldüğü için -
2:52 - 2:54bölgesel su kıtlığı artıyor.
-
2:54 - 2:58Bu yüzden yerel halk bu belirsizliğe
karşı bir güvence olarak -
2:58 - 3:00kendi buzullarını yetiştiriyorlar.
-
3:00 - 3:05Bu buzullar iki türde: yatay ve dikey.
-
3:05 - 3:10Yatay buzullar, çiftçiler eriyen buzul
sularını borulara ve kanallara -
3:10 - 3:15yönlendirdiğinde ve daha sonrasında taş
ve topraktan yapılmış bir dizi havzaya -
3:15 - 3:17dikkatlice aktardığında oluşmaktadır.
-
3:17 - 3:22Köylüler, başka bir dalgayla birlikte
havzayı doldurmadan önce -
3:22 - 3:24her katın donmasını bekleyerek
-
3:24 - 3:27bu rezervlere olan su akışını
dikkatle kontrol ediyorlar. -
3:27 - 3:31İlkbahar başlarında bu donmuş
havuzlar erimeye başlıyor, -
3:31 - 3:34köylülere tarlaları için sulama sağlıyor.
-
3:34 - 3:37Yerli halk, köylerinin yükseğinde
zaten var olan buzullardaki -
3:37 - 3:41erimiş suları kullanarak
dikey buzullar yapıyor. -
3:41 - 3:45Erimiş sular tepeden aşağı
akan kanallara giriyor, -
3:45 - 3:51dümdüz havaya doğrultulan borudan
açılan tarlaya ulaşasaya kadar akıyor. -
3:51 - 3:53Kış sıcaklıkları düştüğünde
-
3:53 - 3:56bu su borudan akarken donuyor,
-
3:56 - 4:00en sonunda stupa denen ters bir
dondurma külahı gibi biçimlenmiş -
4:00 - 4:0350 metrelik bir buz heykeli oluşturuyor.
-
4:03 - 4:07Bu ters çevrilmiş biçim
ilkbahar ve yaz mevsimlerinde -
4:07 - 4:10güneşe maruz kalan
yüzey alanını azaltıyor. -
4:10 - 4:13Bu, mini-buzulun yavaşça erimesini
-
4:13 - 4:18ve çiftçilerin ürünlerini sulaması için
güvenilir bir su kaynağı sağlıyor. -
4:18 - 4:20Bu yöntemler çok eski olabilir
-
4:20 - 4:23ama iklim değişikliği
gezegenimize zarar verdikçe -
4:23 - 4:25daha faydalı hale geliyorlar.
-
4:25 - 4:28Aslında insanlar artık Ladakh'ın
ötesindeki birçok bölgede -
4:28 - 4:30kendi buzullarını yetiştiriyorlar.
-
4:30 - 4:34İsviçleri insanlar modern buzul
yetiştirme teknolojisini kullanarak -
4:34 - 4:38İsviçre Alpleri'nde 2016 yılında
ilk stupalarını yaptılar. -
4:38 - 4:45Pakistan, Kazakistan ve Kırgızistan'daki
100'ü aşkın köy için planlar var. -
4:45 - 4:49Belki de bir gün ev yapımı buzullarımızı
-
4:49 - 4:52buzdan duvarlar inşa etmeye
yetecek kadar geliştirebileceğiz – -
4:52 - 4:54bu sefer insanları uzak tutmak için değil
-
4:54 - 4:59aksine gezegenin bazı en zor
tabiatlarında yaşamı sağlamak için.
- Title:
- Nasıl kendi buzulunu yetiştirebilirsin -M Jackson
- Speaker:
- M Jackson
- Description:
-
Tüm dersi görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/how-to-grow-your-own-glacier-m-jackson
13. yüzyılda Cengiz Han Avrasya'yı ele geçirmek için bir göreve başladı, hızlıca ülkeleri fethetti ve onları genişleyen Moğol İmparatorluğu'na kattı. Fakat bir efsaneye göre onun bile üstesinden gelemediği bir engel vardı: yerliler tarafından dağ geçiti boyunca yetiştirilen yüksek bir buzdan duvar. M Jackson buzul yetiştirmenin çok eski yöntemlerini ve nasıl iklim değişikliğiyle mücadele etmek için kullanılabileceğini keşfediyor.
Artrake Studio tarafından yönetilen M Jackson dersi.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:59
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for How to grow a glacier | ||
Figen Ergürbüz accepted Turkish subtitles for How to grow a glacier | ||
Figen Ergürbüz edited Turkish subtitles for How to grow a glacier | ||
Cihan Ekmekçi rejected Turkish subtitles for How to grow a glacier | ||
Gözde Alpçetin accepted Turkish subtitles for How to grow a glacier | ||
Cihan Ekmekçi rejected Turkish subtitles for How to grow a glacier | ||
jsph rdm accepted Turkish subtitles for How to grow a glacier | ||
jsph rdm edited Turkish subtitles for How to grow a glacier |