Jak wyhodować lodowiec - M Jackson
-
0:07 - 0:08W XIII wieku
-
0:08 - 0:12Czyngis-chan wyruszył na podbój Eurazji.
-
0:12 - 0:18Szybko podbijał kolejne państwa
i włączał je do imperium mongolskiego. -
0:18 - 0:22Jego ogromna armia
była nie do zatrzymania. -
0:22 - 0:25Jednak legenda głosi,
że była pewna przeszkoda, -
0:25 - 0:28której nawet wielki chan nie dał rady.
-
0:28 - 0:30Wysoka lodowa ściana
-
0:30 - 0:33wyhodowana na przełęczy
przez miejscową ludność -
0:33 - 0:37uniemożliwiła armii chana
podbój tamtejszych ziem. -
0:37 - 0:41Nie wiadomo, czy legenda jest prawdziwa,
-
0:41 - 0:44ale jedno jest pewne.
-
0:44 - 0:48Przez wieki w pasmach górskich
Karakorum i Himalajów -
0:48 - 0:53ludzie hodowali lodowce, używając ich
-
0:53 - 0:57jako źródeł wody pitnej
i nawadniających uprawy. -
0:57 - 0:59Jednak zanim do tego dojdziemy,
-
0:59 - 1:02trzeba zrozumieć różnicę
-
1:02 - 1:04między lodowcem naturalnym
-
1:04 - 1:06a stworzonym przez ludzi.
-
1:06 - 1:07Lodowce naturalne
-
1:07 - 1:10do wzrostu potrzebują trzech czynników,
-
1:10 - 1:14opadów śniegu, zimnych temperatur i czasu.
-
1:14 - 1:17Najpierw spada dużo śniegu,
który się kumuluje. -
1:17 - 1:20Potem zimne temperatury sprawiają,
-
1:20 - 1:24że śnieg utrzymuje się cały rok.
-
1:24 - 1:28Przez kolejne lata, dekady i stulecia
-
1:28 - 1:30ciężar nagromadzonego śniegu
-
1:30 - 1:35przekształca najniższe warstwy
w sprasowany lodowcowy lód. -
1:35 - 1:36Sztuczny lodowiec
-
1:36 - 1:39jest zupełnie inny.
-
1:39 - 1:42Żyjące u zbiegu trzech
wielkich pasm górskich, -
1:42 - 1:45Himalajów, Karakorumu i Hindukuszu,
-
1:45 - 1:50niektóre ludy wierzyły, że lodowce żyją.
-
1:50 - 1:56Sądzono nawet, że mogą mieć płeć.
-
1:56 - 2:01Lokalni hodowcy lodowców najpierw łączyli
-
2:01 - 2:05fragmenty męskich i żeńskich lodowców,
-
2:05 - 2:10a później przykrywali je węglem drzewnym,
łuskami pszenicy, tkaninami i gałęziami, -
2:10 - 2:12żeby mogły się rozmnożyć.
-
2:12 - 2:14Pod szczelną pokrywą
-
2:14 - 2:17maluchy przemieniały się
w pełni aktywne lodowce, -
2:17 - 2:21które z każdym rokiem rosły
dzięki nowym opadom śniegu. -
2:21 - 2:24Następnie lodowce służyły
jako trwałe źródła wody, -
2:24 - 2:27którymi rolnicy podlewali uprawy.
-
2:27 - 2:29Te praktyki przejęły inne kultury,
-
2:29 - 2:32które zaczęły tworzyć
własne wersje lodowców -
2:32 - 2:37i wykorzystywać je do rozwiązania
problemów z dostawą wody. -
2:37 - 2:42Oto Ladakh, górski pustynny
region na północy Indii. -
2:42 - 2:44Leży w cieniu Himalajów
-
2:44 - 2:49i spada tam średnio mniej
niż 10 centymetrów deszczu rocznie. -
2:49 - 2:52Przez zmiany klimatyczne
lokalne lodowce się kurczą, -
2:52 - 2:54więc niedobór wody rośnie.
-
2:54 - 2:58Lokalna ludność zaczęła hodować lodowce
-
2:58 - 3:00jako zabezpieczenie przed niedoborem wody.
-
3:00 - 3:05Sztuczne lodowce dzielą się
na horyzontalne i wertykalne. -
3:05 - 3:08Horyzontalne lodowce powstają
przez przekierowanie wody -
3:08 - 3:11ze stopionych lodowców do kanałów i rur,
-
3:11 - 3:17którą następnie pompuje się
do basenów z kamieni i ziemi. -
3:17 - 3:22Ludzie kontrolują dopływ
wody do tych basenów, -
3:22 - 3:24czekają aż woda zamarznie
-
3:24 - 3:27i dolewają kolejną partię wody.
-
3:27 - 3:28Wczesną wiosną
-
3:28 - 3:31zamrożone baseny zaczynają topnieć,
-
3:31 - 3:34dostarczając rolnikom wodę pod uprawy.
-
3:34 - 3:37Wertykalne lodowce
powstają z wody lodowców -
3:37 - 3:41położonych wysoko nad wsiami.
-
3:41 - 3:45Roztopiona woda płynie
kanałami wzdłuż zboczy, -
3:45 - 3:47dociera do miejsca hodowli
-
3:47 - 3:51i tryska z rury skierowanej ku niebu.
-
3:51 - 3:53Przy niskiej temperaturze
-
3:53 - 3:56woda po wylocie z rury zamarza,
-
3:56 - 4:00tworząc 50-metrową rzeźbę zwaną stupą,
-
4:00 - 4:03przypominającą odwrócony rożek do lodów.
-
4:03 - 4:07Taki kształt zmniejsza
ilość promieni słonecznych -
4:07 - 4:10docierających do lodu wiosną i latem.
-
4:10 - 4:13To gwarantuje, że mały lodowiec
będzie się rozpuszczał powoli, -
4:13 - 4:18stając się niezawodnym
źródłem wody dla rolników. -
4:18 - 4:20Może te metody są przestarzałe,
-
4:20 - 4:22ale stają się coraz bardziej popularne
-
4:22 - 4:25w obliczu obecnych zmian klimatu.
-
4:25 - 4:30Poza regionem Ladakh
hoduje się coraz więcej lodowców. -
4:30 - 4:34Szwajcarzy, korzystając z nowoczesnych
metod hodowli lodowców, -
4:34 - 4:38stworzyli pierwszą stupę
w 2016 roku w Alpach Szwajcarskich. -
4:38 - 4:42Planowane jest stworzenie ponad
stu lodowców w wioskach w Pakistanie, -
4:42 - 4:45Kazachstanie i Kirgistanie.
-
4:45 - 4:49Może kiedyś ujarzmimy lodowce
domowej roboty do tego stopnia, -
4:49 - 4:52że wybudujemy z nich mury.
-
4:52 - 4:54Nie takie tworzące bariery,
-
4:54 - 4:59a umożliwiające życie
w najsurowszych środowiskach Ziemi.
- Title:
- Jak wyhodować lodowiec - M Jackson
- Speaker:
- M Jackson
- Description:
-
Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/how-to-grow-your-own-glacier-m-jackson
W XIII wieku Czyngis-chan wyruszył na podbój Eurazji. Szybko podbijał kolejne państwa i włączał do imperium mongolskiego. Jednak legenda głosi, że była pewna przeszkoda, której nawet wielki chan nie dał rady - wysoka lodowa ściana wyhodowana na przełęczy przez miejscową ludność. M Jackson odkrywa starożytne metody hodowania lodowców i opowiada, jak można ich użyć do zwalczania zmian klimatu.
Lekcja: M Jackson, reżyseria: Artrake Studio.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:59
Ola Królikowska approved Polish subtitles for How to grow a glacier | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for How to grow a glacier | ||
Ola Królikowska accepted Polish subtitles for How to grow a glacier | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for How to grow a glacier | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for How to grow a glacier | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for How to grow a glacier | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for How to grow a glacier | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for How to grow a glacier |