-
Title:
Jak wyhodować lodowiec - M Jackson
-
Description:
Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/how-to-grow-your-own-glacier-m-jackson
W XIII wieku Czyngis-chan wyruszył na podbój Eurazji. Szybko podbijał kolejne państwa i włączał do imperium mongolskiego. Jednak legenda głosi, że była pewna przeszkoda, której nawet wielki chan nie dał rady - wysoka lodowa ściana wyhodowana na przełęczy przez miejscową ludność. M Jackson odkrywa starożytne metody hodowania lodowców i opowiada, jak można ich użyć do zwalczania zmian klimatu.
Lekcja: M Jackson, reżyseria: Artrake Studio.
-
Speaker:
M Jackson
-
W XIII wieku
-
Czyngis-chan wyruszył na podbój Eurazji.
-
Szybko podbijał kolejne państwa
i włączał je do imperium mongolskiego.
-
Jego ogromna armia
była nie do zatrzymania.
-
Jednak legenda głosi,
że była pewna przeszkoda,
-
której nawet wielki chan nie dał rady.
-
Wysoka lodowa ściana
-
wyhodowana na przełęczy
przez miejscową ludność
-
uniemożliwiła armii chana
podbój tamtejszych ziem.
-
Nie wiadomo, czy legenda jest prawdziwa,
¶
-
ale jedno jest pewne.
-
Przez wieki w pasmach górskich
Karakorum i Himalajów
-
ludzie hodowali lodowce, używając ich
-
jako źródeł wody pitnej
i nawadniających uprawy.
-
Jednak zanim do tego dojdziemy,
-
trzeba zrozumieć różnicę
-
między lodowcem naturalnym
-
a stworzonym przez ludzi.
-
-
do wzrostu potrzebują trzech czynników,
-
opadów śniegu, zimnych temperatur i czasu.
-
Najpierw spada dużo śniegu,
który się kumuluje.
-
Potem zimne temperatury sprawiają,
-
że śnieg utrzymuje się cały rok.
-
Przez kolejne lata, dekady i stulecia
-
ciężar nagromadzonego śniegu
-
przekształca najniższe warstwy
w sprasowany lodowcowy lód.
-
-
jest zupełnie inny.
-
Żyjące u zbiegu trzech
wielkich pasm górskich,
-
Himalajów, Karakorumu i Hindukuszu,
-
niektóre ludy wierzyły, że lodowce żyją.
-
Sądzono nawet, że mogą mieć płeć.
-
Lokalni hodowcy lodowców najpierw łączyli
-
fragmenty męskich i żeńskich lodowców,
-
a później przykrywali je węglem drzewnym,
łuskami pszenicy, tkaninami i gałęziami,
-
żeby mogły się rozmnożyć.
-
Pod szczelną pokrywą
-
maluchy przemieniały się
w pełni aktywne lodowce,
-
które z każdym rokiem rosły
dzięki nowym opadom śniegu.
-
Następnie lodowce służyły
jako trwałe źródła wody,
-
którymi rolnicy podlewali uprawy.
-
Te praktyki przejęły inne kultury,
¶
-
które zaczęły tworzyć
własne wersje lodowców
-
i wykorzystywać je do rozwiązania
problemów z dostawą wody.
-
Oto Ladakh, górski pustynny
region na północy Indii.
-
Leży w cieniu Himalajów
-
i spada tam średnio mniej
niż 10 centymetrów deszczu rocznie.
-
Przez zmiany klimatyczne
lokalne lodowce się kurczą,
-
więc niedobór wody rośnie.
-
Lokalna ludność zaczęła hodować lodowce
-
jako zabezpieczenie przed niedoborem wody.
-
Sztuczne lodowce dzielą się
na horyzontalne i wertykalne.
-
Horyzontalne lodowce powstają
przez przekierowanie wody
¶
-
ze stopionych lodowców do kanałów i rur,
-
którą następnie pompuje się
do basenów z kamieni i ziemi.
-
Ludzie kontrolują dopływ
wody do tych basenów,
-
czekają aż woda zamarznie
-
i dolewają kolejną partię wody.
-
Wczesną wiosną
-
zamrożone baseny zaczynają topnieć,
-
dostarczając rolnikom wodę pod uprawy.
-
Wertykalne lodowce
powstają z wody lodowców
¶
-
położonych wysoko nad wsiami.
-
Roztopiona woda płynie
kanałami wzdłuż zboczy,
-
dociera do miejsca hodowli
-
i tryska z rury skierowanej ku niebu.
-
Przy niskiej temperaturze
-
woda po wylocie z rury zamarza,
-
tworząc 50-metrową rzeźbę zwaną stupą,
-
przypominającą odwrócony rożek do lodów.
-
Taki kształt zmniejsza
ilość promieni słonecznych
-
docierających do lodu wiosną i latem.
-
To gwarantuje, że mały lodowiec
będzie się rozpuszczał powoli,
-
stając się niezawodnym
źródłem wody dla rolników.
-
Może te metody są przestarzałe,
¶
-
ale stają się coraz bardziej popularne
-
w obliczu obecnych zmian klimatu.
-
Poza regionem Ladakh
hoduje się coraz więcej lodowców.
-
Szwajcarzy, korzystając z nowoczesnych
metod hodowli lodowców,
-
stworzyli pierwszą stupę
w 2016 roku w Alpach Szwajcarskich.
-
Planowane jest stworzenie ponad
stu lodowców w wioskach w Pakistanie,
-
Kazachstanie i Kirgistanie.
-
Może kiedyś ujarzmimy lodowce
domowej roboty do tego stopnia,
-
że wybudujemy z nich mury.
-
Nie takie tworzące bariery,
-
a umożliwiające życie
w najsurowszych środowiskach Ziemi.