Potęga zbiorowej odporności

W jaki sposób szczepionki pomagają zapobiegać chorobom, nawet
w przypadku osób, które nigdy nie zostały zaszczepione? Wiąże się to
z koncepcją o nazwie "zbiorowa odporność", która oznacza masowe szczepienia, pozwalające na przerwanie łańcucha infekcji. Specjalistka
w dziedzinie zdrowia, Romina Libster, wyjaśnia, jak zbiorowa odporność pozwoliła uniknąć wybuchu epidemii śmiertelnego wirusa H1N1 w jej rodzinnym mieście.

Jednym z pierwszych pacjentów,
którym przyszło mi się zająć jako pediatra

była Sol, śliczna miesięczna dziewczynka,

która trafiła do szpitala
z objawami ostrej infekcji oddechowej.

Nigdy wcześniej nie widziałam,

żeby stan pacjenta
pogarszał się tak szybko.

W ciągu zaledwie dwóch dni
podłączono ją do respiratora,

a na trzeci dzień zmarła.

Sol zachorowała na krztusiec.

Po omówieniu przypadku

i pogodzeniu się z bolesną prawdą,

szef lekarzy-rezydentów powiedział:

"Weź głęboki oddech, obmyj twarz,

bo przed nami najtrudniejsze zadanie,

rozmowa z rodzicami".

W takich chwilach człowiek
zadaje sobie mnóstwo pytań.

Dlaczego miesięczna dziewczynka

miała takiego pecha?

Co można było coś zrobić,
żeby temu zapobiec?

Zanim powstały szczepionki

wiele chorób zakaźnych

zabijało miliony ludzi rocznie.

Podczas pandemii grypy w 1918 roku,

zmarło 50 milionów osób.

To więcej niż obecnie
wynosi populacja Argentyny.

Być może osoby nieco starsze

pamiętają epidemię polio

w Argentynie z 1956 roku.

Nie było jeszcze wtedy
szczepionki przeciw polio.

Ludzie nie wiedzieli co robić.

Zachowywali się jak szaleńcy,
wapnem malowali drzewa na ulicach.

W bieliznę swoich dzieci
wkładali torebki z kamforą,

jakby mogło to coś w ogóle zdziałać.

W wyniku tej epidemii
zmarły tysiące ludzi.

U tysięcy choroba pozostawiła
bardzo poważne następstwa neurologiczne.

Wiem o tym z książek,

bo dzięki szczepionkom

moje pokolenie miało to szczęście,

że nie musiało się zmagać
z tak straszną epidemią.

Szczepionki to jeden z wielkich sukcesów

w dziedzinie zdrowia publicznego XX wieku.

Po wodzie pitnej, są drugim czynnikiem,

najskuteczniej zmniejszającym
wskaźnik śmiertelności.

Wyprzedzają nawet antybiotyki.

Dzięki szczepionkom udało się
kompletnie wyeliminować straszną chorobę,

jaką jest ospa,

oraz bardzo znacząco
zmniejszyć śmiertelność

w wyniku innych chorób,

takich jak, między innymi
odra, krztusiec, czy polio.

Choroby te należą do grupy o nazwie

"choroby zapobiegane szczepionkami".

Co to oznacza?

Że można im zapobiec,

ale w tym celu należy zrobić jedną rzecz,

trzeba się zaszczepić.

Myślę, że znacząca większość,
o ile nie wszyscy tu obecni,

przynajmniej raz w życiu
otrzymali szczepionkę.

Nie jestem jednak pewna,

czy mamy świadomość, jakie szczepionki
lub środki na wzmocnienie odporności

należy przyjąć po okresie dojrzewania.

Zastanawialiście się kiedyś,
kogo chronią szczepionki?

Mam na myśli to,

czy istnieje jakiś inny cel szczepionki,

niż ochrona samych siebie?

Pozwólcie, że wam coś zademonstruję.

Wyobraźcie sobie,

że znajdujemy się w mieście,

w którym pewne choroby
są kompletnie nieznane,

na przykład odra.

Chodzi mi o to,

że nikt nigdy w tym mieście
nie miał kontaktu z tą chorobą,

więc nie ma naturalnej odporności

ani nie został przeciw niej zaszczepiony.

Jeśli pewnego dnia

pojawi się tam osoba chora na odrę,

choroba nie napotka dużego oporu,

zacznie przenosić się na kolejne osoby

i w bardzo krótkim czasie

opanuje całą społeczność.

Po pewnym czasie

znacząca część populacji zachoruje.

Taki był schemat zanim
wynaleziono szczepionki.

Wyobraźcie sobie teraz
całkowicie odwrotną sytuację.

Jesteśmy w mieście,

w którym ponad 90% mieszkańców

jest odpornych na odrę.

Oznacza to, że przebyli chorobę
i wykształcili naturalną odporność,

przeżyli,

albo zostali zaszczepieni przeciwko odrze.

Jeśli pewnego dnia, w tym mieście

pojawi się osoba chora na odrę,

choroba napotka znacznie większy opór

i nie będzie w stanie tak łatwo
przenosić się na kolejne osoby.

Uda się uzyskać kontrolę
na jej rozprzestrzenieniem

i wybuch epidemii odry nie nastąpi.

Zwróćcie uwagę na jedną rzecz.

Osoby zaszczepione

chronią nie tylko siebie,

ale zapobiegają rozprzestrzenianiu się

choroby w swoich społecznościach,

czym pośrednio chronią

niezaszczepionych
członków tych społeczności.

Stanowią swoistą tarczę ochronną,

bo poprzez uniknięcie choroby,

są bezpieczne.

Ten pośredni efekt ochrony

osób niezaszczepionych
w danej społeczności

jedynie poprzez otaczanie ich
osobami zaszczepionymi,

nazywa się zbiorową odpornością.

Wiele osób

polega prawie wyłącznie
na tej odporności zbiorowej,

aby chronić się przed chorobami.

Nie są to hipotetyczne przykłady.

To nasi siostrzeńcy, dzieci,

być może jeszcze
za małe na szczepionkę.

To nasi rodzicie, bracia, znajomi,

którzy może cierpią na jakieś choroby

lub przyjmują lekarstwa
zmniejszające odporność.

Są to też osoby

uczulone na konkretne szczepionki,

albo nawet my sami,

jeśli mimo zaszczepienia,

nie udało się osiągnąć
zamierzonego efektu.

Bo nie wszystkie szczepionki

są zawsze w 100% skuteczne.

Wszystkie te osoby
polegają prawie wyłącznie

na zbiorowej odporności

dla ochrony przed chorobami.

Aby osiągnąć efekt odporności zbiorowej

należy zaszczepić
znaczący odsetek populacji.

Odsetek ten nazywa się progiem

i zależy od wielu zmiennych.

Typu bakterii,

reakcji immunologicznej

wywołanej szczepionką.

Ale wszystkie mają wspólną cechę.

Jeśli w danej społeczności
odsetek mieszkańców zaszczepionych

jest niższy niż próg,

choroba rozprzestrzenia się swobodniej

i w społeczności

może dojść do wybuchu epidemii.

Nawet choroby, które dotąd

były pod kontrolą

mogą pojawić się na nowo.

To nie jest tylko teoria.

To już miało i nadal ma miejsce.

W 1998 roku brytyjski naukowiec

opublikował artykuł,

w jednym z najważniejszych
czasopism medycznych,

w którym stwierdził,
że potrójna szczepionka,

przeciwko odrze, śwince i różyczce,

ma związek z autyzmem.

Efekt był natychmiastowy.

Ludzie zaczęli unikać szczepionek

i nie zgadzać się
na szczepienie swoich dzieci.

Jaki był tego skutek?

W wielu społecznościach na świecie

liczba zaszczepionych osób

spadła poniżej progu.

Epidemie odry

wybuchły w wielu miastach na świecie.

W Stanach Zjednoczonych, w Europie.

Wiele osób zachorowało

i wiele z nich zmarło na odrę.

Poza tym,

artykuł ten wywołał też

wielkie zamieszanie
w społeczności medycznej.

Dziesiątki badaczy zaczęło sprawdzać,

czy zawarte w nim stwierdzenia
faktycznie są prawdziwe.

Nie tylko nie znaleziono

zależności przyczynowo-skutkowej

pomiędzy wspomnianą
szczepionką, a autyzmem,

odkryto też,

że w artykule zawarte były
nieprawdziwe stwierdzenia.

Był on po prostu niezgodny z prawdą.

Był oszustwem.

Czasopismo publicznie wycofało

poparcie dla artykułu w 2010 roku.

Jedną z podstawowych obaw

i argumentów przeciwko
szczepieniom są efekty uboczne.

Szczepionki, podobnie jak leki,

mogą wywoływać efekty uboczne.

Większość z nich jest
łagodna i tymczasowa,

ale korzyści płynące ze szczepień
są zawsze większe

niż możliwe powikłania.

Kiedy jesteśmy chorzy,

chcemy szybko wyzdrowieć.

Większość z nas tu obecnych,

kiedy przechodzi infekcję,

bierze antybiotyki.

Jeśli mamy nadciśnienie,
bierzemy leki obniżające ciśnienie

czy leki na serce.

Dlaczego? Bo jesteśmy chorzy

i chcemy szybko wyzdrowieć.

Nie zadajemy zbyt wielu pytań.

Dlaczego taką trudność sprawia nam

zapobieganie chorobom,

czy dbanie o siebie,
kiedy jesteśmy zdrowi?

Bardzo dbamy o siebie w obliczu choroby

lub w sytuacji bezpośredniego zagrożenia.

Podejrzewam, że prawie połowa z was

pamięta pandemię wirusa grypy typu A,

która wybuchła tu, w Argentynie,
jak i na całym świecie w 2009 roku.

Kiedy zaczęły pojawiać się
pierwsze przypadki

w Argentynie był początek zimy.

Nikt nie wiedział absolutnie nic.

Wszędzie panował chaos.

Ludzie chodzili po ulicy
z maseczkami na twarzy,

biegaliśmy do aptek

kupować alkohol w żelu.

Przed aptekami ustawiały się
kolejki po szczepionkę,

choć nie było nawet wiadomo,

czy chroni ona przed nowym wirusem.

Nie było kompletnie nic wiadomo.

Odbywałam wtedy

staż badawczy w Fundacji Infant,

ale też pracowałam jako pediatra domowy

w firmie oferującej
abonamentowe usługi medyczne.

Zaczynałam dyżur o 8 rano

i już miałam 50 umówionych wizyt.

Panował chaos,
nikt nie miał pojęcia co robić.

Zwróciłam uwagę na

charakterystyczne cechy moich pacjentów.

Byli to pacjenci nieco starsi

niż to zazwyczaj bywa zimą,

z objawami dłuższej gorączki.

Powiedziałam o tym
mojemu mentorowi stażu.

On z kolei zasłyszał,

że wiele ciężarnych kobiet

i młodych osób w dorosłym wieku

przyjmuje się na intensywną terapię

z ciężkimi objawami.

Postanowiliśmy zbadać,

co właściwie się dzieje.

W poniedziałek rano
wsiedliśmy w samochód

i pojechaliśmy do szpitala
w prowincji Buenos Aires,

do którego odsyłało się

wszystkich pacjentów z tym
nowym rodzajem wirusa grypy.

Szpital wypełniony był ludźmi.

Cały personel był ubrany
w stroje ochronne jak w NASA.

My mieliśmy w kieszeni zwykłe maseczki.

Jestem hipochondryczką,
przez 2 godziny nie oddychałam,

ale udało nam się zobaczyć całą sytuację.

Natychmiast skontaktowaliśmy się

z pediatrami z sześciu szpitali ze stolicy

i sąsiednich miejscowości.

Staraliśmy się jak najszybciej zrozumieć,

jak ten nowy wirus wpływa na nasze dzieci.

W maratońskim tempie,

w mniej niż trzy miesiące

zaobserwowaliśmy charakterystyczne
cechy nowego wirusa H1N1

na grupie 251 dzieci przebywających
w szpitalu z jego powodu.

Oceniliśmy, które dzieci
zachorowały najciężej,

były to te poniżej czwartego roku życia,

a zwłaszcza te młodsze niż rok,

pacjenci ze schorzeniami neurologicznymi,

dzieciaki z przewlekłymi chorobami płuc.

Zidentyfikowanie grup ryzyka
było niezwykle istotne,

bo można im było
przyznać pierwszeństwo

przy podawaniu szczepionki przeciw grypie,

nie tylko tu, w Argentynie,

ale też w innych krajach,

do których pandemia jeszcze nie dotarła.

Rok później, kiedy dostępna
już była szczepionka

przeciwko wirusowi H1N1,

postanowiliśmy sprawdzić jej efektywność.

Po ogromnej kampanii szczepień,

której celem była ochrona grup ryzyka,

w tych szpitalach,

z grupy 93% zaszczepionych pacjentów,

nie przyjęto ani jednej osoby,

w związku z wirusem H1N1.

(Brawa)

W roku 2009 było 251 przypadków.

W 2010 zero.

Szczepienie to przejaw
odpowiedzialności indywidualnej,

jednak jej wpływ
na zbiorowość jest ogromny.

Szczepiąc się,
chronię nie tylko siebie,

ale także innych.

Sol zapadła na krztusiec.

Była malutką dziewczynką
i nie dostała jeszcze

swojej pierwszej szczepionki
przeciwko tej chorobie.

Nadal zadaję sobie pytanie,
jakby potoczyły się jej losy,

gdyby wszystkie osoby z jej otoczenia

były zaszczepione.

(Brawa)