Sự "tiến hóa" của sách - Julie Dreyfuss

Xem toàn bộ bài học tại: http://ed.ted.com/lessons/the-evolution-of-the-book-julie-dreyfuss

Điều gì làm nên một quyển sách? Liệu đó có phải là bất cứ thứ gì miễn có thể lưu trữ và truyền tải thông tin? Hay nó cần phải liên quan đến giấy, đóng gáy, font chữ, mực, trọng lượng khi cầm hay mùi của những tờ, trang? Để trả lời cho những câu hỏi này, Julie Dreyfuss quay trở về với thời kì đầu của sách và chỉ ra cách mà các thành tố tụ họp, tạo thành một tổng thể mang giá trị to lớn hơn.

Bài học của Julie Dreyfuss, minh họa bởi Patrick Smith.

Điều gì làm nên một quyển sách?

Liệu đó có phải là bất cứ thứ gì

miễn có thể lưu trữ
và truyền tải thông tin?

Hay nó cần phải liên quan đến
giấy, đóng gáy,

font chữ,

mực,

trọng lượng khi cầm,

hay mùi của những tờ, trang?

Đây có phải là một quyển sách?
Chắc là không.

Vậy còn cái này?

Để trả lời các câu hỏi này,

ta cần trở về
thời kì đầu của sách

và tìm hiểu cách mà
những thành tố tụ họp,

tạo thành một tổng thể
mang giá trị to lớn hơn.

Vật đầu tiên mà chúng ta cho là sách
là quyển ghi chép,

một cọc giấy được đóng lại với nhau
trên một cạnh.

Nhưng bước ngoặt thật sự
của lịch sử của sách

là công nghệ in ấn của Johannes Gutenberg
vào giữa thế kỷ 15.

Bàn phím động đã được phát minh
từ rất sớm ở phương Đông,

nhưng công nghệ in của Gutenberg
ra đời, mang theo một biến chuyển vĩ đại.

Bỗng nhiên, tầng lớp tăng lữ
và giai cấp thống trị

không còn kiểm soát được
việc phát hành tài liệu.

Thông điệp được truyền tải
dễ dàng hơn,

và những bản sao
được xuất bản ngay lập tức,

thế nên, các nhà in
mọc lên như nấm khắp châu Âu.

Kết quả của sự phát triển nhanh chóng
của ngành in gần gũi với ta ở một vài mặt,

nhưng lại khác biệt hoàn toàn
ở một số mặt khác.

Bộ khung của một cuốn sách
là giấy, chữ, và trang bìa.

Hơn 200 năm trước, người Trung Quốc
đã phát minh ra giấy

như một bề mặt để ghi chép,

và "người tiền nhiệm" của nó
là giấy papyrus của Ai Cập.

Tuy nhiên, cho đến thế kỷ 16,

người châu Âu vẫn đa số viết trên
những mảnh gỗ mỏng

và những tấm da bền
được làm từ da động vật.

Dần dần, giấy phổ biến khắp châu Âu,

thay thế cho giấy da nhờ giá thành rẻ.

Mực được chế tạo bằng cách
kết hợp phẩm nhuộm thực vật và động vật

với nước hoặc rượu,

nhưng bởi vì nước không thấm
vào các vật liệu kim loại,

ngành in ấn đòi hỏi
sự chuyển đổi sang mực dầu.

Máy in sử dụng mực đen
làm từ hỗn hợp muội đèn,

nhựa thông,

và dầu óc chó.

Còn cỡ chữ và loại chữ thì sao?

Những mẫu bàn phím động đầu tiên
bao gồm những mảnh chữ cái ngược

được xếp vào
một khay hợp kim chì.

Chúng được làm thủ công
và rất đắt tiền,

và mỗi thiết kế khác nhau
tùy theo người thợ khắc khuôn.

Đồng bộ là điều không tưởng
cho đến khi sản xuất hàng loạt

và hệ thống xử lý chữ
trở nên phổ biến.

Về mặt kiểu chữ, ta có thể
cảm ơn Nicolas Jenson

vì đã phát triển hai loại font Roman,

làm tiền đề
cho hàng ngàn loại font khác,

bao gồm cả
font Times Roman quen thuộc.

Giờ thì ta cần một thứ liên kết
tất cả những thứ này.

Cho đến tận cuối thế kỷ 15,

những trang bìa,
hoặc được làm bằng gỗ,

hoặc được làm
từ những trang giấy dán,

dần được thay thế
bởi những miếng bìa bằng xơ thừng,

với mục đích ban đầu nhằm nâng cao
chất lượng vào cuối thế kỷ 17,

và sau đó là để hạ giá thành.

Ngày nay, trong khi
việc sản xuất hàng loạt bìa minh họa

là một công cụ để tiếp thị,

mẫu bìa của những cuốn sách đầu tiên
được làm theo đơn đặt hàng.

Ngay cả gáy sách
cũng có lịch sử của riêng nó.

Ban đầu, chúng không được xem trọng
về mặt mỹ thuật,

và những chiếc gáy đầu tiên
có dạng dẹt, thay vì tròn.

Dạng dẹt
giúp đọc sách dễ hơn

vì người đọc có thể
đặt sách lên bàn.

Nhưng gáy dẹt thường dễ hư
khi sử dụng thường xuyên.

Dạng tròn giải quyết được vấn đề này,

nhưng lại làm nảy sinh các vấn đề khác,

ví dụ như việc để sách tự đóng lại.

Nhưng sự linh động
là quan trọng hơn cả,

đặc biệt là với những độc giả
hay di chuyển.

Khi mà sách "tiến hoá"
và ta thay thế bản in

bằng những màn hình phẳng
và mực điện tử,

những dụng cụ hay tài liệu này
có thật sự là sách?

Liệu bề mặt của bìa
hay mùi giấy mới

có đóng góp
vào trải nghiệm đọc?

Hay phép màu thật sự
chỉ nằm ở những con chữ,

dù hình thức trình bày
có là gì đi nữa?